Wil je burgers betrekken, dan moet je als overheid in ieder geval bereidwillig genoeg zijn om de ramen te openen.
We hebben net de verkiezingen achter de rug voor de Provinciale Staten en Waterschappen. Je kunt geen krant of nieuwssite openen of je wordt om de oren geslagen met uitslagen, grafieken en trendanalyses. Bijna alle data rondom de verkiezingen worden door de decentrale en centrale Kiesraad ter beschikking gesteld aan burgers. Hierdoor kan in principe elke burger nagaan hoe het procesverloop is en wordt het voor journalisten makkelijker om hierover te rapporteren.
Zo ook een blog waarin melding wordt gemaakt van irregulariteiten met betrekking tot Forum voor Democratie, en in mindere mate tot DENK. De schrijver van het blog had gebruikgemaakt van alle kieslijstendata van de Open State Foundation en die vergeleken met de openbare kieslijsten. De kieslijsten van Forum voor Democratie bleken sinds 5 februari niet meer online beschikbaar te zijn. Dit na berichtgeving in NRC dat er kandidaten dubbel stonden op de kieslijsten. Het enige wat na 5 februari werd weergegeven op de provinciale sites van Forum voor Democratie, waren de lijsttrekkers voor de betreffende provincie. Merkwaardig, maar niet vreemd.
Een slag dieper in de data bleek dat 37 kandidaten aan de kiesraden van andere provincies dan waar zij woonachtig waren, te kennen hadden gegeven de intentie te hebben te verhuizen. Dat tegelijkertijd met het feit dat zij ook op de kieslijst stonden waar zij op dat moment woonachtig zijn. Iets dat niet allebei waar kan zijn en dus direct opviel bij de analyses. Zonder dat de data beschikbaar werden gesteld, zouden deze constateringen veel later of wellicht nooit aan de oppervlakte komen.
Kortom, transparantie komt ons als samenleving en democratische rechtstaat enkel ten goede. Wil je burgers betrekken en bij hen vertrouwen kweken in hun overheid, dan moet zij bereidwillig genoeg zijn om op z’n minst het raam te openen en burgers durven mee te laten kijken. Doet zij dat niet, dan verliezen burgers steeds meer vertrouwen. Niet alleen in hun overheid, maar ook in de instituties die vandaag de dag zo politiek onder vuur liggen.
Astrid Oosenbrug is bestuursvoorzitter van stichting Open Source & Overheid en voormalig lid van de Tweede Kamer
