Dit jaar werd de Nederlandse Privacy Award voor ‘toepassingen’ toegekend aan Publiek Vervoer Groningen Drenthe, voor hun privacy-vriendelijke analyse van het reisgedrag van WMO-doelgroepen. Wat is dat eigenlijk voor prijs, hoe kun je hem strategisch inzetten, en wat hebben de burgers eraan? Waar loop je als overheidsinstantie tegenaan, als je je aan de AVG wil houden, en hoe los je dat op? Een interview met juryvoorzitter Jaap van der Wel, en prijswinnaar Petra Buitenhuis van Publiek Vervoer Groningen Drenthe.
Positief voorbeeld
Juryvoorzitter Jaap van der Wel: “De Privacy Awards zijn bedoeld om prachtige ontwikkelingen in het zonnetje te zetten, die inspirerend kunnen zijn voor anderen. Een prijsvraag is daar hét geëigende middel voor, omdat het veel publiciteit genereert. Het kan gaan om bedrijven, overheidsinstanties of individuele personen, die iets moois gemaakt of gedaan hebben. Waarbij het beslist niet alleen om ‘een product’ of ‘iets technisch’ hoeft te gaan. Het kan ook een mooi proces zijn, zoals dit jaar bij de Privacy Award voor Publiek Vervoer Groningen Drenthe. Daar kun je dan mee in de publiciteit komen. Het verschil met de Big Brother Awards, die aan de kaak stellen wat er allemaal fout kan gaan, is dat wij laten zien hoe het wél kan. Een positief voorbeeld kan inspirerend zijn, en kan misschien meer veranderen.”
Blijk van waardering
Prijswinnaar Petra Buitenhuis, van Publiek Vervoer Groningen Drenthe: “Natuurlijk is het een blijk van waardering, als je een Privacy Award hebt gewonnen. Maar het betekent veel meer. Het is ook een belangrijke motivatie om door te gaan met wat we al deden. En tegelijkertijd is het een extra middel om gemeentebesturen te overtuigen dat je goed bezig bent en goed omgaat met data.”
Twee problemen, één oplossing
Het Noordelijk doelgroepenvervoer begon enkele jaren geleden met twee vaststellingen, vertelt Buitenhuis. “Na de covidperiode merkten we dat het reguliere openbaar vervoer veel minder gebruikt werd. Tegelijkertijd constateerden we een groei van het individueel doelgroepenvervoer. Dat laatste was lastig, want we hadden net als iedereen te maken met een groeiend personeelstekort.”
Was het niet mogelijk om die twee vervoerssystemen, het reguliere OV en het doelgroepenvervoer, die allebei in de problemen zaten, aan elkaar te koppelen? Bijvoorbeeld door WMO’ers die veel gebruik maken van doelgroepenvervoer, te verleiden om het openbaar vervoer te gebruiken. “Uitgangspunt was natuurlijk wel dat we niemand van de doelgroep het gevoel wilden geven dat we hun vervoersmogelijkheden af zouden pakken. We wilden alleen duidelijk maken dat er ook andere mogelijkheden zijn, die meer vrijheid in mobiliteit geven.”
AVG-proof
Daar waren data voor nodig. Maar het moest wel AVG-proof zijn, en het moest goede resultaten opleveren. “Anders heeft het geen zin.” Twee helpers kwamen daarbij in de ring. Een daarvan was de Rijksoverheid met zijn MaaS-plannen (Mobility as a Service): een overkoepelend multimodaal reisadvies op maat, waarbij de gegevens geanonimiseerd zijn. De tweede helper bleek nog belangrijker: het IT-bedrijf Roseman Labs, dat zich specialiseert in het versleutelen, koppelen en analyseren van data.
Strenge privacy-eisen
“Omdat het bij deze pilot ook over WMO-vervoer gaat, zit je al snel in medische databronnen, oftewel ‘bijzondere persoonsgegevens’, waar extra strenge privacy-eisen voor gelden”, zegt Buitenhuis. Roseman Labs had daarvoor al een aanpak in huis, met het vereiste beveiligingsniveau. Gegevensstromen worden opgeknipt en over verschillende servers verdeeld, zodat gegevens nooit herleidbaar zijn tot individuele personen.
6% van 50 miljoen euro is niet weinig
Zes van de 22 gemeentes in Drenthe en Groningen wilden wel meedoen aan de pilot. Gebruikers van gemeentelijk WMO-doelgroepenvervoer werden benaderd en gewezen op nieuwe, andere mogelijkheden. Buitenhuis: “Soms, en zeker in stedelijke omgevingen, is het makkelijker om de bus om de hoek te nemen dan te wachten op individueel personenvervoer. Dat geeft mensen ook meer vrijheid, als ze dat doorkrijgen. Maar daar moet je wel je best voor doen, bijvoorbeeld met OV-ambassadeurs, want deze doelgroep is niet altijd heel digitaal vaardig.”
De resultaten waren zeer bemoedigend. “We hebben heel veel geleerd”, zegt Buitenhuis. “We hebben onder andere geconstateerd dat zes procent nu al anders is gaan reizen. Daarvoor hoefden we maar weinig te doen; we hoefden alleen maar de mogelijkheden te laten zien. Voor de gebruikers betekent dat meer vrijheid, voor provincies een betere bezetting van het OV, en voor gemeentes dat ze 6 procent van hun doelgroepenvervoer kunnen omzetten naar het reguliere OV. En 6 procent van 50 miljoen euro per jaar is niet weinig.”
Mogelijkheden binnen de AVG
Wat het Publiek Vervoer Groningen Drenthe vooral geleerd heeft, is volgens Buitenhuis dat je de AVG niet alleen als lastig en beperkend moet zien. “Je moet ook kijken naar de mogelijkheden en de toepassing. En je moet het ambtelijke en bestuurlijke lef hebben om te zeggen: er zijn mogelijkheden binnen de AVG. Het hoeft niet alleen een knoop in je maag op te leveren.”
Samenwerking met marktpartijen
En een andere les: wees niet bang voor samenwerking met commerciële marktpartners, zoals in ons geval met Roseman Labs. “Binnen Publiek Vervoer Groningen Drenthe zijn we natuurlijk sowieso gewend om met commerciële partners te werken. Ja, ze hebben een financiële prikkel, maar dat betekent ook dat ze geïnvesteerd hebben, en kennis en kunde hebben opgebouwd. De rest is een kwestie van afspraken maken en onderhandelen.”
Voordelen
Wat ons meteen op de verhouding tussen private en publieke inzendingen voor de Privacy Awards brengt. Het voordeel van een Privacy Award voor bedrijven ligt voor de hand. Dat kunnen ze commercieel uitbaten: ‘Kijk ons eens privacy-vriendelijk zijn. Koop ons product!’ Maar wat is het voordeel van zo’n Award voor overheidsinstanties?
Juryvoorzitter Van der Wel: “We krijgen ongeveer 10 à 15 procent nominaties voor overheidsinstanties. Dat is helaas een minderheid. Bedrijven, met hun marketing en sales, begrijpen veel beter hoe je zo’n prijs of nominatie commercieel kunt uitbaten. Maar ook overheden kunnen er veel baat bij hebben.”
Noorden loopt voorop
“Neem bijvoorbeeld zo’n Award voor het Publiek Vervoer Groningen Drenthe. Daar konden ze vanuit het noorden mee laten zien aan de rest van Nederland, dat ze daar voorop lopen. Dat is een enorm sterk marketing-instrument, wat ook voor overheden belangrijk is. Zo kon het noorden zichzelf promoten. Er gebeuren daar mooie dingen! Juist bij gemeenten en in de regio gaat er vaak verschrikkelijk veel mis. Dan is het dus mooi dat Groningen-Drenthe kon laten zien wat daar wél goed gaat.”
“En zo’n prijs kan je positie als manager of directeur ook veel sterker maken. Na zo’n succes kun je allerlei dingen makkelijker erdoor krijgen, en je budgetten veel beter verdedigen. De status van de organisatoren – ECP en Privacy First – helpt daarbij natuurlijk enorm. Daar kun je mee aankomen!”
Stempel van goedkeuring
De Privacy Awards waren inderdaad een boost voor Publiek Vervoer Groningen Drenthe. Volgens Buitenhuis betekende het een stempel van goedkeuring waarmee ze naar de andere 16 noordelijke gemeentes toe kon stappen om te laten zien dat deze aanpak wel degelijke AVG-proof is. De pilot krijgt dus een vervolg in het najaar van 2024, waarschijnlijk met een groot aantal nieuwe gemeentes in Groningen en Drenthe.
En waarom ook niet de rest van Nederland? Buitenhuis: “We hebben laten zien dat we goede resultaten kunnen boeken bij het vervlechten van vervoerssystemen. Dat kan voor de rest van Nederland ook heel belangrijk zijn. Sluit je aan, zou ik zeggen.”
Wat kun je verwachten als je je inschrijft voor de Awards?
Van der Wel: “Dit jaar gaan we het anders doen dan vorig jaar. Vorig jaar bezochten we bedrijven en organisaties ter plekke, maar dit jaar worden serieuze aanmeldingen uitgenodigd voor een pitch, in Amstelveen, op 7 november, op het hoofdkantoor van KPMG (de thuisbasis van de huidige voorzitter van Privacy First – red.) Daar vindt dan een gesprek plaats met de jury van de Privacy Awards. Wie dat te ver weg vindt, kan online deelnemen via Teams.”
Aandacht
“Vervolgens geeft dat veel publiciteit. Omdat we dit jaar niet alleen de winnaars, maar vooral ook alle genomineerden veel aandacht willen geven. Het is immers ondoenlijk om een winnaar aan te wijzen, als er al zoveel kanjers genomineerd zijn.”
En wie of wat maakt kans om te winnen? Van der Wel: “Het moet wel iets nieuws zijn, waar je mee komt. Niet alleen maar een slimme techniek maar een product-marketing combinatie die echt blijkt te werken; voor consumenten (als die er geld voor over blijken te hebben), of voor burgers, als die het blijken te waarderen.” Meer informatie op https://privacyfirst.nl/privacyawards/
