Als je er eenmaal op gaat letten, zie je overal camera’s in de stad. Toch is het amper een gespreksonderwerp in de samenleving. Het Centre for Bold Cities wil daar verandering in brengen. Wie kijkt er mee als je over straat loopt? Wat doet het met ons om overal bekeken te worden?
Vogelgids
Gewapend met een basale ‘vogelgids’ voor camera’s gaan de deelnemers aan de cameraspot-tour in het centrum van Rotterdam op zoek naar veiligheidscamera’s in het wild. Dat levert individuele kennis op (hee, daar heb je weer een dome-camera! En daar, een turret!) en nieuwe inzichten, zoals dat veel ondernemers niet waarschuwen dat ze filmen, hoewel dat wel verplicht is (als ze wel waarschuwen, dan is het bijna altijd ‘voor uw eigen veiligheid’). Maar vooral levert het data op, die dienen om het gesprek over camera’s in Rotterdam op gang te brengen.
Het aantal veiligheidscamera’s in Nederland neemt al jaren sterk toe. Smart city architect Tom van Arman, een van de gidsen van de tour, vertelt dat slechts negen procent van alle veiligheidscamera’s in de openbare ruimte van de overheid is. De rest, van terrascamera tot slimme deurbel, is van bedrijven en bewoners. Amsterdam spant de kroon: als je één vierkante kilometer door het centrum van Amsterdam doorkruist, word je 130 keer gefilmd.
Camera’s herkennen
In een opensource app slaan de wandelaars de locatie, foto en enkele andere kenmerken op van alle ontdekte camera’s. In drie kwartier tellen ze 204 camera’s. Het resultaat van de tour geeft Van Arman even later weer op een online kaart. De datavergaring van deze middag heeft nog een doel: het trainen van AI om verschillende soorten camera’s te herkennen.
De camera-tour vormt de opmaat voor de kick-of van Start Making Sense, een project van het Centre for Bold Cities. Dat is weliswaar een samenwerkingsprogramma van Erasmus University Rotterdam, TU Delft en de Universiteit Leiden, maar het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat het project een academische exercitie wordt. De Rotterdammers zelf worden aan het werk gezet om in achttien maanden een database te vullen. Met behulp van de app kunnen zij zo veel mogelijk camera’s fotograferen en registreren in het publieke domein. Aan de hand van de database en de bijbehorende kaart moet het gesprek op gang komen met de stad en de politiek.
Nergens onzichtbaar
Is het wel een probleem dat er zoveel camera’s hangen in de stad? Dat ligt eraan aan wie je het vraagt. ‘Ouderen beginnen vaak over big brother, jongeren vinden het meestal juist prettig,’ zegt Van Arman. Je zou vraagtekens kunnen plaatsen bij het gegeven dat je Eindhoven niet meer kunt doorkruisen zonder te worden gefilmd, zoals journalist Rens van de Plas van Woeste Grond in september 2025 aantoonde. Hij werd geïnspireerd door de Invisible routes die de Belgische kunstenaar Maarten Inghels ontwikkelde in Antwerpen (2017), Hasselt (2019) en Sint-Niklaas (2025). ‘Op het moment dat ik ze publiceer, zijn ze alweer achterhaald,’ zegt deze over zijn eigen werk.
‘Niet gezien willen worden zou geen individuele voorkeur moeten zijn, maar een recht,’ zegt Jiska Engelbert, academisch directeur van het Centre for Bold Cities, tijdens het slotwoord van de kick-off. ‘Als de overheid niet het voortouw neemt voor een register, dan doen wij het.’
Lees ook:
