Manifest over ICT-incompetentie van de overheid wil politiek wakker maken
‘De ICT-infrastructuur van de Nederlandse overheid is als een oud, vervallen huis,’ schrijven Alexander Klöpping en techondernemer Onno Eric Blom in een opinie-artikel in dagblad NRC. “Het kan niet langer zo doorgaan met de ICT-incompetentie van de overheid.” ICT moet een cruciaal thema voor de politiek moet worden. Hun goed voorbereide campagne moet de politiek op het matje roepen én helpen met concrete ideeën.
Klöpping en Blom hebben een manifest opgesteld samen met techondernemer Salar Al Khafaji, adviseur openbare aangelegenheden Jesse Markus en econoom Vinzenz Ziesemer, directeur van het Instituut voor Publieke Economie.
Angst voor ineenstorting
‘De fundamenten moeten worden gerenoveerd, maar niemand durft die meer aan te raken uit angst dat alles in elkaar stort. Daardoor blijven we bezig met dure reparaties uitvoeren, wordt het systeem steeds onbetrouwbaarder, en blijft nieuw beleid op de plank liggen.’ De maatschappelijke en economische gevolgen hiervan zijn flink en de kosten dus ook. In het manifest wordt niet alleen de beschuldigende vinger gewezen naar ict-problemen bij de Belastingdienst.
Incompetenties en geldverspilling
De gevolgen van het gebrek aan competentie op het gebied van ICT gaan verder dan alleen de Belastingdienst. Zo laat de lancering van de Omgevingswet door slecht ICT-management al bijna 10 jaar op zich wachten, en kost nu al 1,1 miljard meer dan gebudgetteerd. Ook het project rondom de digitalisering van de persoonsgebonden budgetten, dat in eerste instantie gratis zou worden neergezet door zorgverzekeraars, kostte al bijna 100 miljoen en is al vijf jaar over datum. Bij Defensie liep het ICT-project Speer zodanige vertraging op, dat de totale kosten de miljard ruimschoots overschreden.
Eerder brachten AG Connect en Binnenlands Bestuur al de tien duurste IT-projecten van en bij de Nederlandse overheid uitgebreid in kaart gebracht. De IT van de Belastingdienst stond daarbij op nummer twee. Andere ’toppers’ zijn digitale treinbeveiliging, de vernieuwing van C2000, software voor de Omgevingswet, en vernieuwing van de ict bij de Douane.
De ondertekenaars willen dat de overheid al haar technische achterstanden binnen tien jaar afbouwt. Programmeurs moeten meer aanzien krijgen binnen de overheid, door betere salarissen en meer inspraak op beleidsvorming. Daarnaast willen ze naar voorbeeld van Estland één centrale plek waar waar persoonsdata liggen opgeslagen, zodat die niet kunnen rondslingeren op ‘zwarte lijsten’.
Prominente ondertekenaars
Het manifest om de overheid te ‘herprogrammeren’ zodat het meer digitaal (slag)vaardig kan zijn, is online te ondertekenen. Onder de steunbetuigers bevinden zich diverse figuren uit de techwereld, maar ook uit de politiek, journalistiek, filosofie en economie. Bekende namen als de Nederlandse CTO van Amazon Werner Vogels, schrijver en filosoof Maxim Februari, voormalig Tweede Kamerlid Kees Verhoeven, oprichter Ali Niknam van online-bank Bunq en ex-Uber-ontwikkelaar en AI-kenner Jelle Prins.
‘In plaats van een miljardenverslindend hoofdpijndossier kan ICT een doelgerichte probleemoplosser worden. Maar dan moet de overheid er nu wel structureel werk van maken,’ schrijft Verhoeven op LinkedIn. Dat kan volgens hem met de vijf voorstellen uit het manifest.
Beleidsvoorstellen
- Versnel de transitie met digital-first uitvoerders: geef een nieuwe generatie uitvoerders de kans om met een missie-gebonden mandaat regelingen te implementeren
- Investeer slimmer in ICT-renovatie: bezuinig niet op de modernisering van de digitale systemen en benut digital-first uitvoeringsorganisaties.
- Maak de publieke zaak aantrekkelijker voor tech-talent; waardeer specialisten net zo hoog als bestuurders.
- Creëer één veilige en transparante plek voor persoonsgegevens; neem Estland als voorbeeld.
- Verbind beleid en uitvoering beter met elkaar; geef ieder Directoraat-Generaal dat wetgeving maakt een afdeling ‘Technische Uitvoering’.
Ook kritiek: ‘Negeer niet wat wel goed gaat’
Behalve veel bijval ontvangt het initiatief ook kritiek. Zo schrijft Ron Roozendaal, directeur Digitale Samenleving bij de rijksoverheid, op LinkedIn: ‘Herprogrammeer de overheid? Tip voor iedereen die verandering in een organisatie wil realiseren: het afkraken van alle werk dat mensen doen leidt zelden tot enthousiasme om het samen te veranderen.’
Hij krijgt bijval van Brenno de Winter, chief security en privacy operations bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In een bericht op LinkedIn onderkent De Winter dat er veel beter kan met ict bij de overheid (en bij bedrijven, voegt hij eraan toe), maar hij vindt de manier van presenteren in het manifest niet in lijn met de realiteit. ‘Het manifest negeert de wel goede projecten,’ schrijft hij.
Bronnen: Herprogrammeer de overheid, Binnenlands Bestuur en AG Connect.
Helemaal eens met Ron Rozendaal. Ik denk zelfs dat er op dit moment meer goed gaat dan fout binnen de overheid. Maar dat laat onverlet dat de overheid geregeld kritiek krijgt, waaronder van het AC-ICT. Vaak gaat die kritiek over opdrachtgeverschap en governance. Maar zelf denk ik dat de overheid meer actieve kennis van IT nodig heeft dan nu het geval is, al was het maar om de juiste vragen te kunnen stellen. Je kunt wel een regie-organisatie willen zijn op ICT-projecten, maar dan moet je wel de juiste ICT-kennis in huis hebben. Ik denk zelf dat de overheid meer kennis van het instandhouden heeft dan kennis van IT-vernieuwingen. De slechte beoordelingen vanuit de AC-ICT zijn vanuit dat perspectief verklaarbaar. Als je de (al dan niet vermeende) verspilling van middelen aan IT-projecten ziet als leergeld, dan denk ik dat je met dat geld efficiënter kunt leren dan nu het geval is.
Voor die ICT-incompetentie bij de overheid, hebben wij als burgers toch zelf gekozen. Wij kiezen immers onze volksvertegenwoordigers.
Stem op een kandidaat (maakt mij niet uit van welke partij), die echt digitaal geletterd is.
Zie svp https://www.linkedin.com/pulse/voorlopige-rangorde-digitale-interesse-politieke-daan-rijsenbrij.
Wellicht kan dan via voorkeursstemmen toch een digitaal geletterde Tweede Kamer ontstaan.