De relatie tussen gemeenten en hun IT-leveranciers verandert drastisch. Daarin is ruimte voor commerciële belangen, want overheden willen best betalen voor een goed product.
Oplossingen zoeken voor complexe maatschappelijke vraagstukken vraagt om een nieuwe kijk op onze informatiehuishouding. Hier werken we als gemeentelijke branche hard aan. Daarvoor wil ik ook graag marktpartijen uitnodigen. Want alleen door onze kennis te bundelen, komen we tot innovatie van onze dienstverlening.
Gemeenten werken met een veelvoud aan applicaties die afgebakende problemen moeten oplossen. Zodat ze burgers die werkeloos worden een uitkering geven, inwoners een paspoort kunnen verstrekken of mensen met schulden kunnen helpen. De laatste jaren is het bewustzijn gegroeid dat dit geen losstaande issues zijn. Iemand die werkeloos wordt, heeft niet alleen een uitkering nodig maar zoekt ook nieuw werk en heeft misschien schulden. Dat was altijd al zo, maar zo vloog de overheid dat niet aan. De inrichting van de gemeentelijke informatiehuishouding belemmert daar ook in. Er is een enorm spinnenweb gecreëerd van verbindingen en afhankelijkheden. Het maakt de informatiehuishouding duur en complex en het helpt gemeenten niet om te innoveren.
Daarom willen gemeenten, ondersteund door de VNG, het anders gaan doen. Als we oplossingen willen vinden voor complexe maatschappelijke vraagstukken, dan zullen we alle kennis en gegevens die we hebben slim moeten ontsluiten. Daarom ontwikkelen we een nieuwe kijk op hoe we onze informatiehuishouding willen inrichten. We noemen dat Common Ground. Daarin worden, kort gezegd, applicaties en gegevens van elkaar losgemaakt. De silo’s worden daarmee doorbroken, zodat gegevens voor allerlei toepassingen gebruikt kunnen worden.
Dat is een radicaal andere kijk op informatievoorziening. Het betekent dat de relatie tussen gemeenten en hun IT-leveranciers drastisch verandert. De traditionele relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer wordt vervangen door publiek private partnerships, waarin we samen toepassingen ontwikkelen waarmee gemeenten maatschappelijke vraagstukken in samenhang kunnen oplossen. Gemeenten gaan meer samen als één branche opereren richting de markt, in de zin dat zij de ontwerpprincipes vaststellen waaraan nieuwe informatievoorziening moet voldoen.
Dat betekent niet dat de bestaande systemen en modellen helemaal overboord gaan. Gemeenten zullen nog lang die bestaande systemen gebruiken, dus die moeten worden onderhouden en beheerd. Ondertussen gaan we over op nieuwe manieren van samenwerken en IT. Zie het als de energietransitie: fossiele brandstoffen zijn nog steeds nodig, maar daar komen in toenemende mate nieuwe vormen van energie bij, zoals wind en zon. De fossiele brandstoffen waren de motor achter de industriële revolutie. De huidige informatievoorziening bij gemeenten maakte de automatisering van de gemeentelijke dienstverlening en bedrijfsvoering mogelijk. Die was – en is nog steeds – heel belangrijk, maar dat is geen reden om niets te veranderen. Want er is wel degelijk behoefte aan nieuwe oplossingen, die op een andere manier werken.
Ik hoor soms dat de gemeentelijke IT-markt niet groot genoeg is voor dit soort innovaties. Ik denk echter dat de koek groter wordt. Er komen nieuwe toepassingen bij. Dat zie ik ook al gebeuren, neem bijvoorbeeld de app die bij de recente verkiezingen liet zien waar het dichtstbijzijnde stemlokaal was. Zo zijn er tal van oplossingen te bedenken die gemeenten graag gebruiken, maar die nu nog niet bestaan. Net als bij de energietransitie denk ik dat we nog maar aan het begin staan, niemand weet wat de toekomst precies zal brengen. Wat wel duidelijk is, is dat gemeenten en VNG toe zijn aan een nieuwe manier van samenwerken met de markt, vanuit gelijkwaardigheid en volgens principes die het mogelijk maken dat we snel kunnen veranderen en ontwikkelen. We willen nieuwe relaties aangaan met leveranciers en daarin is nadrukkelijk ruimte voor commerciële belangen, want overheden willen best betalen voor een goed product. Ik nodig leveranciers graag uit om met gemeenten en VNG die samenwerking vorm te geven.
Hugo Aalders is directeur van VNG Realisatie
Als het de gemeenten lukt om common ground strategisch en snel in te vullen met hulp van VNG Realisatie en leveranciers, dan zal dat een enorme impuls geven aan een gezonde marktwerking. Niet wachten op andere bestuurslagen, maar zelf gemeenschappelijk voorzieningen van de grond tillen in de vorm van gemeenschappelijke databases en bijbehorende services die de toegang en integriteit regelen voor iedere geautoriseerde gebruiker en ieder geautoriseerd softwarepakket.
Hoi Hugo,
Zeer herkenbaar. Zelf ben ik hierbij ook betrokken als strategisch adviseur. We gaan ook starten met onderzoek bij gemeenten . Wellicht interessant om bij te praten?
Met vriendelijke groet,
Frido
Sterk pleidooi, Hugo! Voor het effectief doorbreken van data silo’s moet er in het Common Ground project goed worden nagedacht over welke technologie en welke set aan standaarden er gekozen gaat worden. Het loskoppelen van applicatie en data is technisch gezien relatief eenvoudig, maar als je wilt dat deze data ook echt goed herbruikbaar is door andere applicaties, dan is een hoge mate van standaardisering essentieel. Het kan verleidelijk zijn om zelf een set aan standaarden te bedenken, maar ik zou graag willen pleiten voor het gebruiken van een bestaand, bewezen raamwerk om de standaarden voor Common Ground op te bouwen: Linked Data.
Linked data is ontworpen voor het web. Doordat linked data is opgebouwd uit links, is het extreem goed te delen en is het leesbaar voor machines. Data blijft bij de bron, doordat systemen niet alle data hoeven te kopiëren, maar slechts hoeven te linken naar de bron. Dit verlaagt de kosten van koppelvlakken en synchronisatieprocessen. Door de eigenschappen van linked data is zowel data als het als de data het datamodel zelf altijd toegankelijk in een open formaat. Dit maakt data silo’s praktisch onmogelijk. Dit betekent overigens niet dat alle linked data open is; het is juist zeer geschikt voor privacy gevoelige informatie. Doordat linked data bij de bron kan blijven en niet hoeft te worden gekopieerd, voorkom je dat privacygevoelige gegevens op meerdere punten kunnen lekken. Ook zorgt het gebruiken van linked data er voor dat er direct een set aan tooling beschikbaar komt om gegevens mee op te slaan, weer te geven en te doorzoeken. Ten slotte is linked data zonder enige problemen om te zetten naar andere formaten zoals JSON, XLS of CSV, terwijl de andere kant op converteren lastiger is.
Met andere woorden: linked data is betere data. Helaas komt dit niet vanzelf; het moet een integraal onderdeel worden van de gehele aanpak omtrent standaardisering. Dat vereist een wijziging van werkwijze. Het dwingt je om bestaande internationale standaarden te hergebruiken, in plaats van zelf iets te bedenken. Daarnaast is een standaard voor linked data ook zelf uitgedrukt in linked data, wat het proces van standaardiseren iets lastiger maakt. Toch is standaardiseren met linked data de moeite waard. Niet alleen wordt hierdoor de data van hogere kwaliteit, ook zorgt het er voor dat de standaard zelf nieuwe mogelijkheden met zich mee brengt. Denk aan het automatisch genereren van documentatie voor de standaard, het testen van compliance door automatisch te valideren en zelfs het genereren van gehele applicaties op basis van de standaard. Ook zorgt het omarmen van linked data (en bijbehorende internationale standaarden) er voor dat Nederlandse softwareleveranciers hun diensten eenvoudiger in het buitenland kunnen slijten, wat er voor zorgt dat de leveranciers sneller zullen meedoen aan deze standaarden.
Kiezen voor linked data verhoogt datakwaliteit, verlaagt kosten, stimuleert hergebruik, voorkomt data silo’s, helpt bij standaardisatie en zet Nederland op de kaart als voorloper op het gebied van informatiehuishouding. Common Ground is bij uitstek het project dat linked data in zou kunnen zetten, maar dit vraagt wel dat het een belangrijk deel wordt van het programma.