Onder architectuur bouwen is duurzaam

Een goed informatiesysteem beweegt mee in de tijd met product, markt en cultuur. Hoe beter de informatie-architect dat heeft meegenomen in zijn ontwerp, hoe robuuster de architectuur is voor de toekomst. De uitspraak ‘a good architecture last for ever’ is een waarheid als een koe en meestal de duurzaamste oplossing.

Eind vorige eeuw was de Nederlandse overheid koploper op het gebied van informatie innovatie. Dat succes was – terugkijkend – vooral te danken aan bestuurders die bewust kozen voor een brede inzet van informatie-architecten. De Nederlandse informatie-infrastructuur was gebouwd ‘onder architectuur’. Daar waren we trots op. Daar investeerden opdrachtgevers in. Herkenden toekomstig gebruik en begrepen dat toekomstvast ook duurzaam is. Veel van die oude systemen lopen thans tegen het einde van hun levensduur aan. Niets heeft het eeuwige leven. Het is bewonderenswaardig dat deze oude systemen nog steeds functioneren.

Meanderen

Organisaties zijn te vergelijken met meanderende rivieren. Veranderingen in functiebehoefte, marktvraag of technische innovatie hebben invloed op ‘de vorm van het businessproces’. Informatiestromen veranderen. Applicaties aan de randen van die rivier moeten ook meebewegen. Echter vele moderne applicaties zijn vaak gebouwd als een kanaal: een strak proces dat de huidige functies vervult en van een onveranderlijke organisatie uitgaat.

Al in 1995 sprak Pieter Wisse in een artikel over de tegenstelling van rechtlijnig denkende systeem-aannemers versus organisch werkende informatie-architecten. Maar ‘recht toe recht aan’ systemen passen vaak niet bij bestaande bedrijfsprocessen. Zijn ook lastig aan te passen. Terwijl ‘onder architectuur’ ontworpen informatiesystemen juist gemaakt zijn voor adaptieve veranderingen. Pieter Wisse stelde dat managers graag systemen kopen die snel door een systeemaannemer kunnen worden geïmplementeerd. In tegenstelling tot bestuurders die juist lange termijn oplossingen op het oog hebben en de voorkeur geven aan organisch ontworpen en dus toekomstvaste informatiesystemen.

A good architecture last for ever

Of je nu eigen informatiesystemen hebt of gebruik maakt van functies in de cloud, iedere organisatie heeft een andere ‘bedrijfsrivier’ en andere informatiestromen. Ontworpen om de proces-rivier van die onderneming bij alle bestaande en nieuwe bochten te ondersteunen, nu en in de toekomst. Een goed informatiesysteem beweegt mee in de tijd met product, markt en cultuur. Hoe beter de informatie-architect dat heeft meegenomen in zijn ontwerp, hoe robuuster de architectuur is voor de toekomst.

Ik ken organisaties die nog steeds op oude, goed en gedegen ontworpen informatiesystemen vertrouwen, ondanks dat techniek en programmeertalen oud zijn. Door die veroudering moet men gedwongen afscheid nemen van die robuuste ontwerpen die dertig tot veertig jaar konden meegroeien met de veranderende organisatie. Kom daar vandaag de dag nog maar eens om. Terwijl juist in het multi-cloud tijdperk die flexibiliteit veel makkelijker kan worden georganiseerd. Mits goed gekozen, verandert cloud-functionaliteit prima mee met nieuwe behoeften en werkwijzen. Tsja, ‘mits goed gekozen’ . . . ook gebruik van de cloud vraagt een ontwerp onder architectuur. En vooral een goede data-architectuur.

Applicaties verwelken, processen vergaan…

Mijn lijfspreuk is: ‘applicaties verwelken, processen vergaan, maar onze data blijft altijd bestaan’. Data zijn bouwstenen van de informatiewereld. Vormen geheugen en brein van een informatiehuishouding. Die moet – net zoals een woning – in de loop der tijd verschillende woonsituaties en functies ondersteunen. Dat moet een goed informatiesysteem ook. Goed ontworpen functies en systemen kunnen decennia meegaan, mits de onderliggende data en techniek kunnen meegroeien en innoveren. Goed ontworpen functies die langs die meanderende rivier mee bewegen, kunnen worden aangepast of slim gemoderniseerd.

Onder architectuur bouwen is duurzaam

Digitale architectuur gaat over beleving en beeldvorming. Over wat we doen en waar we naar toe transformeren. Zonder voor eindgebruiker begrijpelijke beelden ontaarden transformaties vaak in een richtingloze, virtuele chaos. De opdrachtgever moet een beeld krijgen van zijn verwachtingen. De bouwer heeft een beeld nodig voor de invulling van de opdracht. Een architect is regisseur van de consensus in dit beeldvormingsproces. Veiligheid en stabiliteit zijn zonder goede architectuur-uitgangspunten, niet in samenhang te realiseren. Het bouwwerk van applicaties, data en infrastructurele elementen is complex, kostbaar en fragiel. Het staat bloot aan oneigenlijk gebruik. Verwoesting, misbruik en diefstal is vaak dichterbij dan gedacht. Architectuur garandeert vóóraf die noodzakelijke robuustheid en veerkracht.

Hans Timmerman is data-engineer, CDO en bestuurder van een ‘open data’ company

Samen met oud hoogleraar digitale architectuur Daan Rijsenbrij, pleitte Hans Timmerman al eerder in het artikel ‘een pleidooi voor verantwoord digitaliseren’ dat de digitale architect en de systeem ingenieur samen perfect kunnen zorgen voor die toekomstvaste informatiesystemen. Binnen de overheid zijn tal van senior enterprise- en informatie-architecten die ‘de digitale toekomst’ van de Rijksoverheid reeds prima op hun netvlies hebben. Ons idee is om met die interne deskundigheid – ‘onder architectuur’ – die nieuwe digitale toekomst vorm te geven. Net zo als we dat al in de jaren negentig succesvol hebben gedaan naar de toenmalige toekomst.