Klaagrobot

Paaltje is een klaagrobot voor burgers. Het is een kunstproject van medialab SETUP, vertelde Siri Beerends, die ik eind februari ontmoette. Paaltje is een zwarte cilinder ter grootte van je onderarm met bovenop een rode knop. Dit weet ik van een foto, want ik heb Paaltje niet in actie gezien als digitale activist. Ik ken Paaltje alleen als idee.

De rubriek Digitaal verdwaald toont opzienbarende en frustrerende ervaringen in de digitale wereld. Zelf een ervaring gehad? Mail ons!

Dat idee is eigenlijk: stel je eens voor dat burgers gebruik zouden kunnen maken van dezelfde middelen als de overheid. Als burgers tegen een automatisch besluit, ook volautomatisch bezwaar zouden kunnen maken. Dat je niet in discussie hoeft met het webcare-team, maar dat je klaagrobot voor je twittert. Dat je digitale activist volautomatisch petities ondertekent, omdat wij burgers tenslotte ook onze tijd moeten besteden aan online formulieren, nep-medewerkers in de chatbox en telefooncomputers die zeggen er te zijn om “ons beter van dienst te zijn”.

Ik geloofde niet dat Paaltje dat echt zou kunnen, maar ik kon niet anders dan sympathie voelen voor het idee. En ik vermoed dat u dat ook voelt, omdat we allemaal de ongelijkheid wel hebben ervaren tussen ons en de overheid als het gaat om tijd vrij maken met automatiseren. Er is geen app die voor je in de wacht gaat hangen bij de DUO. U kunt niet naar uw telefoon roepen: maak bezwaar tegen de WOZ-aanslag. We hebben allemaal ervaren dat technologie niet wordt ingezet “om ons beter van dienst te zijn”, maar veel vaker om lasten te verplaatsen van de staat naar de burger. Vult u zelf uw formulier in. Vraagt u zelf een code aan. Logt u zelf in. Print u zelf uit. Belt u zelf naar. Toets 2.

Dat heeft veel verschillende oorzaken. Zo is het veel makkelijker een flitspaal te maken, dan om bezwaar te maken. De snelheidslimiet is een simpele regel, maar succesvol bezwaar maken gaat om argumenteren. Een overheidsorganisatie automatiseert enkele processen, terwijl de processen van alle overheden samen komen bij de burger.

Misschien moet daarom de overheid die winst in efficiëntie oogsten voor de burger. Want de overheid is in een veel betere positie om die tijdwinst te realiseren met automatiseren. Dat zou kunnen door zoveel mogelijk administratieve taken juist te verplaatsen van de burger naar de staat, onder het oude motto: leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker.

Arjan Widlak is directeur en onderzoeker bij Stichting Kafkabrigade, een organisatie die onnodige bureaucratie opspoort en oplost. Arjan publiceert regelmatig over de impact van informatietechnologie op het openbaar bestuur.

Deze bijdrage is eerder (2 maart 2019) geplaatst in Het Financieele Dagblad