“Digitalisering is fucking politiek!” Het kwam eruit met een ondertoon van frustratie over de onderhandelingen die ze voert in het Europees Parlement over digitale wetgeving. GroenLinks Europarlementariër Kim van Sparrentak wil dat de mens meer grip krijgt op het internet, maar dat gaat volgens haar niet gebeuren zolang rechtse partijen op de markt blijven vertrouwen. Afgelopen donderdag was ze de hoofdpersoon bij de jaarlijkse lezing ‘De staat van het internet’
Van Sparrentak wil dat Europa digitaal autonoom wordt en dus minder afhankelijk van Big Tech. We kunnen Europese middelen beter inzetten voor Europese initiatieven in plaats van miljarden te steken in Microsoft of Amazon Webservices, stelt ze. Maar dat stuit uiteraard op veel weerstand, want dit grijpt in op de verdienmodellen van grote techbedrijven. En hun invloed in Brussel is flink. “Er worden honderden miljoenen in de techlobby gestoken,” vertelt ze. “Die verdienmodellen moeten op z’n kop. Publieke waarden moeten de basis vormen van technologische vooruitgang, niet de financiële belangen van bedrijven.”
De lezing ‘De staat van het internet’ wordt jaarlijks georganiseerd door Waag Futerelab in samenwerking met de gemeente Amsterdam. Haar uitspraken vinden gehoor in een zaal vol gelijkgestemden in de bibliotheek van Amsterdam. Van Sparrentak is blij dat Waag zich heeft aangesloten bij de coalitie ‘against Big Tech’, die rond de onderhandelingen over de Digital Service Act (DSA) ook de nodige invloed heeft uitgeoefend.
Uit het publiek komt de vraag waarom ze zelf nog steeds op X (voorheen Twitter) zit en niet actief is op Mastodon. Gevoelig puntje… “Ik wil graag X verlaten, maar dan liefst tegelijk met met alle Europarlementariërs,” antwoordt ze. “Anders word qua online zichtbaarheid meteen op achterstand gezet.” Daarmee verwoordt ze precies het dilemma van velen.
Europese cloud onhaalbaar?
Met de DMA wordt er meer mogelijk voor kleinere bedrijven. Nextcloud is een goed alternatief volgens Van Sparrentak. Maar zolang de Europese aanbestedingsregels gericht zijn op de goedkoopste aanbieder blijven de grote techbedrijven ‘aan de macht’. “Dat moet aangepast worden naar een aanbestedingssystematiek waarin strategische autonomie, publieke waarden en duurzaamheid centraal staan.”
Van Sparrentak staat nummer 4 op de kieslijst van GroenLinks/PvdA voor de Europese verkiezingen die in juni plaatsvinden. En ze heeft flink wat ambities voor de komende periode. Zo wil ze dat opgetreden wordt tegen polariserende algoritmen. “De huidige wetgeving is ontoereikend,” zegt ze. “Bedrijven worden gevraagd zelf te onderzoeken of hun algoritmen polariserende elementen bevatten. We hebben handhaafbare wetgeving nodig.” Ook wil ze duidelijke regels om verslavende technieken (zoals ‘endless scrolling’ uit te bannen). En interoperabiliteit moet verplicht worden: mensen moeten makkelijker over kunnen stappen naar een ander platform en hun data dan mee kunnen nemen.
Wetgeving als last
In het nagesprek met Naomi Appelman (Universiteit van Amsterdam), Sander van der Waal (Waag Futurelab) en Ilyaz Nasrullah (Ai-specialist en columnist) ondervindt Van Sparrentak veel bijval. Maar tegelijk moeten we ook niet alle heil van regels en de overheid verwachten, waarschuwt Appelman. “Overheden, daar moeten we ook bang voor zijn.” Ze wijst op wetgeving die in het kader van veiligheid real time biometrische surveillance toestaat: “Dat dit mag staat gewoon in de wet!” Niet alleen Big Tech plukt zijn voordelen, ook de overheid, stelt ze. Van Sparrentak knikt en moet erkennen dat ze ook medewerkers van het ministerie van JenV in haar kantoor ontvangt.
Nasrullah wijst op de risico’s van te veel aan regels: “Pas op dat we wetgeving niet als last gaan ervaren,” waarschuwt hij. Volgens hem moeten we mensen (en ook politici) meer begrip van technologie bijbrengen. Hij krijgt bijval van het publiek. Maar volgens Van Sparrentak zit daar niet het probleem. “Techoptimisme is een groter probleem dan een tekort aan kennis in het Europees Parlement.” Tech wordt aangedragen als oplossing voor allerlei problemen. “Zo van: Als we cameratoezicht hebben, dan is er geen criminaliteit meer.” Onzin, technologie moet faciliterend zijn, stelt ze. “Tegelijk moeten we ons ervan bewust zijn dat technologie de samenleving verandert. Kijk eens rond in Amsterdam, bijna nergens meer vind je plattegronden. We gaan er vanuit dat iedereen wel een smartphone heeft om de weg te vinden, maar hiermee gaan we voorbij aan de behoeften van mensen die digitaal minder vaardig zijn.”
“Hoe kunnen we je helpen bij je strijd in Brussel,” vraagt iemand uit het publiek. “Stem vooral op mij,” antwoordt Van Sparrentak. Tja het blijft verkiezingstijd.
Wat betreft haar inzet op Mastodon, daar wordt ze binnenkort mee geholpen door een van de aanwezigen die werkzaam is bij dit gedecentraliseerde sociaal netwerk.
Lees ook:
Kim van Sparrentak’s pleidooi voor Europese digitale autonomie en haar kritiek op de huidige Europese aanbestedingsregels die zich richten op de goedkoopste aanbieder, doet een beroep op een verandering in waardesystemen die publieke belangen boven financiële belangen plaatsen. Dit raakt aan de kern van politieke filosofie, waarbij wordt gedebatteerd over de plaats van publieke waarden in een liberaal-democratische samenleving. Alleen contraproductief denk ik. Het is niet Big Tech dat de vrije flow van informatie tegenhoudt. Ik zou veel eerder aandacht schenken aan actoren die dat wel kunnen doen en daar iets tegen doen voor het te laat is. Natuurlijk raken zorgen over polariserende algoritmen en de roep om handhaafbare wetgeving, evenals de behoefte aan interoperabiliteit, aan de ethische vraagstukken aan hoe technologie de maatschappij kan vormen en aan de verantwoordelijkheden die bedrijven hebben in het waarborgen van ethische normen, maar de wereld is niet binair. Dezelfde gewraakte platformen, zoals Twitter/X, hebben politici nodig voor hun online zichtbaarheid. Over het algemeen krijgt elke policus maar weinig tijd voor nuance in de markt om een momentje aandacht. Hij/zij/het wordt daarom al snel abstract (normen en waarden) of hyperalgemeen (de ‘mens’, de ‘markt’, ‘Big Tech’.)
Politieke aspect is juist de essentie van technologie! Je maakt en gebruikt tech met een reden! Logisch dus dat de structuur en het ontwerp van digitale platforms, zoals Twitter/X, invloed hebben op de politieke en sociale dynamiek. “We shape our tools and thereafter our tools shape us” want “the Medium is the Message” in onze “Global Village” (Marshall McLuhan)
Daarom is Van Sparrentaks focus op de infrastructuur (the Tool that makes the Rule) niet alleen kortzichtig, maar ook eenzijdig. De Europese wetgeving en digitale autonomie beïnvloeden allang Big Tech, juist omdat de EU zo’n interessante markt is. Je kunt politieke beslissingen en regelgeving op Europees niveau niet geïsoleerd zien van de wereldwijde interconnectiviteit, maar omgekeerd is de EU burger die de Open Samenleving waardeert allang een onafhankelijke actor in het complexe data ecosysteem van technologie, maatschappij en politiek.