Revival van de business case

Het is inmiddels 10 jaar geleden dat toenmalig Kamervoorzitter Van Miltenburg toegaf de betekenis ICT te moeten googelen. Gelukkig zijn er sindsdien grote stappen gezet en Nederland is zelfs koploper in Europa als het gaat om digitalisering. De vraag is of dat zo blijft nu de wittebroodsweken van het nieuwe kabinet zijn begonnen. Een ding lijkt zeker, er zal kritisch worden gekeken naar kosten en investeringen. En dat is goed. Tijd voor een revival van de business case.

De aanleiding om ICT destijds te googelen was het rapport van de Commissie-Elias. Dit rapport was niet mals en beschreef dat de overheid onvoldoende controle op ICT met alle gevolgen van dien. Inmiddels spreken we vaker over digitalisering en is er veel meer kennis en aandacht hiervoor gekomen. Toch blijft de conclusie van toen, dat de overheid onvoldoende zicht heeft op de kosten en baten, nog steeds actueel.

De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in het digitaal transformeren binnen de overheid. Ontwikkelingen zoals kunstmatige intelligentie jagen dit verder aan het belang van data en digitalisering wordt breed gezien en erkend. De daadwerkelijk baten zijn echter niet altijd voor iedereen helder. En dat maakt het in potentie kwetsbaar in tijden van bezuinigingen.

Toch ligt daar ook een kans voor digitalisering. Niet als besparingsmaatregel, maar als strategie om te komen tot een doelmatiger overheid. Meer aandacht voor batenmanagement en de return on investment zullen ook leiden tot meer aandacht voor bijvoorbeeld data governance en datakwaliteit. Investeringen daarin laat andere investeringen, bijvoorbeeld in kunstmatige intelligentie, sneller renderen. Vanuit dit perspectief kan zelfs gedacht worden aan het voorkomen van toekomstige toeslagenaffaires en de ‘herstelkosten’ daarvan, noch los van de morele verplichting om dit te voorkomen.

Het kwantificeren helpt dus om duidelijker keuzes te maken maar ook andere overwegingen moeten een prominentere rol krijgen bij het maken en priorteren van investeringskeuzes. Denk aan het versterken van de digitale autonomie, waarbij de goedkoopste oplossing lang niet altijd het verstandigst is. Of hoe digitalisering ook kan bijdragen aan een duurzamere wereld.

Batenmanagement

Meer aandacht voor de kosten en baten van digitalisering zal wellicht leiden tot een stofkam die door het projectenportfolio gaat, maar ook tot een meer gerichte digitaliseringsstrategie. Niet gericht op het realiseren van bezuinigingen maar op het verzilveren van de maatschappelijk en financiële baten. Waardengedreven en waardegedreven digitalisering liggen dan ook dicht bij elkaar.