OCW wil kampioen hergebruik worden

Samen met zijn uitvoeringsorganisaties is het ministerie van OCW volop in de weer met AI en de veranderingen die dat voor de organisatie met zich meebrengt. Doel is de kansen van AI vol te benutten maar ook de risico’s beheersen. De ambitie is glashelder: kampioen hergebruik worden.

Het ministerie van OCW heeft AI tot een ‘strategisch risico’ bestempeld. Als het onderwijsdepartement op dit onderwerp niets doet, zullen de organisatie en haar medewerkers hierin achterblijven. Grote vraag is alleen: hoe doe je dat op verantwoorde wijze en blijf je binnen de gestelde kaders van wat wel en niet mag? Het in april dit jaar gestarte Programma AI moet daar invulling aan geven. Het concern OCW werkt in dit programma samen met het bestuursdepartement, het Nationaal Archief, uitvoeringsorganisatie DUO, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Onderwijsinspectie.

Naar schatting maakt circa een derde van de medewerkers gebruik van openbare generatieve AI-tools, zoals ChatGPT en Mistral. Dat is toegestaan, mits ze zich aan de opgestelde ‘Gebruikersrichtlijnen GenAI’ houden. Het ministerie ziet graag dat medewerkers de kansen van AI benutten, maar wil tegelijkertijd dat de risico’s worden beheerst. Bijkomend doel is dat de organisatie leert omgaan met genAI en slimmer en efficiënter wordt in de uitvoering van haar taken.

Kampioen hergebruik

Het streven van OCW is ‘kampioen hergebruik’ te worden. ‘Er is al ontzettend veel beschikbaar. We willen verzamelen wat er al is en dat slim inzetten. Daar kunnen we een heleboel tijd, energie en uiteindelijk geld mee besparen’, vertelt De Visser. ‘In een half jaar tijd hebben we zo al flinke stappen kunnen maken. Cruciaal is dat we de bestuursraad hebben meegekregen. Risicoacceptatie op het hoogste niveau is een vereiste om te kunnen experimenteren, anders ga je nergens komen.’

Naast AI-pilots is een bewustwordingscampagne onderdeel van het AI-programma, bedoeld om de verplichting van ‘AI-geletterdheid’ van medewerkers uit de AI-act vorm te geven. Verder zijn er voor de circa 7000 medewerkers 2000 licenties van VLAM.ai beschikbaar, het door SSC-ICT ontwikkelde lokale AI-platform voor het Rijk. Zo’n duizend medewerkers hebben zich voor een licentie aangemeld. Wekelijks staan De Visser en zijn programmateam op de zeepkist om te vertellen wat ze aan het doen zijn. Begin 2026 wordt de eerste versie van de  AI-visie van OCW vastgesteld.

DUO

Bij uitvoeringsorganisatie DUO duurde het even voordat de kansrijke toepassingsgebieden van AI in beeld waren, meldt Johan Wessels, adviseur van de beide directeuren die bij DUO de nevenfunctie van Chief Data Officer (CDO) hebben. Wessels is werkzaam bij een klein CDO Office in oprichting. ‘Er waren geen ‘use cases’ beschikbaar, maar onze medewerkers hadden zelf volop ideeën hoe ze AI in wilden gaan zetten. Het voordeel is dat we bij DUO een forse ICT-club met programmeurs hebben. We doen namelijk ook de ICT-dienstverlening voor OCW. Er is volop kennis van AI. Hierdoor kunnen we makkelijker een goede begeleiding opzetten van medewerkers die met AI aan de slag gaan.’

Verder heeft DUO een loket ingericht waar het de ideeën van medewerkers verzamelt. ‘Je realiseert een verandering in je organisatie alleen door er iedereen bij te betrekken’, zegt Wessels. De programmatische aanpak bij DUO is ‘Regie op AI’ gedoopt.

Om de verantwoorde inzet van AI te borgen, heeft DUO een interne ‘compliance-werkgroep’ opgezet, waarin alle functies op het gebied van privacy zijn vertegenwoordigd. Verder is bij DUO een uitvoeringstoets uitgevoerd op de impact van de AI-verordening. ‘Hiermee hebben we een goed beeld van wat er aan middelen nodig is om een AI-infrastructuur te bouwen en licenties te kopen. We kunnen nu met stoom erop verder’, glundert Wessels. Als eigenaar van ODC-Noord, een van de vier overheidsdatacenters, beschikt de uitvoeringsorganisatie bovendien over een geschikte faciliteit om de AI-infrastructuur te herbergen.