Leren van Kruispuntbank Sociale Zekerheid en Digitaal Vlaanderen

Zuurmond reisde met onder ander staatssecretaris Alexandra van Huffelen, voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens Aleid Wolfsen en directeuren van uitvoeringsorganisaties naar het zuiden.

De Kruispuntbank Sociale Zekerheid (KSZ) is geen centrale bank waar gegevens over burgers worden bijgehouden, maar een ‘verkeersregelaar’ op het kruispunt – vandaar de naam – van gegevensstromen. Dit concept is onder leiding van Frank Robben zowel in sociale zekerheid als in gezondheidszorg geïmplementeerd. De kruispuntbanken weten bij welke partijen een burger een dossier heeft en wat dit voor soort dossier is. Ze houden verwijzingen naar gegevens bij en heeft zo’n 2000 authentieke bronnen die jaarlijks 4 miljard berichten uitwisselen. Burgers hebben inzage (92% van de Belgen keek in de database tijdens de COVID-campagne), zien wie gegevens geraadpleegd hebben en kunnen onjuistheden laten corrigeren.

De Kruispuntbank Sociale Zekerheid is een ‘verkeersregelaar’ op het kruispunt van gegevensstromen.

Leren van best practices

De Kruispuntbank is een Architectuurconcept voor de informatiehuishouding. Het is dertig jaar geleden geïntroduceerd en naast de goede dienstverlening richting burgers, is het ook wettelijk goed geregeld. Alle informatie blijft bij de bron en informatieverzoeken verlopen via hetzelfde kruispunt. “Dat principe is vastgelegd in de wet, met duidelijke bevoegdheden op het gebied van beveiliging, privacy en data-kwaliteit. Het bezoek was geen wedstrijdje ‘wie heeft de langste’, schrijf dat maar op, maar het gaat mij erom dat we leren van best practices. Zodat we met stakeholders afspraken kunnen maken om een aantal zaken ook in Nederland zo aan te pakken. Het gaat mij dan met name om het burgerperspectief.”

Geen domme vragen stellen

De Kruispuntbank is gebaseerd op twee eenvoudige principes. Allereerst is het verboden om ‘domme vragen’ te stellen. Als een overheidsorganisatie het antwoord op een bepaalde vraag al heeft, dan mag die vraag niet nogmaals gesteld worden aan de burger. Je mag wel de naam vragen, maar niet of de persoon een arbeidsverleden of auto heeft of getrouwd is. Die antwoorden zijn namelijk al ergens bekend, dus dat zou een domme vraag zijn.
“In Nederland vragen we burgers om bij een loket een formulier uit te draaien om bij het andere loket aan te leveren. Ik noem dat een ‘Adidas-koppeling’: de burger moet een uitdraai uit een computer zien te krijgen en vervolgens moet hij op zijn Adidasjes terug naar het andere loket waar het wordt overgenomen in de andere computer. In België hoeft dat niet, daar zijn die systemen al gekoppeld middels een Application Programming Interface (API). Dit maakt het mogelijk om op een geformaliseerde manier gegevens uit te wisselen tussen applicaties.”

Alle vragen lopen via de Kruispuntbank

Het tweede principe is dat de aangesloten partijen onderling geen verbinding mogen aanleggen. De uitvraag van gegevens moet altijd lopen via de Kruispuntbank. Aan de KSZ wordt een vraag gesteld, die haalt het antwoord op bij een (of meerdere) van de aangesloten partijen en geeft antwoord. Het kan zijn dat de KSZ er een interpretatie van maakt. Dus niet: ‘wat is het salaris van deze persoon’, maar wel ‘voldoet deze persoon aan de norm om in aanmerking te komen voor de regeling’. Het antwoord is dan ‘ja’ of ‘nee’ waarna het recht al dan niet toegekend wordt. Dit is ook goed voor de privacy. Het salaris van deze persoon wordt niet bekend en alle gegevens blijven bij de authentieke bron.

Dankzij de koppelingen van systemen wordt reeds bekende informatie automatisch opgehaald.

De Belgen slagen erin voor dertig dienstverleningsprocessen de diensten proactief te leveren. In Nederland kennen we de term ‘één-loketfunctie’ voor life-events, maar dit is een ‘geen-loketfunctie’ waarbij een recht automatisch wordt toegekend. Dankzij de koppelingen van systemen wordt reeds bekende informatie automatisch opgehaald. De burger hoeft hier niet om te vragen en niets te bewijzen. “Zo hoef je bij een permanente ziekte maar één keer een bewijs te leveren. In plaats van telkens aantonen dat je bijvoorbeeld geen benen hebt, want die groeien echt niet aan.”

Lastenverlichting en bestrijding niet-gebruik regelingen

“In België komen mindervermogenden in aanmerking voor een korting op een telecomabonnement. De klant hoeft er niet om te vragen. De telecompartij haalt de benodigde informatie automatisch op. Ook interessant vanuit privacyoverwegingen want er is geen inzage in financiële gegevens. Het moeten aantonen van een (laag) salaris is een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Uit schaamte laten mensen dergelijke regelingen liggen. De KSZ voorkomt dit. In Nederland zouden we hiermee kunnen identificeren welke huishoudens recht hebben op korting op hun gasrekening omdat ze weinig verdienen. In plaats van iedereen, ook de multimiljonairs in Wassenaar, 190 euro toe te kennen.”

Dankzij de KSZ heeft België 1 miljard euro aan administratieve lasten voor burgers bespaard.

Burgers hebben veel administratieve lasten, onder meer door het invullen van formulieren en het aanleveren van bewijsstukken om in aanmerking te komen voor regelingen. De KSZ scheelt veel tijd en ergernis. Dankzij de KSZ heeft België 1 miljard euro aan administratieve lasten voor burgers bespaard en ook nog eens meer dan 2 miljard extra aan overheidsinkomsten gegenereerd. Dit, in combinatie met de mogelijkheid om armoede en het niet-gebruik van regelingen te bestrijden, maakt een dergelijk concept ook voor Nederland interessant.

Ontwerpvoorstellen voor Nederland

Zuurmond: “Dit is een architectuurconcept waarbij het ook op juridisch vlak en in de wetgeving goed is geregeld. Als we dat ook in Nederland goed kunnen regelen, kunnen we echt meters maken. Want architectuur doe je voor burgers. We zouden we in Nederland een aantal regelingen kunnen herontwerpen zodat ze automatisch toegekend kunnen worden. Als professionals van verschillende organisaties meewerken om gegevensuitwisseling mogelijk te maken, is dat zeer interessant. Een werkgroep is bezig om een voorstel uit te werken. Het idee is om binnenkort een 24-uurs sessie te organiseren waarna een aantal ontwerpvoorstellen worden voorgelegd aan de staatssecretaris en relevante bewindspersonen. Dit is een van mijn speerpunten waarover ik het komend half jaar van gedachten ga wisselen met relevante partijen.”

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op de website van de regeringscommissaris Informatiehuishouding