Nederland kan de vruchten plukken van data science onderzoek
Na acht jaar is er een einde gekomen aan het Commit2Data programma. Vanaf de start in 2016 gaf het programma wetenschappelijk onderzoek naar big data en de toepassing ervan in de praktijk, een enorme boost. Het veroorzaakte een explosie aan machine learning-projecten nog voordat de AI-hype goed en wel begonnen was. Daar plukt de Nederlandse samenleving nu de vruchten van.
Onder de vlag van Commit2Data, het meerjarige nationaal onderzoeks- en innovatieprogramma op het gebied van big data in verschillende sectoren, werden 63 onderzoeksprojecten publiek-privaat gefinancierd en uitgevoerd. Daarvan lopen er op dit moment nog vijftien. Ruim twee derde van de projecten kreeg een vervolg, in de vorm van aanvullende financiering en onderzoek, een app, API’s, toolkits, een ander bruikbaar product, of zelfs als startup. De financiering van de projecten door de NWO en het ministerie van Economische Zaken van 45 miljoen euro, werd met 17 miljoen euro aangevuld door meer dan 200 private partijen, die zeer nauw inhoudelijk betrokken waren bij de onderzoeksprojecten.
Toepassingsgericht data-onderzoek
De NWO heeft tijdens de loop van het C2D-programma 13 research calls uitgezet, waar onderzoeksgroepen en consortia op intekenden. De onderzoeksprojecten waren zonder uitzondering use-inspired of toepassingsgericht in de (Top-)sectoren Finance, Logistics, High Tech Systemen en Materialen (HTSM), Life Sciences & Health, Agro Food, Energy en Creative Industry. Binnen het programma zijn 83 promovendi, 57 postdoc studenten, 16 programmeurs en 23 engineers van TNO en het Nederlandse eScience Center werkzaam geweest. Het totale aantal academische publicaties is moeilijk exact vast te stellen, maar wordt geschat op ruim 900. Uiteindelijk zijn 45 projecten ondersteund door de valorisatiecoach, waarover later meer.
Doel van het programma, voortgekomen uit het Team Dutch Digital Delta, de voorloper van de topsector ICT, was nadrukkelijk de expertise in toepassingsdomeinen samen te brengen met expertise op het gebied van big data handling en analytics. Elk project vormde een kruising tussen de Nederlandse data science community en bedrijven en organisaties die voor uitdagingen in big data en AI staan. In alle sectoren zocht Commit2Data telkens naar een coalition of the willing om de energie in het big data ecosysteem in de vorm van gezamenlijke projecten te kanaliseren. Dat vroeg in elke sector om maatwerk en resulteerde in draagvlak en participatie. Zowel het NWO, het ministerie van Economische Zaken en Topsector ICT zijn enthousiast over de aanpak van Commit2Data.
Resultaten
Het leverde betere planningsalgoritmen voor het inzetten van vervoersmiddelen en -modaliteiten in de logistieke sector. In de gezondheidszorg werden er nieuwe technieken gevonden om implantaten in kniegewrichten te maken. Eén onderzoek richtte zich op het herstellen van complexe breuken met behulp van machine learning en data uit MRI-scans en röntgenfoto’s. Daar is een bedrijfje uit voortgekomen dat software heeft ontwikkeld voor pre-operatieve planning, dat investeerders heeft gevonden. In de energiesector werd de netstabiliteit met nieuwe algoritmes bevorderd, om een paar resultaten te benoemen.
Datawetenschappers, programmeurs en engineers kregen binnen de onderzoeksprojecten de kans om voor de ontwikkeling van nieuwe algoritmen en technieken met echte datasets uit de logistieke of medische praktijk te werken. Daardoor konden de resultaten in de praktijk gevalideerd worden, wat buitengewoon waardevol bleek. Aan de andere kant kregen de bedrijven en organisaties die met big data uitdagingen worstelen of aan de slag gingen, wetenschappelijke ondersteuning in de gezamenlijke aanpak. Volgens Boudewijn Haverkort, hoogleraar Informatica aan de Universiteit Twente en C2D-programma voorzitter, is het werken met real-time datasets echt proof of the pudding wanneer je aan nieuwe algoritmen of systemen werkt. Haverkort: ‘Het presenteren van onderzoeksresultaten met een echte toepassing op basis van echte data, heeft veel meer impact. De mensen die deze manier van werken hebben ervaren en het waardevol vonden, zullen ernaar streven dit te blijven doen, is mijn inschatting.’
Data wetenschappelijke inzichten
In 2016, toen Commit2Data begon, stond big data nog in de kinderschoenen. Het jaar waarin Donald Trump in de Amerikaanse verkiezingen Hillary Clinton versloeg, en vrijwel alle peilingen in de ‘big data failure of the year’ de uitslag verkeerd voorspelden. Commit2Data wist vroegtijdig een vooruitstrevende rol in onderzoek naar big data te spelen. In de onderzoeksprojecten doken dan ook allerlei fundamentele kwesties op en kwamen problemen aan het licht ten aanzien van big data handling en analytics. Over het combineren van data uit verschillende bronnen, over de kwaliteit van data, privacy-waardige ontsluiting, en de regie over en ownership van data bijvoorbeeld. Het programma maakte deze problemen op een vroeg moment inzichtelijk. Waardoor er meer bewustzijn kwam en er vervolgens ook hard aan oplossingen kon worden gewerkt. Aldert De Jongste, secretaris van het programma en programma manager bij ECP, dat door de jaren heen het C2D-programmabureau ondersteunde en faciliteerde: ‘Nederland heeft veel input geleverd op de Europese dataspace en Gaiax projecten die gefocust zijn op gedistribueerd delen van data, door die data bij de bron te houden. Dat komt denk ik mede omdat we daar al vroeg mee bezig waren in Nederland.’
Toch ging niet alles binnen het programma even goed. In retrospectief bleek de gedachte dat binnen het Commit2Data programma ook sprake zou zijn van kruisbestuiving van sectoren onderling, te ambitieus. Die is niet zoals vooraf werd gehoopt, gerealiseerd. Vanuit het programmabureau was de gedachte dat algoritmes die bijvoorbeeld voor de logistiek werden ontwikkeld, ook in andere sectoren bruikbaar zouden zijn. Maar daarvoor bestond binnen de onderzoeksgroepen onvoldoende animo, zegt C2D-programma secretaris Aldert de Jongste. “In het begin hebben we een aantal redelijk succesvolle bijeenkomsten met alle projectleiders georganiseerd om die kruisbestuiving van de grond te krijgen. Maar uiteindelijk voelden ze zich meer verbonden met hun eigen specifieke sector dan met de data science wereld in brede zin. Het samenbrengen van de projectleiders binnen een specifieke sector voor kennisuitwisseling liep veel gemakkelijker.”
Innovatie in Valorisatie
Nadat Commit2Data een rol had gespeeld in het vinden van de coalition of the willing per sector, en het bij elkaar brengen van onderzoekers en bedrijven op onderzoeksprojecten, ontvingen de onderzoeksgroepen budget vanuit NWO. Vanaf dat moment was er voor de onderzoeksgroepen weinig mee te halen bij C2D. Totdat er vanuit het programmabureau in samenspraak met de topsector ICT een valorisatieprogramma werd opgezet, waar extra geld voor werd gevonden bij het ministerie van Economische Zaken. Dat valorisatieprogramma ging in 2019 van start en versterkte de band met de afzonderlijke C2D-projecten.
Een van de geleerde lessen in de eindevaluatie van Commit2Data is dat het valorisatieprogramma beter vanaf het begin in de financiële en capaciteit planning van de onderzoeksprojecten meegenomen had kunnen worden. Maar De Jongste nuanceert dat wel omdat er voor 2019 nog nauwelijks sprake was van resultaten om te valideren. ‘Maar we bevelen wel aan, dat als je in een onderzoeksprogramma ook aandacht aan valorisatie wilt besteden, dat het beter is dat vanaf de start te regelen. Dat je weet welke instrumenten je daarvoor gaat gebruiken, de onderzoekers weten waar ze aan toe zijn, en dat in kunnen plannen.’
Valorisatie coach
Een belangrijk onderdeel van het valorisatieprogramma was de valorisatiecoach die met de onderzoeksgroepen op zoek ging naar resultaten die marktpotentieel hebben. Die heeft de groepen ook begeleid bij het aanvragen van extra middelen voor valorisatie en in contact gebracht met andere partijen. “Dat heeft heel goed gewerkt,” zegt Haverkort. ‘En die aanvragen zijn ook bovenmaats succesvol geweest en veel van onze projecten hebben middelen gekregen om de resultaten uit hun onderzoek door te ontwikkelen in een prototype of in een marktverkenning bijvoorbeeld. We hebben geprobeerd de hele keten van fundamentele research naar toepassing te versterken, ook richting de markt.’
Programma voorzitter Haverkort breekt een lans voor meer multidisciplinair technologieonderzoek in Nederland. ‘Bij dit type technologisch onderzoek wil je op voorhand meer mensen betrekken. Zoals gedragswetenschappers, geesteswetenschappers en ethici. Dat zouden we van beide kanten moeten willen en weten te waarderen. Daar moeten we modus voor vinden, omdat we dat niet gewend zijn. Maar is wel beter voor het resultaat, zoals Commit2Data heeft laten zien. Bij een van de C2D-projecten in de energiesector, helemaal aan het begin van het programma, wilden we er ook juristen bij betrekken. Dat bleek niet mogelijk omdat het geld bij NWO gelabeld was voor exacte- en natuurwetenschappen. Dat mocht dus niet bij een juridische afdeling belanden. Daar moeten we vanaf, dat disciplinaire denken. We hebben een inclusief brede aanpak nodig. Want dat is goed voor de samenleving.’
Hoeveel unicorns levert het op?
Veel van het onderzoek dat binnen het Commit2Data-programma is uitgevoerd, krijgt een vervolg of is al omgezet in een bruikbaar product. De op het programmabureau regelmatig terugkerende vraag van Gerard Goudsmit van EZ: ‘Hoeveel unicorns komen er nou uit?’, is nog steeds moeilijk te beantwoorden. Het blijft wetenschappelijk onderzoek, ook al was het toepassingsgericht. Vaststaat dat het Commit2Data-programma vroegtijdig allerlei inzichten heeft opgeleverd waar wetenschappers en toepassers dankbaar gebruik van maken.
Lees ook:
