Fraude of fouten in de gegevens zijn nooit volledig uit te sluiten. Maar waar kun je als burger terecht als het je overkomt?
De eerste uitzending van Rambam is hilarisch. Drie journalisten nemen het financiële leven van hun collega Yora Rienstra over. En met groot gemak. Ze openen bankrekeningen op haar naam, lenen geld, verkopen niet bestaande goederen, huren een huis en kopen Champagne om het succes van hun criminele organisatie te vieren. En dat allemaal met ‘een kopietje identiteitsbewijs’. Hilarisch. Tot net nadat de grap wordt gepresenteerd aan Yora. “Maar even serieus”, zegt Yora, “hoe ga je dit terugdraaien dan?”
De rubriek Digitaal verdwaald toont opzienbarende en frustrerende ervaringen in de digitale wereld. Zelf een ervaring gehad? Mail ons!
Daar zit de echte pijn. In Digitaal Verdwaald #11 beschreef ik net zo’n zaak, maar dan uit het echte leven. Steven Romet kreeg op deze manier 1737 auto’s op z’n naam. Hij was er 21 jaar mee bezig. Na 17 jaar schreven Nicole van der Meulen en Bert-Jaap Koops in een wetenschappelijke publicatie dat dit niet alleen de vraag oproept hoe dit kan gebeuren, maar ook een belangrijker vraag: Waarom hebben slachtoffers onvoldoende mogelijkheden om hun situatie te (laten) herstellen?
Die vraag is nog even relevant als toen. Want er is sindsdien veel gebeurd om de fraudegevoeligheid van identiteitsbewijzen te verminderen. Gaten in de wet zijn gedicht, uitgifteprocessen hebben aandacht gehad en meer. Toch is fraude nooit volledig uit te sluiten. Onder meer omdat de wereld verandert. Opeens kun je online een bankrekening openen. De Rambam uitzending laat in elk geval zien dat de preventieve werking niet volledig is. Toch durven we nog altijd niet echt te kijken naar de andere kant van het probleem: wat als het toch gebeurt? En dit gebeurt duizenden keren per maand, aldus Rambam.
Er is slechts een meldpunt dat burgers helpt individuele instanties langs te gaan. Dat is vreemd. Want dit is een probleem van het systeem. Al die organisaties, zeker overheidsorganisaties, werken steeds meer als een geheel. Ze nemen in blind vertrouwen elkaars gegevens over. Zolang het goed gaat. Als het fout gaat zijn het weer losse organisaties. Niemand heeft de verantwoordelijkheid om het herstel van fouten concreet te maken. Fouten in de gegevens zelf en de gevolgen ervan. Want zowel fouten als fraude, het zijn blijvertjes.
Dus mooi dat Rambam meldt dat Kamerlid Henk Nijboer de minister van Financiën gaat vragen om dit te voorkomen, maar vergeet het herstel niet.
Arjan Widlak is directeur en onderzoeker bij Stichting Kafkabrigade, een organisatie die onnodige bureaucratie opspoort en oplost. Arjan publiceert regelmatig over de impact van informatietechnologie op het openbaar bestuur.
Deze bijdrage is eerder (19 januari 2019) geplaatst in Het Financieele Dagblad
