Opleiderschap

Zo ongeveer elke serieuze opgave voor samenleving en overheid heeft vandaag de dag het karakter van een transitie. Neem de uitdagingen van de energietransitie, of de problematiek in de jeugdzorg, of de omslag naar een circulaire economie.

Kenmerkend voor een transitie is dat het de volle inzet op zowel sociale als technologische innovaties vraagt. Dat lijkt welhaast de enige manier om er effectief mee om te gaan. En de dominante verschijningsvorm van die innovaties is momenteel die van de digitale transformatie. Go Digital or Go Home.

Zoiets roep je niet ergens in een lege ruimte, nee, zoiets zeg je tegen ménsen, echte mensen, mensen van vlees en bloed: “Go Digital or Go Home”. Tegen de mensen in je eigen organisatie waar je als bestuur verantwoordelijkheid voor draagt. Maar dan wel graag onderbouwd, doordacht, betrokken. Volgens mij vraagt dat om een gedegen werkgeversvisie anno nu. Ik ben bang dat ik niet wil weten hoeveel – lees: hoe weinig – overheidsorganisaties een actuele werkgeversvisie hebben die doordrenkt is van het GDoGH-principe. Laat me hieronder een poging doen voor een concreet tekstvoorstel van zo’n visie aan de hand van vier ‘kopjes’.

Verbinden

De digitale transformatie verandert de wijze waarop onze maatschappij en economie functioneert fundamenteel en daarmee de wijze waarop wij als overheden onze doelen realiseren. Nieuwe processen, nieuwe diensten en nieuwe samenwerkingen ontstaan door snel veranderende technologische mogelijkheden en intensief gebruik van data. Met big data, platformen en algoritmen als rode draad. Het articuleert ook vraagstukken en uitdagingen die we hiervoor nog niet kenden. Gaan zelfrijdende auto’s voorrang krijgen, mogen grote techbedrijven zelf nieuwe wijken bouwen, hoe ver mag een inwoner gevolgd worden in de buitenruimte? Als overheden geven we invulling aan onze rol als verbinder van zowel kleinschalige initiatieven, als van lokale, regionale, nationale en internationale samenwerkingen.

Democratie

In onze regeer- en coalitieakkoorden onderkennen we het belang en de impact van de digitale transformatie ook voor ons als overheden zelf en voor onze democratische positionering. Wij realiseren een open overheid, waarbij veiligheid en privacy geborgd zijn en waardevolle data beschermd worden. De ethiek van de transformatie heeft onze expliciete aandacht. De digitale transformatie is een voertuig voor verdere democratisering van besluitvorming.

Bestuurlijke regie

Een substantieel deel van de inhoudelijke doelen en ambities in onze politiek-bestuurlijke akkoorden hebben een alomtegenwoordige digitale component. Zeker als de uitvoering ter hand wordt genomen. Daarmee is de digitale transformatie een harde randvoorwaarde voor het goed functioneren van maatschappelijke processen en het ontwikkelen van beleidsterreinen. Wij als overheden hebben regie op de digitale transformatie om publieke waarden te realiseren, te versterken en te bewaken en om een tastbare schaalsprong te bewerkstelligen. Daarbij staat samenwerken centraal, zowel interbestuurlijk als met andere stakeholders, vergroten we bewustwording over de impact van het thema en erkennen we scholing als cruciaal instrument.

Acties

Als gezamenlijke overheden vertalen we het voorgaande in de volgende concrete acties:

• Wij positioneren ons op de toegevoegde waarde in onze dienstverlening en in de grote transitievraagstukken. Zo etaleren we ons als aantrekkelijk werkgever.
• Wij investeren in een stevig en structureel opleidingsprogramma in brede digitale vaardigheden voor onze medewerkers. Dat gaat van datagedreven werken tot het kunnen managen van veranderingen tot ethisch denken en handelen. We verbinden daarbij overheden en kennisinstellingen.
• Wij geven het dagdagelijkse leren in de digitale transformatie samen vorm vanuit experimenten en innovaties, en verbinden (ook) dat aan wetenschappelijke kennisontwikkeling in leernetwerken en een leerinfrastructuur.
• De dynamiek van uittredende medewerkers en de komst van nieuwe generaties is binnen onze organisaties een transformatie op zich. We organiseren een voortgaande dialoog vanuit onderliggende waarden over nieuwe manieren van omgaan met tech en informatie.
• Nog meer dan voorheen verbinden we kennis en kennisontwikkeling aan de maatschappelijke opgaven voor én samen met partners. De provincies als middenbestuur nemen daarin de leidende rol.

Tot zover mijn proeve van bekwaamheid voor een eigentijdse werkgeversvisie. Eigenlijk bedoel ik te zeggen: bestuurlijk leiderschap is vandaag ópleiderschap.

Jan van Ginkel is concerndirecteur en loco-provinciesecretaris van de provincie Zuid-Holland.