Eindelijk is het kwartje gevallen dat digitaliseren/automatiseren meer is dan een middel om te bezuinigen op de uitvoeringslasten. Waarom zetten we niet in op een nieuwe IT-strategie, die uitgaat van de leefwereld van burgers? De techniek en de kennis zijn voorhanden, de voorbeelden ook.
Waarom slaan we geen nieuwe weg in, in plaats van het bestaande wegennet te verbeteren?
‘Standaardisering en digitalisering van de besluitvorming leiden tot minder ruimte voor professionals voor het leveren van maatwerk en minder contact met de burger,’ aldus het kabinet in een reactie op de parlementaire onderzoeken naar de Kinderopvangtoeslag en de Uitvoeringsorganisaties.
Willen we – en wie wil dat niet – een overheid, schrijft het Kabinet in het eindrapport Klem tussen balie en beleid die niet alleen ‘eerlijk’ en begripvol’ is, maar ook ‘weerbaar’ en beleidsbestendig’ dan moet aan een aantal basisvoorwaarden worden voldaan.
Zoals onder meer aan ‘een robuuste , veilige en toegankelijke Generieke Digitale Infrastructuur’, ‘meer en slimmer (her)(gebruik van data’ en investeringen in zowel ICT-systemen als in ICT’ers, – niet alleen in de uitvoering, maar ook op beleidsniveau. Kortom, het moet, beter, sneller en transparanter. Logisch en fijn ook dat er eindelijk aandacht voor is, was mijn eerste reactie op de beleidsvoornemens van het Kabinet. Eindelijk is het kwartje gevallen dat digitaliseren/automatiseren meer is dan een middel om te bezuinigen op de uitvoeringslasten. Dat brede data-uitwisseling nodig is en dat niet alle aandacht gericht moet zijn op grote ICT-projecten, maar dat investeren in het peil houden van de ‘bestaande spullenboel’ net zo belangrijk is..
Tegelijkertijd sprak er eigenlijk weinig ambitie uit de eindrapporten. Waarom slaan we geen nieuwe weg in, in plaats van het bestaande wegennet te verbeteren? Waarom zetten we niet in op een nieuwe IT-strategie, die uitgaat van de leefwereld van burgers? De techniek en de kennis zijn voorhanden, de voorbeelden ook.
Om het vertrouwen van burgers in de overheid te herstellen volstaat het niet om de bestaande systemen te verbeteren, het vraagt om een nieuwe werkwijze, één waarin de burgers meer zeggenschap krijgen over hun data. Daar hoort ook een andere manier van het ontwikkelen bij – open, transparant en veilig. Niet voor burgers, maar met burgers. Dus verbreed per direct de voorgestelde trialoog tussen beleid, uitvoering en politiek met burgers en experts. Eigenlijk zoals CoronaMelder is ontwikkeld- open source en in samenwerking met een grote community van experts en vrijwilligers, in plaats vanuit een veilige, ivoren beleidstoren.
Deze werkwijze leidde tot een app die niet alleen gebruiksvriendelijk, veilig en toegankelijk is, maar tegelijk ook opmerkelijk weinig weerstand opriep. En dat in een klimaat van groeiende achterdocht en zelfs rellen tegen het corona-beleid. Naar alle waarschijnlijkheid zal de volgende app rond coronatesten al op even weinig weerstand stuiten. Reden te meer om op die weg doorgaan. Omarm kritiek, wees open en handel op basis van vertrouwen. Dat versterkt het vertrouwen in het handelen van de overheid en sluit aan bij steeds luidere roep van burger om meer zeggenschap en inzicht te krijgen in hun digitale leefwereld. De uitslag van de verkiezingen laat zien dat het geen loze kreten zijn. Het gevoel van ongelijkheid groeit, de democratische rechtsstaat staat onder stevige druk en (te) veel mensen staan wantrouwend tegenover politiek en uitvoeringsorganisaties. De tijd is voorbij dat de overheid dit zelf wel even oplost voor de burgers. Helaas is dat wel de toon die de kabinetsreactie uitademt.
Larissa Zegveld is algemeen directeur van Wigo4it de coöperatie van de sociale diensten van Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht op het gebied van informatievoorziening. Begin 2019 werd zij benoemd tot voorzitter van het Forum voor Standaardisatie, ingesteld door de Nederlandse overheid met als doel het gebruik van open standaarden in de publieke sector te stimuleren.
