Hoeveel mensen maakten vorig jaar in uw gemeente gebruik van de Wmo? In welke wijken wonen veel kinderen die jeugdhulp nodig hadden? En wat is bijvoorbeeld het percentage kinderen dat kans heeft op armoede? Het zijn vragen die bij menig gemeente spelen en waar de gemeentelijke monitor Sociaal Domein antwoord op geeft.
Ruim een jaar geleden zijn de decentralisaties in het sociaal domein ingevoerd (Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), Jeugdwet en Participatiewet). Om goed inzicht te hebben en te houden op gebruik, tevredenheid, cliëntervaring en toegankelijkheid van voorzieningen in het sociaal domein, is de gemeentelijke monitor Sociaal Domein in het leven geroepen. De monitor, ontwikkeld door VNG/KING in samenwerking met het CBS, helpt gemeenten om te signaleren, te sturen en om beleid te (her-)formuleren.
In eerste instantie is de monitor ontworpen voor de horizontale verantwoording, de verantwoording van het college van burgemeester en wethouders naar de gemeenteraad toe. Naast een controlerende taak, en weten wat er in omgeving speelt, heeft de gemeenteraad ook een toezichtrol. Toezichtinformatie helpt de gemeenteraad bij het controleren van het college op de uitvoering van medebewindstaken, taken die de gemeente uitvoert voor bijvoorbeeld provincies of de Rijksoverheid. “De monitor geeft de gemeenteraad informatie die zij bijvoorbeeld kan gebruiken bij beleidsevaluaties”, aldus Korald Postuma, adviseur Inzicht en Sturingsadvies bij VNG/KING.
Indicatoren
De monitor Sociaal Domein laat onder andere zien hoeveel jongeren in een gemeente in de jeugdhulpverlening zitten. Ook wordt inzichtelijk gemaakt hoeveel ouderen ondersteuning krijgen vanuit de Wmo en hoeveel mensen gebruikmaken van meerdere regelingen over de drie wetten heen. Denk hierbij aan een gezin, waarin voor de vader met MS een traplift is aangevraagd, voor de moeder thuiszorg en voor een kind opvoedondersteuning is geregeld. Postuma: ”Stapeling, wordt dat genoemd. Het is voor het eerst dat we, met behulp van deze monitor, de stapeling over de wetten heen per gemeente inzichtelijk kunnen maken.”
De monitor biedt inzicht in gegevens per gemeente en maakt onder meer vergelijkingen tussen gemeenten mogelijk. Gemeenten kunnen zien hoe ze ervoor staan en waarop ze eventueel kunnen sturen. Brenda van ’t Hof, adviseur Inzicht en Sturingsadvies bij VNG/KING en aanspreekpunt voor de gemeentelijke monitor Sociaal Domein, maakt daarbij wel een kanttekening. “De uitkomsten van de monitor zijn met name bedoeld om het gesprek binnen gemeenten aan te gaan. Het is mooi dat er vergelijkingen tussen gemeenten kunnen worden gemaakt, maar we zeggen er wel altijd bij dat gemeenten verder moeten kijken dan alleen de cijfers. Plaats de cijfers in de context van de lokale inrichtingkeuzes en de eigen beleidskeuzes.”
Gemeenten moeten wel verder kijken dan alleen de cijfers
De gemeentelijke monitor Sociaal Domein is een onderdeel van Waarstaatjegemeente.nl. Het is in bredere zin een door VNG/KING aangeboden pakket aan tools waarmee gemeenten (juiste) sturingsinformatie boven tafel kunnen halen. Korald Postuma: “Als het specifiek gaat om de monitor merken wij dat het gros van de gemeenten vooral nog bezig is met hoe de juiste cijfers aan te leveren. Veel minder aan de orde is de vraag wat een gemeente met de resultaten kan doen en hoe de uitkomsten van de monitor worden gedeeld met de gemeenteraad. Dat is wel nodig, want er doen steeds meer gemeenten mee aan de monitor, dus de meerwaarde voor de raad wordt groter. Raadsleden zijn vaak al wel geïnteresseerd in de monitor, maar voor hen is het alleen nog lastig om te bepalen hoe zij de grote hoeveelheid aan informatie uit de monitor kunnen gebruiken naast al die andere informatie die zij krijgen. Vanuit KING willen wij hen dit jaar helpen.”
‘Niet aan alle knoppen tegelijk draaien’
“Door de beschikbaarheid van al die cijfers uit de gemeentelijke monitor Sociaal Domein en Waarstaatjegemeente.nl merken we dat gemeenten en raden soms onrustig worden”, zo schetst Postuma. “Als je zoveel informatie hebt, waar begin je dan met sturen? Als je eenmaal start met het vergaren en vergelijken van informatie, dan wil je steeds meer hebben. Wij zeggen altijd: je kunt niet aan alle knoppen tegelijk draaien. Begin met een aantal indicatoren, probeer daar je beleid op te verbeteren en ga daarna verbreden.”
Klik voor vergroting: een voorbeeld uit de gemeentelijke monitor Sociaal Domein.
Brenda van ‘t Hof vult aan: ”Een bijkomend voordeel van meedoen aan de monitor is dat gemeenten door het aanleveren van de cijfers, hun backoffice in het sociaal domein steeds meer op orde krijgen. Stapje voor stapje krijgen gemeenten daarmee hun administratie goed ingeregeld. Bedenk wel dat vorig jaar het eerste jaar na de decentralisaties was. Alles is nieuw. Gemeenten leveren cijfers aan voor de monitor en krijgen daarna de vraag of zij deze cijfers ook openbaar willen publiceren (op Waarstaatjegemeente.nl). Dit noemen we ‘opt-in’. Sommige gemeenten vinden dit nog spannend. De cijfers zijn misschien niet helemaal compleet of betrouwbaar. Toch raden wij gemeenten aan voor ‘opt-in’ te kiezen. Hoe meer gemeenten hun cijfers publiceren, des te interessanter is het voor (diezelfde) gemeenten om data te kunnen vergelijken met andere gemeenten.”
Korald Postuma. “Vanuit VNG/KING investeren we veel tijd om gemeenten mee te nemen in een klimaat van vertrouwen. We doen niet aan naming and shaming, want het gaat ons natuurlijk niet om goed of fout. Voor de meeste gemeenten zal er altijd wel iets op de cijfers aan te merken zijn, maar waag die stap en publiceer de cijfers. Het laat aan de raad en aan je burgers zien dat je weet dat er nog verbeterpunten zijn en dat je je daarvan bewust bent en daaraan wilt werken.”
Samen met gemeenten
De gemeentelijke monitor Sociaal Domein is samen met gemeenten ontwikkeld. “Ook bij de doorontwikkeling van de monitor en van Waarstaatjegemeente.nl moedigen we gemeenten aan mee te denken”, zo benadrukt Korald Postuma. “In ‘pressure cooker-sessies’ en in klankbordgroepen bespreken we regelmatig hoe we deze instrumenten steeds beter en gebruikersvriendelijker kunnen maken. De monitor en Waarstaatjegemeente.nl worden tenslotte voor en door gemeenten ontwikkeld.”
Waarstaatjegemeente.nl
De website Waarstaatjegemeente.nl biedt alle Nederlandse gemeenten, aan de hand van vijftien thema’s, inzicht in hun indicatoren op verschillende maatschappelijke terreinen zoals leefbaarheid, veiligheid en jeugd en jeugdhulp.
Aanlevering gegevens derde monitor (juni 2016)
Op 18 januari is de gegevensaanlevering gestart voor de derde editie van de gemeentelijke monitor Sociaal Domein. Deze derde editie verschijnt in juni van dit jaar, met daarin informatie over geheel 2015. Aanleveren van de gegevens kan tot uiterlijk 25 maart. De resultaten worden gepubliceerd op Waarstaatjegemeente.nl. Meer informatie over de gemeentelijke monitor Sociaal Domein? Kijk op de website van VNG/KING.
