Al jaren wordt er gesteggeld om het pgb-systeem eenvoudiger te maken, maar tot nu toe schiet het niet echt op. Wat betreft Henk Plessius is de oplossing relatief simpel. “Laat de één loketgedachte los, richt de aandacht op het aanvraagproces en zorg dat papieren procedures worden gedigitaliseerd.”
Beeld: CC BY 4.0/Husky
Nu al vier jaar lang stoeien we met de vraag hoe we de procedures rond het persoonsgebonden budget (pgb) eenvoudiger kunnen maken. Voor wie het nog niet weet: het pgb is een zak geld die je van de overheid krijgt om zelf zorg te regelen. Dat is goedkoper dan wanneer een ambtenaar het regelt. Tevens sluit de ingekochte zorg doorgaans beter aan op de behoefte van de zorgvragende dan het standaardaanbod. Het pgb is echter niet geschikt voor iedereen. Je moet wel in staat zijn zelf zorg te organiseren en je (zorg)uitgaven te verantwoorden. Maar een nodeloze extra drempel vormen de ingewikkelde procedures die het instrument omgeven. Die verlopen nog steeds grotendeels op papier. Met als gevolg dat reeds bekende gegevens tien keer opnieuw moeten worden ingevuld en overal en nergens gezocht moet worden naar relevante informatie.
Het pgb is verankerd in vier wetten en kent drie soorten verstrekkers: gemeenten, zorgkantoren en zorgverzekeraars. De drie pgb-vormen hebben gemeen dat budgetten niet zelf kunnen worden uitgegeven. Het geld wordt geparkeerd bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Dit wordt het trekkingsrecht genoemd. De SVB betaalt, na akkoord van de betreffende pgb-houder, zorgverleners uit. Een constructie om te voorkomen dat het geld aan andere dingen dan aan zorg wordt besteed.
SVB-drama
In 2015 stond het pgb bijna elke dag in de schijnwerpers. Als gevolg van een falend ICT-systeem bleek de SVB niet in staat om de zorgverleners uit te betalen, die op basis van een pgb waren ingehuurd. Uiteindelijk werd dat opgelost door een blik uitzendkrachten open te trekken en de meeste controles achterwege te laten. Die situatie bestaat nog steeds, zij het dat de controles, naar verluidt, inmiddels op orde zijn. Bij de SVB houdt een groot deel van de mensen zich bezig met het overtikken van papieren formulieren naar digitale informatie.
Als reactie op deze chaos werd in 2016 besloten dat er een nieuw systeem moest komen waarin alle soorten pgb-houders terecht zouden kunnen bij één loket: het PGB2.0-systeem. De gedachte was dat op die ene plek de overeenkomsten met zorgverleners konden worden goedgekeurd en declaraties konden worden ingediend. De uitvoering van dat plan bleek niet eenvoudig. De vier wetten verschillen zodanig dat één loket lastig te realiseren was. Bovendien bleken de verstrekkers moeilijk op één lijn te krijgen. Daarnaast speelde mee dat de bouwer van het nieuwe systeem een moeizame relatie onderhield met de SVB. Inmiddels (begin juni 2019) is de geplande opleverdatum al meer dan anderhalf jaar gepasseerd, is meer dan het dubbele van het oorspronkelijke budget (6 miljoen euro) uitgegeven, met uitzicht op verviervoudiging, en is onduidelijk wat wanneer wordt opgeleverd. Wel draait er sinds een jaar een pilot met een beperkt aantal deelnemers, waarin de koppeling met het SVB-systeem grotendeels handmatig verloopt en lang niet alle beloofde voordelen zijn gerealiseerd. De voorbereiding van gemeenten op de aansluiting op het ene loket is nul komma nul. Het PGB2.0-systeem belooft zo een lijdensweg van vele jaren te worden, met een miljoenenrekening tot besluit.
Moet het roer om?
Ondertussen staat de gemiddelde budgethouder, vier jaar na allerlei mooie beloften van verbetering, nog steeds in de kou. Als de minister vasthoudt aan de in 2016 uitgezette koers, zal dat voorlopig ook zo blijven. Terwijl de vele ruzies en termijn- en budgetoverschrijdingen alle reden geven om het roer drastisch om te gooien. Een oordeel dat ook de meeste ingeschakelde deskundigen gaven. Maar wat zou dan de route moeten zijn?
Bedacht moet worden dat alles in 2016 gericht was op het oplossen van het niet-uitbetalen. Dat probleem is inmiddels opgelost. Die druk is van de ketel. Maar een ander probleem, het tien keer invullen van hetzelfde en het overal zoeken naar informatie, is dat niet. We hebben het dan met name over het aanvraagtraject, een onderdeel dat in het nieuwe systeem niet wordt gedekt. Niet zo gek, want elke verstrekker heeft daarvoor een eigen procedure. Voor de gemiddelde aanvrager hoeft dat geen probleem te zijn omdat hij/zij toch maar met één verstrekker te maken heeft. Een kleine minderheid van de pgb-houders heeft budgetten van meerdere verstrekkers. Voor hen zou het ene loket zaken mogelijk vereenvoudigen. Die kleine groep is in het PGB2.0-verhaal echter tot norm verheven. Met als gevolg dat er iets gemaakt moet worden dat vier uiteenlopende wetten dekt en alle verstrekkers door dezelfde hoepel van het ene loket laat springen. Dat is vragen om problemen en leidt tot een enorm overlegcircus. Ook ingewikkeld is dat de SVB niet alleen uitbetaalt, maar, naast de verstrekker, ook inhoudelijke controles op de aanvragen uitvoert.
Sneller, eenvoudiger en goedkoper
Het kan sneller en stukken eenvoudiger als de ene loketgedachte wordt losgelaten en de aandacht wordt gericht op wat nu het belangrijkste probleem is: het ingewikkelde aanvragen van een pgb. Daarbij moet worden aangetekend dat het niet alleen gaat om nieuwe aanvragen, maar ook om hernieuwde aanvragen en wijzigingen. Het aanvragen is het stadium dat de gemiddelde budgethouder nu de meeste hoofdbrekens bezorgt en het is ook de fase waarin misbruik in de kiem kan worden gesmoord. De sleutel is digitalisering van de papieren procedures.
Met een intelligente digitale vragenlijst wordt voorkomen dat telkens opnieuw gegevens moeten worden ingevuld die allang bekend zijn. Toelichting in allerlei vormen (multimediaal, links, tekst) op de juiste plekken in de procedure maakt het invullen gemakkelijker en zorgt dat verstrekkers minder hoeven te corrigeren. Digitale aanlevering van aanvragen maakt een eind aan het kostbare overtikken. Bovendien strookt dat met het overheidsstreven om digitaal bereikbaar te zijn en maakt het dat voldaan wordt aan het principe van het eenmalig uitvragen van gegevens.
Digitaal kunnen eindeloos varianten op hetzelfde gemaakt worden, waardoor elke verstrekker een eigen gezicht kan laten zien en een eigen inrichtingsvariant voor het proces kan kiezen. De beoordeelde aanvraag resulteert in een set van betaalgegevens die de verstrekker richting SVB stuurt. De SVB beperkt zich verder tot het correct uitbetalen van declaraties. Een eenvoudige app volstaat om zorgverleners door budgethouders goedgekeurde declaraties in te laten dienen. Kosten: enkele miljoenen euro’s, in plaats van tientallen. Opbrengsten: geen ingewikkelde coördinatie, geen geruzie, vereenvoudiging van het leven van de pgb-houder en grote efficiencywinst bij verstrekkers én SVB. Plus ruimte voor de broodnodige innovatie, die nu achterwege blijft door alle aandacht voor PGB2.0. Doorlooptijd: een half jaar tot een jaar.
Samengevat: PGB2.0 is een verkeerde oplossing van een achterhaald probleem. De belofte van vereenvoudiging kan snel op relatief eenvoudige en goedkope wijze worden ingelost.
Henk Plessius is consultant bij Pheidis Consultants. Deze bijdrage is geschreven op persoonlijke titel.
Helder verhaal Henk,zeer toegankelijk en licht van toon. Zou toch aan het denken moeten zetten.
Hgr Wim