De overheid moet overwegen om het dominante internetverdienmodel fundamenteel aan te passen. Dat stelt het Rathenau Instituut in een rapport dat is opgesteld op verzoek van de Tweede Kamer. Online tracking – het verzamelen van persoonsgegevens via websites en apps – blijft ondanks bestaande wetgeving op grote schaal plaatsvinden en brengt risico’s met zich mee voor publieke waarden zoals privacy, autonomie, veiligheid en democratie.
Volgens het rapport zijn juridische kaders als de AVG en de ePrivacyrichtlijn onvoldoende om burgers effectief te beschermen. In de praktijk vindt tracking vaak plaats zonder geldige toestemming of met behulp van misleidende cookiebanners. Ook blijven nieuwe technologieën, zoals generatieve AI en wearables, zorgen voor steeds indringender vormen van dataverzameling.
Drie beleidsvoorstellen
Het Rathenau Instituut doet drie beleidsvoorstellen die uiteenlopen in ambitie en impact. De eerste optie is optimalisatie van het bestaande systeem. Hierbij ligt de nadruk op betere voorlichting aan gebruikers, strengere handhaving, verduidelijking van wetgeving en het bevorderen van eerlijke marktwerking. Deze aanpak vereist beperkte systeemverandering, maar zal naar verwachting slechts gedeeltelijk de risico’s kunnen wegnemen.
Ander model
Daarom worden ook twee alternatieve beleidsrichtingen voorgesteld. De eerste is een overgang naar contextueel adverteren: advertenties die gebaseerd zijn op de inhoud van een pagina in plaats van op persoonlijke data. Dit model vermindert de impact op publieke waarden aanzienlijk en kan bijdragen aan een transparanter internet.
De tweede systeemverandering richt zich op betaalde online diensten zonder tracking. In zogenoemde pay-or-nay-modellen krijgen gebruikers toegang tot een dienst tegen betaling, zonder dat hun gegevens worden verzameld. Deze benadering doorbreekt het uitgangspunt van ‘gratis internet’, maar biedt duidelijkheid en controle voor gebruikers.
Europese samenwerking
Het rapport benadrukt dat zulke ingrijpende veranderingen niet door Nederland alleen kunnen worden doorgevoerd. Europese samenwerking is noodzakelijk, zeker gezien het toenemende belang dat de EU hecht aan de versterking van digitale markten. Tegelijkertijd onderstreept het rapport dat nu het moment is om het debat te voeren: het huidige systeem biedt onvoldoende bescherming, en aanpassingen zijn dringend nodig.
Lees meer:
