Terwijl crowdfunding voor ondernemers steeds vaker onder vuur ligt en volgens sommigen de hype over is geldt dat zeker niet voor crowdfunding voor maatschappelijke initiatieven: 'civic crowdfunding'. Het is logisch dat gemeenten en provincies een actieve rol dit soort initiatieven spelen.
De dierenambulance in Amsterdam crowdfundde bijna €47.000 voor een nieuwe ambulance.
De vorm van crowdfunding die we vaak civic crowdfunding noemen verdubbelde afgelopen jaar. Alleen al via Voor je Buurt (www.voorjebuurt.nl) werd in 2016 met 156 succesvolle campagnes ruim 1 miljoen euro opgehaald door donaties van 15.500 supporters. Niet alleen ontdekken steeds meer buurthuizen, sociaal ondernemers, festivals en kinderboerderijen crowdfunding. Ook gemeenten en provincies pakken steeds vaker een actieve rol op bij civic crowdfunding: ze dragen vanuit subsidie bij, starten een eigen crowdfundingplatform en organiseren crowdfundingtrainingen voor initiatiefnemers.
Crowdfunding voor betrokkenheid en draagvlak
Bij crowdfunding starten initiatieven een campagne om binnen hun eigen netwerk geld, hulp en materiaal in te zamelen om daarmee hun project te realiseren. Kenmerkend aan crowdfunding is dat er altijd een concreet project is, een doelbedrag en een afgebakende periode van één tot twee maanden waarbinnen het geld moet worden opgehaald. Lukt dat niet, dan krijgen alle donateurs hun bijdrage weer teruggestort. Bij Voor je Buurt doen gemiddeld 100 mensen een bijdrage aan een crowdfundingcampagne en worden bedragen tussen de 300 en 40.000 euro opgehaald.
Crowdfunding is veel meer dan een instrument om geld op te halen. Het zorgt voor betrokkenheid, eigenaarschap, bekendheid en laat zien dat een project draagvlak heeft. En dat is ook cruciaal voor de meeste crowdfundingprojecten: wat is een festival zonder bezoekers, een buurttuin zonder mensen die tuinieren en een glijbaan zonder buurtbewoners die een oogje in het zeil houden? Uit onderzoek onder supporters van crowdfundingcampagnes wordt deze impact ook zichtbaar: 82% voelt zich meer betrokken, 55% voelt zich mede-eigenaar en 66% wil actief meehelpen om van het initiatief een succes te maken.
Actieve rol overheden
Maatschappelijke initiatieven die via crowdfunding worden gerealiseerd raken vaak aan de verantwoordelijkheid en de ambities van een lokale overheid. Denk aan een buurttuin of een speeltoestel in de openbare ruimte, een nieuw informeel zorgconcept dat eenzaamheid tegengaat of een uitkijktoren om meer mensen naar een natuurgebied te trekken. Wij geven drie redenen waarom het niet meer dan logisch is dat de gemeente of provincie ook een actieve rol oppakt in het stimuleren en mogelijk maken van crowdfunding voor dit soort initiatieven.
1. Vorm geven aan faciliterende en participerende overheid.
Veel gemeenten willen initiatieven ‘faciliteren’, en in plaats van burgerparticipatie is overheidsparticipatie het nieuwe toverwoord. Maar wij zien dat overheden worstelen met het vormgeven van die nieuwe rol. Ook initiatiefnemers kijken vaak nog als eerste naar de gemeente als het gaat om het financieren of uitvoeren van hun initiatief of idee. Wij zien bij crowdfunding dat initiatiefnemers de mentaliteit hebben om gewoon van start gaan en niet wachten op de overheid. Daardoor is crowdfunding een soort katalysator die overheden in deze nieuwe rol dwingt.
2. Moderne basisinfrastructuur voor lokale initiatieven.
Gemeenten en provincies hebben belang bij initiatieven die zorgen voor een levendige omgeving, betrokkenheid van bewoners en ook bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Juist in tijden dat er bezuinigd wordt, de overheid zich terugtrekt en bijdragen van fondsen en bedrijven niet meer vanzelfsprekend zijn is crowdfunding nodig. En het is de verantwoordelijkheid van overheden om initiatieven toegang te geven tot crowdfunding en daarmee het voortbestaan of opzetten van het initiatief in eigen hand te geven. Crowdfunding is dus onderdeel van de moderne basisinfrastructuur die nodig is om initiatieven te realiseren en te financieren.
3. De crowdfundingmultiplier nog groter maken
Meer investeren in crowdfunding levert een nog veel grotere financiële opbrengst en maatschappelijke impact voor initiatieven op. Voor je Buurt breed hebben we een multiplier van vijf: elke euro die Voor je Buurt kost levert vijf euro op voor maatschappelijke projecten. De maatschappelijke impact is moeilijker te meten, maar waarschijnlijk nog veel groter: meer betrokkenheid, grotere bekendheid en daarmee succesvollere projecten. Deze multiplier laat zien wat de kansen zijn van crowdfunding, juist door meer te investeren op lokaal niveau kan de multiplier nog veel groter worden.
Succesfactoren
Maar hoe maak je als gemeente of provincie crowdfunding op lokaal niveau tot een succes? Wij werkten de afgelopen vier jaar samen met ruim 25 verschillende gemeenten, stadsdelen en provincies en hebben daaruit geleerd dat er vijf succesfactoren zijn voor de rol van een gemeente of provincie bij crowdfunding.
1. Bekendheid crowdfunding vergroten
Voor veel initiatiefnemers is crowdfunding nog onbekend. Ze hebben er nog nooit van gehoord, denken dat het alleen om het inzamelen van geld gaat of kennen alleen voorbeelden van succesvolle startups in Amsterdam. Als gemeente kun je lokale voorbeelden laten zien, ervaringen en tips van crowdfunders delen en bijvoorbeeld als wethouder een via crowdfunding gerealiseerd initiatief in het zonnetje zetten. Hierin liggen de grote communicatiekanalen voor de hand, facebook, nieuwsbrief of website. Maar minstens zo belangrijk is dat professionals die veel contact hebben met initiatiefnemers crowdfunding ook meenemen in hun gesprekken. De Gemeente Leiden zette afgelopen jaar een uitgebreide campagne op in verschillende plekken in de stad om crowdfunding te promoten.
2. Toegang tot een (lokaal) crowdfundingplatform
Als je crowdfunding voor maatschappelijke initiatieven actief promoot is het ook belangrijk dat je initiatiefnemers toegang geeft tot en doorverwijst naar een goed werkend en betrouwbaar crowdfundingplatform. Door een wildgroei aan crowdfundingplatforms is het niet makkelijk te bepalen welk platform betrouwbaar is qua privacy, een derdengeldenrekening heeft, goed betaalbaar is en op state-of-the-art techniek draait. Daarin heb je als overheid een belangrijke verantwoordelijkheid. Ook kun je crowdfunding toegankelijker en laagdrempeliger maken met een lokaal platform. Zoals in Leeuwarden of Utrecht.
3. Trainingen en individuele begeleiding bij opzetten campagne
Het opzetten van een succesvolle crowdfundingcampagne vraagt specifieke expertise die initiatiefnemers vaak nog niet hebben. Cruciaal voor het inzetten van crowdfunding als gemeente of provincie is het organiseren van trainingen waarin initiatiefnemers leren hoe ze een campagne opzetten en het geven van individuele begeleiding. Ook kun je ervoor kiezen om de professionals van de gemeente zelf, bijvoorbeeld de wijkmanagers of de sociaal makelaars op te leiden tot crowdfundingcoach.
4. Crowdfunding ingebed in strategie en beleid van overheid
Crowdfunding stimuleren werkt alleen als het meer is dan een losstaand experiment en het ingebed wordt in de strategie en het beleid van een overheid. Dat betekent dat er voldoende kennis over crowdfunding in huis moet zijn om er actief over te communiceren en een plek te geven binnen het beleid op het gebied van participatie, gebiedsontwikkeling, welzijn et cetera. Ook betekent het dat initiatiefnemers op andere manieren goed de weg moeten kunnen vinden als ze de gemeente nodig hebben voor een vergunning, een locatie of als samenwerkingspartner.
5. Meedoen via matchfunding
Zie je de meerwaarde van crowdfunding en stimuleer je initiatieven actief om te gaan crowdfunden? Dan is een logische vervolgstap dat je ook financieringsstromen vanuit de gemeenten of provincie hiervoor inzet. Dat kan met matchfunding: het vanuit subsidie op een structurele manier bijdragen aan crowdfundingcampagnes. Bijvoorbeeld zoals de Provincie Zuid-Holland dat doet. Groene initiatieven kunnen een bijdrage tot 5.000 euro aan hun campagne krijgen als ze ook minimaal 5.000 euro via crowdfunding in hun eigen netwerk ophalen. Zo weet je als subsidieverstrekker zeker dat een project draagvlak heeft, organiseer je informele controle op de uitvoering en kun je met hetzelfde budget op een efficiënte manier meer initiatieven financieren.
Er liggen dus veel kansen om van crowdfunding voor maatschappelijke initiatieven een succes te maken.
Aster van Tilburg is civic crowdfundingadviseur bij Voor je Buurt (www.voorjebuurt.nl), het grootste crowdfundingplatform voor lokale maatschappelijke initiatieven in Nederland en expertisecentrum op het gebied van civic crowdfunding. Meer weten? Neem contact op via aster@voorjebuurt.nl of 020-3377055.