Léveren

Het is tijd. Tijd voor een gepaste geseling van ambtenaren. Omwille van het bestuurlijk belang. En ja, zo nodig ben ik bereid zelf die geseling ook te ondergaan.

Elke overheidsorganisatie die zichzelf ook maar een beetje respecteert, is bezig met digitalisering, met datagedreven werken, met digitale transformatie – of met welk ander hip d-woord dan ook. Terecht overigens, meer dan terecht. Of het nou de uitvoering of het beleid betreft, het hoeft nauwelijks meer betoog dat je met deze ‘d’ in de hand het gewenste maatschappelijk effect beter, sneller en slimmer realiseert. Intelligente verkeerslichten helpen de doorstroming echt. En met beeldherkenning kun je in de natuur sommige diersoorten echt makkelijk in kaart brengen. En echt waar, zorg wordt in hoog tempo e-health. Waar alle maatschappelijke sectoren – alle, zonder uitzondering, alle sectoren – transformeren naar sectoren die in the end volkomen en volmaakt data- en technologiegedreven zijn, geldt dat onverkort ook voor de sector overheid. Of je het nou leuk vindt of niet. Of je de consequenties nu al kunt overzien of niet. Alles wordt data. Alles wordt technologie. En met alles bedoel ik álles.

Geloof me, het kost me nauwelijks moeite om hoog-over jou ter plekke te overtuigen dat hiermee democratische waarden in het geding zijn. Ook kan ik je eenvoudig laten zien dat de hele energietransitie feitelijk een strategisch digitaliseringstraject is. Et cetera, want de volgende honderd voorbeelden schud ik ook zo uit mijn mouw. Ambtenaren die veel en makkelijk praten, kunnen dat. Ze kunnen met gemak een reeks strategische teksten voortbrengen. En juist ja, dan ben ik nu bij de geseling aanbeland: dat soort ambtenaren verdient volgens mij een ervaring waarvan de striemen nog een heel tijdje schrijnen.

Hoog-over, strategisch, lange termijn, innovatief – maar wat koop je daar als bestuurders nou voor? Met al die data en dat digi-geweld, wat wordt er nog hedenavond aantoonbaar beter in mijn gemeente? Op welk punt is de invloed van mijn provincie hierdoor nou concreet toegenomen? Waarin heeft het Rijk vanochtend een bijdrage geleverd aan het praktische welzijn van inwoners en bedrijven? Ik vind dat zeer reële vragen die bestuurders aan hun ambtenaren mogen stellen. Moeten stellen. Bestuurlijk is het immers niet houdbaar om te leven in een wereld van vergezichten en beloften zonder dat het ook tot direct tastbare resultaten leidt. De geseling is daarom bedoeld om te zien of er wel vlees op de botten zit. Een roze d-wolk is alleen maar acceptabel als roze wolk als er regelmatige concrete zegeningen uitdruppen. Sterker, strategie dient de rode draad te zijn door praktische maatschappelijke verbeteringen, en niet een abstractie waar je soms bij toeval wat aan kunt hebben.

Ambtenaren die met lange termijn digitale transformatie bezig zijn, zijn om te koesteren. Maar als diezelfde ambtenaren niet aan hun bestuurders kunnen duidelijk maken wat de zin ervan is voor déze dag, dan roep ik die bestuurders op om de gesel te hanteren. Ik zou zeggen: je hoeft niet hard te slaan, hou het bij een lichte geseling. Dat is wel zo menslievend. Maar sla wel net zo lang tot er een bruikbaar antwoord komt op de vraag om te léveren voor het echte leven van boeren, burgers en buitenlui.

O ja, dat geselen is trouwens overdrachtelijk bedoeld hè. Ik wou alleen maar zeggen dat de daadwerkelijke meerwaarde van digitalisering nooit genoeg aandacht kan krijgen. Maatschappelijk, bestuurlijk en ambtelijk.

Jan van Ginkel is concerndirecteur en loco-provinciesecretaris van de provincie Zuid-Holland