‘Onze missie is blockchain for good’

Beeld: Lex Draijer/De Beeldredaktie

Een blockchain coalitie, wie heeft dat bedacht? Waarom?

“Het is anderhalf jaar geleden begonnen als een informeel overleg in de ICT-hoek op initiatief van René Penning de Vries, het boegbeeld ICT van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Penning de Vries bracht de verschillende partijen bij elkaar. Het idee is blockchain in te zetten om er het goede mee te doen. Je hebt cryptoanarchisten die denken dat je met blockchain straks alles zelf kunt regelen: geen banken en geen overheid meer nodig. Je hebt de libertijnen van wie de blik vooral is gericht op het geld en de verdienmogelijkheden. En je hebt de Chinese overheid, die kansen ziet om mensen nog meer te controleren. Onze missie is blockchain for good als tegenhanger van blockchain for money en blockchain for control.”

Hoe werkt de coalitie? Wie zitten er allemaal in?

“Veel partijen: waaronder de grote banken, advocaten en notarissen, accountants, ICT-bedrijven, gemeenten, ministeries, grote uitvoeringsorganisaties, en universiteiten en hogescholen. In teams pakken we inhoudelijke brokken beet, bijvoorbeeld het vraagstuk van digitale identiteit. We willen een robuust systeem waarbij je de digitale data die er over je bestaan zelf kunt beheren: Self-Sovereign Identity (SSI). Dat werken we uit in verschillende use cases en toepassingsgebieden. We zijn begonnen bij de vraag: wat komt er op je pad als je met blockchain aan de gang gaat? Daar is een onderzoeksprogramma uitgekomen. Het gaat om de betrouwbaarheid van het systeem, de duurzaamheid, de schaalbaarheid en de governance. Dat laatste is ingewikkeld; van wie is het systeem? Wie gaat het beheren en hoe werkt dat dan? Verder hebben we een human capital-agenda; er moeten mensen worden opgeleid. Het werkt in de praktijk zo dat partijen bij elkaar komen en afspreken welke groepjes welk stukje trekken. Iedereen doet dit in z’n eigen werktijd. De coalitie faciliteert en begeleidt het proces.”

Wat is dan zo’n stukje, kunt u een voorbeeld geven?

“Self-Sovereign Identity is een belangrijk voorbeeld omdat daarin veel bij elkaar komt. Jouw digitale gegevens staan in jouw blokje, en jij bepaalt wie welke gegevens kan raadplegen. In groepen is gewerkt aan kennis en prototypes. Dat wordt verder uitgewerkt in technische componenten en een digitale identiteit infrastructuur. Maar het gaat ook om afspraken. Zo kijken we naar de gang van zaken rond het aankopen van een huis. Kun je met honderd procent betrouwbare digitale informatie straks een huis verkopen zonder tussenkomst van de notaris? Kun je dat sluitend regelen en hoe zit het met het notarieel recht? Daar is Sandra van Heukelom van Pels Rijcken bijvoorbeeld bij betrokken, en ook een aantal mensen van de grote banken.”

Hoe werkt dat dan?

“Nu ga je bij het kopen van een huis naar de notaris, je stopt het geld in een depot en er moeten allerlei administratieve handelingen plaatsvinden. Je kunt dat ook doen in een smart contract waarin het proces precies is beschreven: dat wanneer het geld is gestort, op hetzelfde moment het eigendomsrecht overgaat en alles is geregeld. Dat scheelt veel administratief werk en ook rentelasten.”

Bedoelt u dat met blockchain for good?

”Blockchain for good gaat over maatschappelijk relevante toepassingen. Onlangs presenteerde Philips z’n jaarcijfers en maakte daar bekend te willen inzetten op het bijhouden en beheren van patiëntendata. Maar ik wil dat die data in mijn eigen blokje zitten, en dat ik er baas over ben. Dat proberen we te ontwikkelen. Zo hebben we met het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) afgesproken dat we een app gaan maken waarbij een burger die in de schuldsanering zit, het CJIB inzage geeft. Nu mag de gemeente dit niet doorgeven, waardoor mensen steeds verder in de schuld raken. Je kunt blockchain ook toepassen voor het internationaal erkennen van diploma’s en onderwijs-certificaten of voor pensioendata. We zijn internationaal bezig met onder andere de douane om te onderzoeken hoe je blockchain kunt inzetten voor het in- en uitvoeren van goederen.”

De overheid weet nog niet goed wat zij met disruptieve innovaties aan moet

Hoe gaat dat overleg met buitenlandse partijen? Zijn in andere landen ook blockchain coalitions actief?

“Het overleg loopt via de internationale contacten van onze partners, Marloes Pomp coördineert deze processen. Onze coalitie is uniek in de wereld. Veel internationale partijen komen kijken hoe we het doen. Het bijzondere is dat het een triple helix-samenwerking is van overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Geen van de partijen zou dit in z’n eentje kunnen. Het is essentieel dat de overheid intensief meedoet, en zelfs de medeorganiserende partij is.”

Waarom?

“Omdat de overheid de wetten maakt. Je kunt nooit wetten maken waarin de technologie van morgen is opgenomen. Per definitie beschermt wetgeving het bestaande en blokkeert de toekomst. Ik heb als burgemeester heel vaak meegemaakt dat we dingen wilden, maar dat het op basis van de bestaande wetgeving niet mocht. Denk aan autonoom rijden. Of aan verticale landbouw, wat enorme voordelen heeft; het scheelt transport, pesticide, water en energie. Maar het mag niet, want biologisch verantwoorde landbouwproducten moeten in de volle grond worden gekweekt. Heel veel innovaties kunnen niet doorgaan omdat de wet zich ertegen verzet. De overheid moet experimenteerruimte maken. Ook omdat de nationale staat niet de optimale schaal is om te experimenteren. Veel meer onderwerpen dan vroeger zijn gedetailleerd vastgelegd in algemene regels, maar zoiets als woningbouw is in Amsterdam heel anders dan in Emmen.”

Spreekt hier de oud-burgemeester?

“Jazeker. In 2050 woont driekwart van de wereldbevolking in steden. De groei van steden gaat gepaard met grote wereldwijde problemen op het gebied van mobiliteit, voedselvoorziening, veiligheid en noem maar op. Hoe gaan we die problemen het hoofd bieden? Niet met algemene wetten, wel met nieuwe technologie: artificial intelligence, blockchain, quantum computing en het internet of things. De wetgeving belemmert die kansen, terwijl je juist moet experimenteren. Dat kan niet op de schaal van de Rijksoverheid.”

Hoe wel?

“Het moet op kleine, regionale schaal. Met bedrijven, ondernemers, met gemeenten. Je hebt het mesoniveau nodig om het netwerk aan elkaar te knopen, om de verschillende disciplines bij elkaar te brengen. Dat doen we met de Dutch Blockchain Coalition. Het unieke is dat het Rijk zegt: je mag experimenteren en we doen zelf mee. Omdat we willen leren wat nodig is. Als wetgever, toezichthouder en als gebruiker. De overheid is de grootste houder van data. Als je een betrouwbaar systeem kunt maken waarbij de gegevens in het blokje van de burger zit, maar de overheid er wel een beroep op kan doen als het nodig is, dan zijn we een heel eind. Dit is ook van belang om tegenwicht te bieden aan de macht van de grote platforms. Het is een publiek belang – en ieders private belang – dat machtige marktpartijen niet met je gegevens aan de haal gaan.”

U bent in maart 2018 begonnen als ambassadeur bij de DBC. Waarom hebt u ja gezegd?

“Omdat het past in al het andere dat ik doe; het gaat allemaal over innovatie. Ik ben niet diep ingevoerd in technologie, maar wel ervaren in het scheppen van de voorwaarden. De triple helix-samenwerking is in de Brainportorganisatie van Eindhoven begonnen. Toenmalig burgemeester Rein Welschen en de voorzitter van de TU/e, Henk de Wilt, en de voorman van de industrie, Theo Hurks, zijn ermee begonnen toen er duizenden banen verdwenen bij Philips en DAF. De gemeenten in de regio deden mee, ze stortten geld in een regionaal stimuleringsfonds. Dat was het begin van een geweldige impuls en netwerksamenwerking die de regio veel economisch succes heeft gebracht. Juist door de betrokkenheid van het bedrijfsleven bij wat er in de regio Eindhoven plaatsvond. Veel programma’s werden getrokken door mensen uit het bedrijfsleven en van kennisinstellingen. Het werden daardoor hun eigen programma’s, en niet die van de overheid. Ik heb als burgemeester ervaren dat stedelijke regio’s de beste niveaus zijn om grote maatschappelijke problemen op te lossen. Dat was al zo bij de Grieken en het duurde tot laat in de Middeleeuwen. Pas na de Franse revolutie, werden de nationale staten machtig.”

Hoe ziet uw werk eruit als ambassadeur van de blockchain coalition?

“Ik ben nu bezig een circle of influencers bij elkaar te halen. CEO’s van grote bedrijven, mensen uit het openbaar bestuur en wetenschappers die het interessant vinden, maar die niet direct verantwoordelijk zijn voor de technologie. We willen hun vertellen wat we aan het doen zijn, en we willen van hen graag input. Afgelopen jaar heb ik het fundament mogen leggen voor ons gezamenlijke visie- en missiedocument. Ik heb een groot aantal lezingen gehouden en heb partijen bijeenbracht, ook voor de bekende use cases.”

Is er in het openbaar bestuur voldoende aandacht voor de digitalisering?

“Het openbaar bestuur heeft het er moeilijk mee. Bestuurders moeten elke dag problemen oplossen. De hitte van alledag maakt je horizon kleiner. Je denkt: moeten we in dit soort processen gaan meedoen? Wat levert dat op de korte termijn op? Ik heb in 2016 de Amerikaanse Singularity University naar Nederland gehaald. Dat is een denktank uit Sillicon Valley die cursussen geeft in snelgroeiende technologieën. Veel mensen uit de top van het bedrijfsleven worden daar getraind in hoe de wereld er straks uitziet, belangrijk is dat zij ook hun medewerkers van hun bedrijven daarin meenemen. De overheid moet dit ook gaan doen. Want het effect van de digitalisering is ongekend. Het internet heeft de wereld horizontaal gemaakt. Vroeger kon alleen de overheid iets organiseren. Maar nu kun je als eenling in een dag 50 duizend mensen bereiken. We zitten in een historische emancipatiegolf, vergelijkbaar met de opkomst van de gilden of de leerplicht. De overheid weet nog niet goed wat zij met disruptieve innovaties aan moet. Daarom is het belangrijk dat DBC hier een rol in heeft.”

Deze bijdrage is te vinden in iBestuur magazine 31

iBestuur Congres

Tijdens het iBestuur Congres op woensdag 3 juli gaat Rob van Gijzel dieper in op het thema blockchain.