Ronald participeert door

Op 28 augustus 2014 verscheen op deze website het relaas van een toen 57-jarige inwoner van Oldenzaal, werkloos geworden door bezuinigingen in de culturele sector. Hij heette Ronald en was niet van zins bij de pakken neer te gaan zitten. Hij wilde bijdragen aan de participatiesamenleving, waar velen de mond van vol hadden. Er viel in de maatschappij best het een en ander te verbeteren en als hij daaraan kon meehelpen, was dat een win-winsituatie.

Op Google ‘overheid’ intikken had Ronald naar de website Overheid.nl geleid. Het was ‘De wegwijzer naar informatie en diensten van alle overheden’. Althans volgens de site zelf. Ronald had dat anders ervaren. Hij was gestuit op onbeveiligde formulieren en een onafzienbare reeks andere obstakels; de digitale overheid had het deze Oldenzaalse burger van goede wil niet makkelijk gemaakt. Lees maar: Ronald gaat participeren.

Logius, de Dienst Digitale Overheid van het ministerie van BZK, is beheerder van Overheid.nl. Deze volgens de eigen website ‘Drijvende kracht achter de e-overheid’ klaagde er indertijd over dat haar commentaar op de door Ronald gesignaleerde gebreken ‘onderaan geplaatst’ was. Men had het liever middenin diens verhaal gezien. “Nu raakte het kant nog wal omdat een lezer het niet kan plaatsen”, aldus de senior communicatieadviseur annex woordvoerder, hier letterlijk geciteerd, in een schriftelijke reactie. Een link middenin Ronalds relaas, die de lezer direct naar Logius’ commentaar voerde, had geen genade kunnen vinden. De bedoeling daarvan was de Logius-woordvoerder (‘en waarschijnlijk de lezer’, veronderstelde hij) ontgaan. “Misschien om volgende keer rekening mee te houden”, aldus het advies van de senior communicatieadviseur.

Hij wond zich er dus over op dat de plaats, die iBestuur Logius met haar weerwoord had toebedeeld, onvoldoende prominent was. Ronalds bevindingen zelf (naast onbeveiligde formulieren gebrek aan logica en consistentie, niet werkende doorklikverwijzingen, onjuiste informatie, onbegrijpelijke toelichtingen, overzichten van ruim tien jaar oud, het is maar een greep) waren voor de drijvende kracht achter de e-overheid geen zichtbare reden tot opwinding.

Ronald was wel behoorlijk van slag na zijn kennismaking met de elektronische overheidswegwijzer. Maandag was het precies dertien maanden geleden dat hij lucht gaf aan zijn ervaringen. Mooi moment om de balans op te maken. Hoe is het hem sindsdien vergaan? Hebben de destijds door Logius aangekondigde verbeteracties zijn gedeukte vertrouwen in de overheid hersteld?

We togen naar Twente en zochten Ronald op in zijn huisje in de schaduw van de Plechelmusbasiliek, waar hij elk jaar naar de Matthäus Passion gaat. Zoals zijn naam- en leeftijdgenoot Plasterk ook doet, maar dan in de Grote Kerk in Naarden. Een gevoel van verwantschap met de e-overheidsminister (voornaam, leeftijd, liefde voor Bach) en zijn weigering zijn bevindingen voor zichzelf te houden hadden hem er vorig jaar toe gebracht ze via iBestuur breed beschikbaar te stellen. “Te delen”, zoals Ronald het zelf noemt, inmiddels aardig vertrouwd met eigentijds vocabulaire. Delen, ook met Logius dus. Dan hadden ze daar meteen een handzame lijst met issues, waarmee ze aan de slag konden.

Toen we aankwamen, zat Ronald al klaar achter zijn pc. Enigszins verhit. Hij zei dat hij al een tijd op Overheid.nl rondzwierf en dat hij dat de voorbije dagen steeds had gedaan, omdat hij wist dat we hem zouden komen opzoeken. Hij had ons veel te vertellen, zei hij. Het werd een marathoninterview.

Ronald, heb je veel reacties op je verhaal gehad?

Nou, het commentaar van Logius was in feite de eerste reactie. Terecht dat jullie daarvoor een apart kader hadden opgenomen. Door de kleur viel het extra op en omdat het onder mijn verhaal stond, was het een soort uitsmijter, die lang bleef hangen. Dus bleef ik er nog een paar dagen op kauwen. Want dat commentaar zat me niet lekker.

Hoezo? Logius had toch gezegd dat de onbeveiligde internetverbinding, waarover je zoekvragen stuurde en antwoorden terugkreeg, geen risico vormde voor de gebruiker?

Dat hadden ze inderdaad beweerd, ja, maar ik was daar nog niet zo van overtuigd. In dat kader op jullie website zeiden ze: “Er wordt door gebruikers geen vertrouwelijke informatie opgegeven via de zoekschermen.” Maar dat kunnen ze toch helemaal niet weten? Tik ‘schulden’ in, ‘alcoholverslaving’, ‘mishandeling’ of ‘demente moeder’, dan is dat wel degelijk gevoelige informatie. En die gaat dan over die onbeveiligde verbinding. Ik vond het een kul-reactie. Daarom heb ik toen een serie vragen aan Logius gesteld. Op basis waarvan men de informatie niet vertrouwelijk vond. En of het aan Logius was om te bepalen welke informatie van gebruikers vertrouwelijk is.

En?

Ze mailden terug: “Het betreft een zoekterm naar voor iedereen toegankelijke openbare informatie.” Ja, dank je de koekoek. Alsof je het dan niet vervelend kunt vinden dat anderen zien waarvoor je belangstelling hebt. De Wallen zijn ook voor iedereen toegankelijk, toch hoeft niemand mij daar ergens naar binnen te zien gaan. Eh…, gesteld dat ik wel eens in Amsterdam kom. En de apotheek heeft voor de balie een streep getrokken. Daar kan ook iedereen heen, maar toch wil de apotheek je zo afschermen voor meeluisteren. Dus dat was weer een kul-antwoord. Ik had een paar voorbeelden van gevoelige zoektermen gegeven, die de gebruiker vertrouwelijk zou willen houden, en gevraagd of het IP-adres, dat tot een persoon herleidbaar is, wordt meegestuurd. En of Logius dan nog bleef volhouden dat de informatie niet vertrouwelijk was.

Het antwoord daarop sloeg helemáál nergens op. Inderdaad werd het IP-adres meegestuurd. Maar dan… Kijk, hier staat het: “De afweging of iemand het wel of niet vertrouwelijk vind dat zoektermen om openbare informatie te doorzoeken niet te herleiden mogen zijn, is aan een ieder. Daar gaan wij niet over.” Op de homepage van Overheid.nl had dus beter een waarschuwing kunnen staan: “Gebruik op eigen risico. Het kan zijn dat iemand meekijkt met wat u op deze website doet. Bepaal vooraf of u dat wel wilt. Zo niet, maak dan geen gebruik van deze website.”

Ze gaan natuurlijk niet zeggen dat mensen niet naar hun website moeten gaan.

Nee, maar dat betekent wel dat ze mensen willens en wetens een risico laten lopen, ook al noemen ze dat een ‘eigen risico’. Zo’n onverschillige houding zag je ook in antwoorden op andere vragen. Bezoekers die op de homepage een gemeente opgaven, kregen de melding ‘Dit is een onveilig formulier’. Tenminste, als ze dat via de browser Safari deden. “Dit formulier wordt op een onveilige manier verstuurd. Weet u zeker dat u wilt doorgaan?” Firefox gaf een ‘Beveiligingswaarschuwing’: “De gegevens die u op deze pagina hebt ingevoerd zullen over een niet-beveiligde verbinding worden verzonden en zouden kunnen worden gelezen door derden. Weet u zeker dat u deze gegevens wilt verzenden?” In Chrome, Opera en Explorer verscheen geen enkele waarschuwing. Dat stond ook al in het stuk op jullie site. Maar waarom waarschuwt Logius gebruikers van twee webbrowsers wel en van drie andere niet? Daar zitten browsers van Google en Microsoft bij, dus veel gebruikt. Waarom geven die geen waarschuwing en wat betekent dat voor de gebruiker?

Weet je wat ze daarop zeiden? “Verantwoordelijkheid browsers. Antwoord moet ik je schuldig blijven.” Afschuiven. En er achteraan gaan, ho maar. Ze dachten zeker: zo’n piepeltje uit Twente kunnen we wel afschepen. Verantwoordelijkheid van browsers, ik weet verder ook niet hoe dat zit… Journalisten geven ze vast niet zulke antwoorden. Zie je het voor je, als zoiets bij een krant terechtkomt? ‘Falen e-overheid schuld webbrowsers’.

Nou ja, Microsoft en Google heeft Logius natuurlijk niet in de hand.

Klopt inderdaad, en KOOP ook niet.

KOOP?

Ja, KOOP. Het Kennis- en Exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties. Onderdeel van UBR van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

UBR?

Ik wist ook niet wat dat was, maar het zit in elk geval bij het ministerie, net als Logius. En KOOP is daar dus een onderdeel van, van UBR. “Op 1 januari 2012 is KOOP overgegaan van stichting ICTU naar De Werkmaatschappij.”

Werkmaatschappij?

Stond ook op die KOOP-website. Is toch fijn om te weten? Ze zitten alweer bijna vier jaar bij die werkmaatschappij. Hoewel…, als je ‘werkmaatschappij’ op Overheid.nl intikt krijg je: ‘Uw zoekvraag heeft geen resultaten opgeleverd’. Ook niet één resultaat trouwens. Misschien bestaat die hele maatschappij niet meer. Of is hij bij Overheid.nl onbekend, dat kan natuurlijk ook. Je weet het niet.

Je raakt er een beetje aan gewend dat je bij de e-overheid nooit in één keer krijgt wat je zoekt, dus probeer je het ook eens met de zoekfunctie op de KOOP-website. En als je ziet wat daar dan uitkomt zou je bijna aan een nieuw verhaal gaan denken. Een herfstsprookje of zo, met Hollandse e-overheidsplaatjes. Kijk, ik heb er eentje van KOOP bewaard. Nou ja, Hollands…

1 results for ‘werkmaatschappij‘… En dat ene results hadden we al gezien: KOOP is vier jaar terug van ICTU naar De Werkmaatschappij gegaan. Je moest dus nog even verder zoeken. Misschien op de UBR-website, als die bestond. Op de KOOP-site had ik tevergeefs naar een link gezocht. Maar er bleek een UBR-website te zijn. En ja hoor, als je daar ‘werkmaatschappij’ intikt word je verwezen naar de contactpagina. Daar staat: “De Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk (tot 1 januari 2014 De Werkmaatschappij) heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld van een pioniersbedrijf en broedplaats voor nieuwe initiatieven op het gebied van bedrijfsvoering, naar een dienstverleningsorganisatie op het gebied van bedrijfsvoering van het Rijk.” Twee vliegen in één klap. De Werkmaatschappij bestaat dus nog wel, maar heet inmiddels anders, en UBR staat voor Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk. Het was een pioniersbedrijf en broedplaats, maar nu is het een dienstverleningsorganisatie.

Trouwens, er blijken twee contactpagina’s te zijn. Eentje is ver weggestopt: www.ubrijk.nl/organisatie/ubr/inhoud/contact. Organisatie – UBR – inhoud – contact. Die rept niet van De Werkmaatschappij. En eentje die dat wel doet: www.ubrijk.nl/contact.

Ze zijn er zeker nog niet over uit of ze de voorloper van UBR wel of niet willen noemen. Maar hoe dan ook, KOOP was onderdeel van De Werkmaatschappij en is onderdeel van UBR. Dat zijn we toch maar mooi aan de weet gekomen.

Ja, KOOP, daar had je het over. Wat heeft dat dan met Logius en Overheid.nl te maken?

Nou, heel veel. Op de homepage vertelt KOOP dat het publicatie- en informatiediensten biedt en toepassingen voor de keten van wet- en regelgeving.

Ze doen dat voor alle overheidsorganisaties en hun producten zijn gericht op professionele gebruikers en burgers. Wil je hun informatie- en publicatiediensten inzien, dan kun je kijken op www.overheid.nl. Maar ik weet niet of ze zich hiermee ook op burgers richten. Je krijgt dan dit op je scherm:

Dat schiet inderdaad niet op. Maar hoe zat het nou met KOOP? Je zei dat Logius die organisatie niet in de hand had.

Logius had uitgelegd dat het was overgestapt op een beveiligde verbinding met gebruikers via het https-protocol. Maar Overheid.nl was een portaalsite die volgens Logius ‘op verschillende plekken applicaties met informatie van andere organisaties’ aanriep. En die andere organisaties waren nog niet over op https. Daardoor kwam die waarschuwing in de browsers, althans in een voor Logius dus onverklaarbaar deel van de browsers.

Dat riep bij mij diverse vragen op. Zoals welke andere applicaties door Overheid.nl werden aangeroepen en door wie die werden beheerd. En belangrijker nog, voor welke applicaties de overstap naar https al was gemaakt en wanneer de rest zou volgen.

In zijn antwoord had Logius het ineens over één applicatie. Dat was de ‘Zoekdienst’ en die werd beheerd door KOOP. Kijk, ik heb die e-mail hier op mijn scherm. Ik zal het voorlezen: “Overheid.nl roept de zoekdienst van KOOP aan en zoekdienst bevraagt een aantal achterliggende applicaties, zoals wet en regelgeving, rijksadresgids, gemeentelijke loket. Er moet een certificaat geplaatst worden.” Als dat certificaat er eenmaal was, zou de waarschuwing niet meer verschijnen.

Ik vond het een warrig verhaal. Eerst riep Overheid.nl applicaties aan van andere organisaties, dan ineens één applicatie, een zoekdienst, die dan weer achterliggende applicaties ging bevragen. Logius repte van een certificaat dat geplaatst moest worden. Of moesten al die achterliggende applicaties ook een certificaat krijgen om de beveiligingswaarschuwing te laten verdwijnen? De verdere e-mailcorrespondentie bracht daar geen helderheid in. Zo schreven ze: “Wij hebben KOOP gevraagd haar omgeving te presenteren in HTTPS. Hiervoor dient de omgeving over een certificaat te beschikken.” In dezelfde mail werd gesteld dat de achterliggende applicaties ook een certificaat moesten krijgen. Dat waren dus de systemen, waarvan Logius eerder had gezegd dat ze informatie van anderen bevatten, zoals het gemeentelijke loket. Nu was het plotseling: “Deze worden beheerd door KOOP. De certificaten zijn geïnstalleerd. Nog niet volledig geïmplementeerd.”

Daar was dus geen touw aan vast te knopen. Ik had niet het idee dat ze me serieus namen. Als ze zo ook met de media omgaan, benijd ik die niet. Noemt men zich daar voorlichter? En is men daar voor de dienstverlening?

Ho ho, Ronald, nu draaf je door. Ze doen daar echt wel hun best. Dat zomersprookje kwam gewoon op een ongelukkig moment. De certificaten waren geïnstalleerd en moesten alleen nog even worden geïmplementeerd. Dus eind goed, al goed.

Ja, dat klonk mooi. “Volgende week wordt een certificaat geplaatst waarna de melding niet meer verschijnt.” Dat schreven ze op 5 september. Maar eind september kwam de waarschuwing nog steeds. Toen ik daarop wees, heette het op 3 oktober ineens: “De eerder genoemde datum bleek technisch niet haalbaar. Dit heeft voor zover wij weten te maken met de verwevenheid en complexiteit van de diensten van KOOP.” Voor zover wij weten… Het was technisch niet haalbaar… Let wel, we hebben het over tweeduizendveertien, hè.

Begrijp ik, maar inmiddels zullen ze het toch wel hebben opgelost? We zijn een jaar verder!

Nou, daar zul je van opkijken. Maar nee. Niet dus. Als ik Oldenzaal intik op de homepage van Overheid.nl, krijg ik nog altijd die waarschuwing. Hier, kijk maar.

Het is niet waar! Dus eerst zegt Logius: Over een week is het gepiept, dan blijkt het toch technisch wat ingewikkeld, en een jaar later heeft men het nog niet voor elkaar?

Je ziet het. Nog steeds schrikt Overheid.nl gebruikers af. Op de eerste pagina, hè. Je staat voor de deur, belt aan, en krijgt te horen dat naar binnen gaan niet veilig is.

Wat ik dan zo opmerkelijk vind, zijn de slogans die men verzint. Je kunt je op allerlei nieuwsbrieven abonneren. Zo was er de Nieuwsbrief e-overheid en die zette boven elke mail: ‘Eén digitale overheid: betere service, meer gemak’. Betere service? Meer gemak? In april werd het ineens de Nieuwsbrief Digitale Overheid. Dat het één digitale overheid zou worden, vonden de communicatieadviseurs blijkbaar niet meer zo relevant, misschien is dat technisch nog een beetje onhaalbaar, en service en gemak waren ook niet meer de speerpunten. Nu staat er als kreet in elke nieuwsbrief: ‘Digitale overheid: betrouwbaar, veilig, betaalbaar’. Ik weet niet hoeveel al dat digitaliseren kost, dus of het betaalbaar is weet ik niet, al heb ik gezien de verwevenheid en complexiteit van de diensten van KOOP wel mijn vermoedens. Maar betrouwbaar en veilig? Dat denk ik niet onmiddellijk aan als ik zo’n beveiligingswaarschuwing zie, die men in een jaar nog niet weg weet te krijgen. En dit was Safari. Kijk, hier in Firefox is-ie ook niet weg.

Maar nu je die schermen laat zien… Daar boven staat wel een slotje en https. Hoe zit dat dan?

Dat is inderdaad heel vreemd. En dat was vorig jaar ook al. Als je erop klikt, krijg je juist te zien dat de informatie privé blijft, volgens Safari.

En volgens Firefox is de verbinding beveiligd. Kijk maar:

Dus op de homepage van Overheid.nl wordt je verteld dat je een onveilig formulier dreigt te versturen dat door anderen kan worden gelezen, en tegelijkertijd dat de informatie privé blijft. Hoe kan dat?

Tja, dat snap ik niet, en waarschijnlijk de lezer ook niet. Daarbij komt: wie klikt op zo’n slotje? Als je Oldenzaal als zoekterm opgeeft, krijg je een beveiligingswaarschuwing. Dan ga je toch weg. Niet ook nog eens een keer kijken of je achter een slotje meer informatie vindt. En mocht de doorzetter dat wel doen, dan krijgt hij tegengestelde informatie. Bedoelen ze dat als ze zeggen dat Logius daar niet over gaat en de gebruiker zelf een afweging moet maken?

Kijk, je kunt het certificaat ook tonen:

Maar vóór 3 september 2015 was het nog niet geldig, begin deze maand dus.

Heb ik ook gezien. Maar vorig jaar stond er dus ook een slotje en moet er al een certificaat zijn geweest. Logius had in de reactie op mijn verhaal toch laten weten dat ze sinds 30 juni 2014 met https werkten? Die dubbele boodschap, onveilig formulier – beveiligde verbinding, geeft men nu dus al vijftien maanden af.

Wie het slotje aanklikt, valt nóg iets op. Want wat staat er? Dat de verbinding met Overheid.nl gecodeerd en beveiligd is. Als ik dat lees, denk ik meteen aan de achterliggende applicaties, waar Logius van repte. Met Overheid.nl is het gecodeerd en beveiligd, maar daarachter? Daarover kom je iets meer aan de weet als je Chrome als webbrowser gebruikt en daar informatie over het certificaat opvraagt:

Daar hebben we de achterliggende applicaties van KOOP, denk ik. Of die de zoekdienst van KOOP aanroept. Je weet in elk geval niet zeker of je de pagina op je scherm krijgt zoals KOOP of Logius het heeft bedoeld, want een aanvaller kan de boel onderweg hebben veranderd.

En wat gebeurt er als je je zoekvraag toch met zo’n onveilig formulier verstuurt?

Dan kom je dus bij de zoekdienst van KOOP. Geen https, geen slotje, wel een wereldbolletje. Daar kun je ook op klikken.

Geen identiteitsinformatie. Wat betekent dat?

Ik denk dat je niet zeker weet of je wel op de juiste website zit. Als je op ‘Meer informatie’ klikt, blijkt dat de eigenaar zichzelf niet bekend maakt:

En je ziet daar ook welk eigen risico Logius je laat lopen:

Je gegevens kunnen onderweg door anderen worden bekeken. En daarvan zegt Logius dan dat zij er niet over gaan of jij dat erg vindt.

Je krijgt niet de indruk dat hier effectieve probleemoplossing plaatsvindt. Hoe is het met de rest van de site, zijn daar wel verbeteringen doorgevoerd?

Tja, daar valt van alles over te vertellen. Heb je even? Je kunt zien dat ze hebben geprobeerd de site te verbeteren. Maar ook dat dat niet overal is gelukt. Of dat ze stukken zijn vergeten. Je weet natuurlijk niet hoeveel tijd ze daarvoor nodig hebben, dus misschien moet ik zeggen dat het nóg niet overal is gelukt.

Op een aantal plekken wel. Laat ik met het goede nieuws beginnen. Waar echt veel werk van is gemaakt, is de service ‘Berichten over uw buurt’. Vorig jaar stond in de toelichting allerlei inside information, zoals over een ‘Geozet-viewer’ die door het ministerie van Binnenlandse Zaken was ontwikkeld omdat er in de markt geen geschikte standaarddienst beschikbaar was, en over een ‘gazetteerservice’ die gebaseerd was op een of andere Basisregistratie Adressen en Gebouwen. Als je al snapte wat het was, begreep je niet waarom het je werd verteld. Het wemelde van zulke ondoorgrondelijke teksten die als uitleg waren bedoeld.

Dat is enorm verbeterd, ik kan niet anders zeggen. Hier https://www.overheid.nl/help/berichten-over-uw-buurt/ bijvoorbeeld staat een uitgebreide toelichting, waar ze die rare kreten hebben vermeden.

Zeggen waar je allemaal niet voor verantwoordelijk bent ‘pro-claimer’ noemen hoort misschien bij de overheidsneiging om overal een positief etiket op de plakken, hoe beroerd het ook gaat. Ik zou eerder van een ‘dis-claimer’ spreken, als er per se een streepje in moet. Maar goed…

Ook het regelen van de e-mailattendering is vele malen beter dan vorig jaar. Je kunt je niet meer op berichten van ‘diensten’ abonneren, wat dat dan ook geweest mogen zijn, of van deelgemeenten en de rijksoverheid. Wel, men zal een exactere aanduiding hebben willen kiezen, van Rijkswaterstaat, naast gemeente, provincie, waterschap en regionaal samenwerkingsorgaan. Je kon eerst berichten kiezen die over iets gingen binnen vijftig meter rond de opgegeven locatie, maar in zo’n cirkeltje gebeurde kennelijk te weinig. Eind vorig jaar ben ik ook eens nagegaan wat er allemaal veranderd was en toen was dit honderd meter. Nu tweehonderdvijftig. Het bewijst in elk geval dat ze er vaker dan één keer per jaar naar kijken.

Maar vorig jaar deed Oldenzaal hier toch niet aan mee?

Klopt. Nu wel. Dat is ook een verbetering. Verdienste van mijn gemeente, zeg ik er maar even bij. Ik heb me meteen opgegeven natuurlijk. Dan krijg je een keurige mail met een link, waarmee je je aanmelding moet bevestigen, en een overzicht van je instellingen. Wat dan weer wel een minpuntje is, is dat in die mail de onderwerpen, waarover je berichten hebt gevraagd, twee keer worden vermeld. Geen verdienste van Oldenzaal, lijkt me. Ik had ‘Reikwijdte 500’ gekozen, wat betekent: 500 meter rond de locatie die je hebt opgegeven, en ontving nu twee lijsten: ‘Berichten met betrekking tot een adres in de gemeente’ en ‘Berichten met betrekking tot de hele gemeente’.

Je ziet, ik had toch echt ‘Rondom uw adres’ opgegeven en 500 meter. Niet ‘hele gemeente’. Maar in de bevestigingsmail stond:

Je ziet ook nog een verschil tussen website en mail. Op de site heet het ‘Rondom uw adres’, alsof je alleen maar interesse kunt hebben voor je eigen directe omgeving, en in de mail staat het neutraler: ‘een adres in de gemeente’. Hinken ze nu op twee gedachten? En wat betekent dat voor al die andere manieren, waarop de burger min of meer persoonlijk wordt aangesproken, ook op Overheid.nl, zoals ‘Bij u in de buurt’ en MijnOverheid? Maar goed, kwestie van afwachten misschien

Je kunt nu ook meerdere abonnementen regelen. Vorig jaar konden ze per dag maar één aanmelding aan. Als je meer wilde kon je het de volgende dag opnieuw proberen. Dan stond er: “U kunt het morgen opnieuw proberen.” Er stond nog net niet bij: “We weten alleen niet zeker of het dan wel lukt.”

Je signaleert dus duidelijk vooruitgang.

Ja, en Logius zelf ook. Maar men brengt dat wel een beetje vreemd voor het voetlicht. Maanden- en maandenlang stond in elk bericht over je buurt dat de e-mailservice verbeterd en aangepast was. Daardoor kon je wel ‘ongewenste wijzigingen ondervinden’:

En om het weer goed te krijgen moest je je abonnement opzeggen en een nieuw abonnement nemen. Intussen kon je wel berichten hebben gemist. Dat moest je dan maar zelf uitvogelen. Vanaf mijn aanmelding tot eind mei heeft deze tekst onder elk bericht gestaan. Acht maanden lang was de e-mailservice verbeterd en aangepast. En wie weet hoe lang al vóórdat ik me opgaf.

Maar in mei verdween die LET OP-waarschuwing?

Inderdaad, maar wat ervoor in de plaats kwam? Je kon te veel berichten krijgen, zelfs buiten je reikwijdte, en als je had aangegeven dat je voor de hele gemeente berichten wilde, kon het zijn dat je die ‘ongewenst’ niet kreeg. Ongewenst niet. En dat kon je oplossen door je ‘huidige instellingen te wijzigen’. Kijk eens wat Overheid.nl verstaat onder het veranderen van je instellingen:

Kennelijk hebben ze moeite met opgegeven reikwijdtes. En is dat een hardnekkig probleem. Dit staat sinds eind mei onder elke bericht over mijn buurt.

Maar goed, je was bezig verbeteringen aan te wijzen.

Inderdaad, we moeten niet gaan somberen. Kijk, er is nu ook een ‘Privacy statement’. Wel raar dat ze dat elders ‘Privacy Statement’ noemen en weer ergens anders, Angelsaksisch gespatieerd ‘privacy verklaring’. Eenduidigheid in terminologie en schrijfwijze is nog wel een ding, waar ze eens een stagiair op kunnen zetten. Op zich is de pagina informatief, al gaat het alleen over hoe men met je persoonsgegevens omgaat en wat cookies doen. Als je dan geen waarschuwing op de homepage wilt zetten was dit misschien een goeie plek geweest om te vermelden dat anderen kunnen meekijken als je gegevens stuurt. De kleine lettertjes, zeg maar.

Vanuit de helppagina ‘Berichten over uw buurt’ kun je ook doorklikken naar informatie over een specifiek onderwerp, zoals over officiële bekendmakingen.

Jammer is dan wel dat je daar dan maar een deel van de toelichting voorgeschoteld krijgt. Over de attenderingsservice voor zulke bekendmakingen.

En als je dan via die link bovenaan alsnog naar de totale toelichting op Officiële bekendmakingen wil, kom je weer terug bij waar je vandaan kwam.

Vorig jaar waren er toch nog behoorlijk wat hyperlinks die niet werkten?

Dat is nu een stuk beter. Deze werkte wel, maar de verkeerde kant op. Je kunt er ook nog eentje tegenkomen die helemaal niks doet. Bijvoorbeeld als je uit een bepaald overzicht iets hebt gekozen en terug wilt.

Terug naar overzicht? Vergeet het maar. Daarvoor moet je de terugtoets van je browser nemen.

En mocht je belangstelling hebben voor de Bezoldigingsregeling ambtenaren van Sint Maarten…

… (waarom eigenlijk twee zoekresultaten die er hetzelfde uitzien?), dan blijkt zo’n resultaat toch onbereikbaar:

Het wil trouwens toch niet zo vlotten met delen van het koninkrijk in de Caraïbische Zee.

AnderOpenbaarLichaam? Wat moet je daar nou weer mee?

En hier heeft men iets willen corrigeren, maar laten staan wat gecorrigeerd moest worden:

Twee dezelfde resultaten bij Sint Maarten blijkt nog niets bijzonders te zijn. Dat Bonaire in 2005 een nieuwe bezoldigingsregeling heeft gekregen, zullen we weten. Zo kom je wel aan 8 resultaten:

Maar los van deze onvolkomenheden (waar gehakt wordt, vallen spaanders, moet je maar denken) is Logius dus wel aan de slag gegaan met dingen die jij vorig jaar hebt gesignaleerd. Dat moet toch voldoening geven?

Jazeker, en het is grappig te zien hoe men daarbij een zekere mate van vindingrijkheid aan de dag legt. Kijk, hier worden berichten en bekendmakingen beloofd van gemeenten, provincies, waterschappen en rijk.

Als je daarvoor vorig jaar koos, was de rijksoverheid ineens foetsie. Even wachten, even dat plaatje van vorig jaar opzoeken…

Toen kwamen de berichten ineens van gemeenten, waterschappen en provincies. Dat hebben ze bij Logius dus ook gezien. Daarvan hebben ze nu dit gemaakt.

Je offert wat exacte informatie op voor een beetje vaagheid, …diverse overheden, waaronder…, en het klopt allemaal weer. Maar ondertussen, een scherm terug stond ook de rijksoverheid vermeld. Hier niet. Die kan dan onder ‘diverse overheden’ vallen. Maar waarom die dan hier niet ook gewoon genoemd? De onduidelijkheid van vorig jaar, of de inconsistentie van toen, is ingeruild voor vaagheid nu, die op het eerste oog dan wel zou kunnen kloppen.

Is dit niet een beetje muggenziften, Ronald? Vorig jaar was er ook iets aan de hand met de leesbaarheid voor slechtzienden. Dan vind ik veel belangrijker.

Ha, je doelt op de functie ‘Tekstgrootte’. Door die aan te klikken kreeg je grotere letters, maar soms ging het dan een beetje door elkaar lopen, waardoor onleesbaarheid ontstond. Een zekere verwevenheid van diensten op je eigen beeldscherm, als het ware. Dat hebben ze heel slim opgelost, althans ook op het eerste oog…

Hoe dan, ze zijn dus wel slim?

Nou ja, ik zei: op het eerste oog. Ze hebben de functie, zo kan ik ook een probleem oplossen, domweg geschrapt. Tenminste, op de homepage en ook op een aantal pagina’s, waarnaar op de homepage wordt verwezen. Daar kun je alleen kiezen tussen hoog en normaal contrast. Maar bij andere pagina’s kun je de lettergrootte nog wel instellen. Wat het criterium is om de optie wel of niet aan te bieden, is volstrekt onduidelijk. Temeer omdat pagina’s waar je niet kunt vergroten, kleinere letters hebben dan pagina’s waar dat wel kan. Toch al wat grotere letters kun je dan nog een beetje groter maken, terwijl je dat juist bij de kleine zou willen kunnen.

En gaat dat vergroten nu wel goed?

Mwah, kijk naar dit plaatje. Dat ziet er goed uit.

Maar nu ga je vergroten. Dan past niet alles in die zwarte strook en verspringt het naar de grijze. Dat komt er dan zo uit te zien:

Niet altijd kampen die letters met verwevenheid. Vaak is het ook in de grijze strook nog goed leesbaar, al ziet het er een beetje knullig uit.

Je ziet ook dat je daar boven voor hoog contrast kunt kiezen. Als je dat nu doet, krijg je dit:

Dat wit springt er tegen het lichtgrijs echt uit, hè? Ik geloof dat nogal wat pagina’s waar je de tekstgrootte kunt variëren, van de Zoekdienst zijn. Dus bij KOOP in beheer. Misschien kan Logius KOOP benaderen en behalve nog eens informeren of ze hun omgeving in https willen presenteren, tevens verzoeken of ze bij gelegenheid eens naar de tekstgrootte en het contrast willen kijken.

Je begint een beetje het cynisme van een e-overheidswatcher te krijgen, merk ik. Maar in 2017 moet alles digitaal, dus ze zullen daar heus wel alles op alles zetten om er wat van te maken.

Dat is over goed een jaar. Als dat in hetzelfde tempo gaat… En met dezelfde toewijding…

Maar we hebben nu wel een Digicommissaris.

Ja, heb ik over gelezen. Die moet dan ook eens naar Overheid.nl laten kijken, ‘De wegwijzer naar informatie en diensten van alle overheden’. Het is mooi dat Oldenzaal meedoet met de e-mailattendering, maar als je bij ‘Producten en diensten’ aangeeft dat je die van Oldenzaal wilt zien, verandert de plaatsnaam automatisch in een postcode, net als vorig jaar, en dat is nog altijd 7562, net als vorig jaar. En evenals een jaar geleden is dat Oldenzaal helemaal niet. Die postcode is van Deurningen, een dorp verderop, dat valt onder de gemeente Dinkelland.

En met lokale wet- en regelgeving doet mijn gemeente nog steeds niet mee, evenals een waterschapje en de provincie Groningen. Daarin is het afgelopen jaar ook geen verandering gekomen. En dan te bedenken dat er een wettelijke verplichting bestaat, waarover in de toelichting wordt gezegd…, wacht, ik zoek het even op…: “De wettelijke verplichting heeft betrekking op algemeen verbindende voorschriften (vaak verordening genoemd). Op dat onderdeel moet het overzicht vanaf 1 januari 2011 volledig zijn.” Moet? Nee, móest. Bijna vijf jaar geleden. Wordt er nog gehandhaafd?

O ja, die lijsten van gemeenten die ergens wel of niet aan meededen. Daar was vorig jaar toch ook van alles mis mee? Hoe is dat nu?

Ook hier zijn missers aangepakt. Als je bij Producten en diensten op ‘overzicht’ klikt…

… kwam je op een lijst gemeenten, provincies en waterschappen terecht. Er stonden drie gemeenten meer op dan er waren, maar daar was een reden voor: ‘de herindeling’ moest nog worden verwerkt en dat zou dan ‘binnenkort’ gebeuren. Slimme formulering, want dat bleef kloppen. Hier kun je wel stellen dat mijn opmerkingen van vorig jaar het dankbaarst door Logius zijn opgepakt. Ik stelde namelijk voor om er simpelweg van te maken: ‘Alle gemeenten, waterschappen en provincies zijn deelnemer’. Wel zo handig.

Als je nu op ‘overzicht’ klikt krijg je dit te zien:

Grappig wel dat ze deze ene zin in het vorige scherm ‘overzicht’ zijn blijven noemen. Ik ben wel benieuwd waarom Krimpen niet meedoet, die stond vorig jaar nog wel in het overzicht. En het Wetterskip Fryslân zal tevreden zijn nu zijn naam correct is gespeld, dat was vorig jaar nog anders. In de lijst van vorig jaar stond ook nog een rare opmerking over dat waterschap, namelijk: “Deze deelnemer is in een eerder stadium live gegaan, maar de productencatalogus voldoet niet meer aan de gestelde eisen.” Nu alleen maar dat zijn producten niet kunnen worden doorzocht. Ook sneu, maar dat het niet meer aan de eisen voldoet, wordt het wetterskip nu niet meer zo publiekelijk ingepeperd.

Dit kun je toch wel een duidelijke verbetering noemen, Ronald.

Zeker, zeker. En dat geldt ook voor een andere lijst, van deelnemers aan Berichten over uw buurt:

Klikte je vorig jaar augustus rechts op ‘Lijst met deelnemende gemeenten’ dan kreeg je helemaal geen lijst, maar een helppagina. Nu krijg je niet alleen gemeenten, maar ook overige organisaties. Zeker een extraatje. Overige organisaties zijn provincies, waterschappen en regionale samenwerkingsorganen. Die laatste zijn niet erg actief met berichten over je buurt. Het zijn er maar twee.

Maar er staan 378 gemeenten in de lijst. Op vijftien na allemaal. In december waren het er nog 330. Bij gemeenten gebeurt dus wel wat. Voor Den Haag zie ‘s-Gravenhage. Den Bosch staat er niet bij, alleen ‘s-Hertogenbosch.

In december was er een voetnoot: “De bekendmakingen van deze organisatie zijn vanwege technische redenen nog niet beschikbaar op Overheid.nl en worden ook niet via de e-mailservice verstuurd.” Dat bleek om Bellingwedde te gaan. Het sterretje achter die naam is nu weg. Een sterretje betekent nu dat berichten alleen naar de eigen website verwijzen en twee dat ze dat ook nog eens doen naar de ‘bladen’.

De bladen zijn het Tractatenblad, het Staatsblad, de Staatscourant, het Gemeenteblad, het Provinciaal blad, het Waterschapsblad en het Blad gemeenschappelijke regeling. Informatief dus allemaal. Maar ik zou ook wel willen weten wat het betekent als bij een organisatie geen sterretje staat.

De helpfunctie is niet contextgevoelig. Als je Help kiest komt er een lijst van alle helppagina’s.

Daar staat dan wel ‘Berichten over uw buurt’ bij, waar je dus via een omweg terechtkomt.

Was er niet ook een lijst met gemeenten die al tien jaar geleden waren opgedoekt?

Ja, dat was bij lokale wet- en regelgeving.

Maar daar hadden we die ‘negatieve lijst’ van gezien, met Oldenzaal, een waterschap en de provincie Groningen.

Klopt, maar lokale wet- en regelgeving…, eh…, dat is een beetje pijnlijk.

Hoezo?

Klik op Lokale wet- en regelgeving in de homepage en je krijgt dit scherm.

Je moet hier de locatie aangeven met de cijfers van de postcode. Elders kun je ook gewoon een naam invoeren. Die dan wel eens in een verkeerde postcode verandert, maar daar heb ik het nu niet over. En ergens wordt ook nog steeds gevraagd of je ‘Oldenzaal (plaats)’ dan wel ‘Oldenzaal (gemeente)’ bedoelt. Dat vergeten we nu ook maar even. Hier kun je alleen de cijfers van een postcode ingeven. Weet jij de postcode van Hengelo, als je daarover iets wilt weten? Of van Sint Maarten? Die moet je dan eerst gaan opzoeken.

Vorig jaar was er nog een raar blokje met de toelichting dat je bij de cijfers van de postcode de postcode moest typen.

Dat hebben ze weggehaald. Maar ik zag nu ook zulke i’tjes elders op dat scherm. Bijvoorbeeld bij ‘In de tekst’:

Daar heb ik wel even op moeten puzzelen. Daar moet je waarschijnlijk jurist voor zijn.

Ja, dat zal allemaal wel. Maar hoe zit het nu met die lijst gemeenten?

Nou, stel dat je hier inderdaad het voorbeeld volgt en 1234 intikt…

…dat doet natuurlijk niemand. Dat is geen bestaande postcode.

Okay, je wilt nagaan of de beheerder van Overheid.nl onderwerp van wet- en regelgeving is.

Dan blijkt van niet. Goed, is mogelijk. Maar zie je dat er naast een negatieve lijst ook een positieve is?

“Kijk welke gemeenten, provincies en waterschappen publiceren op overheid.nl”. Nou, dat gaan we dan maar eens doen.

Daar heb je ‘m weer. De lijst met 584 gemeenten. Dat zijn er zelfs drie meer dan in december. Hoe dat kan? Nou, men heeft misschien een telefoontje uit Joure gehad. Dat ze daar liever niet gemeente De Friese Meren worden genoemd, maar De Fryske Marren. Bereidwillig heeft men toen die gemeente met haar Friese naam in de lijst gezet. Tja, en de Nederlandse naam laten staan. En begin van het jaar hebben we de gemeenten Krimpenerwaard en Nissewaard erbij gekregen. De ene gevormd uit Bergambacht, Nederlek, Ouderkerk, Schoonhoven en Vlist, de andere bestaat uit de voormalige gemeenten Bernisse en Spijkenisse. En die staan er ook nog allemaal in.

Buitengewoon handig is dat je meteen kunt doorklikken:

En dan krijg je 60 resultaten van de gemeente Anna Pauwlona, 67 van Niedorp en 63 van Wieringen. Alleen, die gemeenten zijn bijna vier jaar geleden opgeheven.

Allemachtig, 191 niet bestaande gemeenten. Hoe lang geleden moeten die niet zijn verdwenen?

Dat vroeg ik mij ook af. Ik heb opgezocht dat in 1997 het aantal gemeenten van 625 op 572 werd gebracht. In de huidige lijst staan er 584. Daar zitten dan ook alle gemeenten bij die door al die fusies zijn ontstaan. Hoeveel dat er zijn, ben ik niet nagegaan. Maar ik denk dat die lijst zeker vijftien jaar oud moet zijn. De gemeente Goor staat erin. Hier in de buurt, ook in Twente. Die is nota bene 1 januari 2001 opgeheven.

Even iets anders, Ronald. Om de zinnen te verzetten. Ik zie dat het je emotioneert. Je was nogal gecharmeerd van de berichten uit je eigen Oldenzaalse buurt. Heb je ook al eens MijnOverheid bekeken?

MijnOverheid? Jazeker! Ook een prachtige voorziening voor de mensen. Natuurlijk heb ik die bekeken. Je kunt er vanuit Overheid.nl direct naar toe. Alleen op de ene pagina wel en op de andere niet. Ik weet niet wat bepaalt of je wel of niet naar MijnOverheid kunt doorklikken.

En Oldenzaal doet mee met ‘Lopende zaken’. Nog niet met de ‘Berichtenbox’. Maar ik vind het een erg dwingende toestand.

Dwingend? Hoezo?

Nou, bij binnenkomst…, wacht, even met DigiD inloggen…, dan krijg je zo’n scherm:

Wat kan mij dat nou schelen? De enige gemeente, waar ik wat mee heb, is Twenterand. Maar als je rechtsonder wilt doorgaan, móet ik ineens wat, anders kom ik niet verder.

En als je dan dat vinkje zet dat je het bericht hebt gelezen en akkoord gaat, mag je door, kun je klikken op ‘Naar de Berichtenbox’ en bekijken welke organisaties zijn aangesloten. Dan blijken al die gemeenten die er sinds mijn vorige bezoek zijn bijgekomen, te zijn aangevinkt.

Daar wil ik helemaal niks van in mijn berichtenbox! Dus moet ik ze allemaal uitzetten. Hebben ze daar wel eens van opt-in gehoord? Hier word ik gedwongen om straks driehonderd keer te opt-outen als ik alleen maar berichten van Oldenzaal wil. Handig ook die alfabetische volgorde. Nu snap ik helemaal waarom ze ‘meer gemak’ uit hun slagzin hebben geschrapt. Dat is toch te gek voor woorden? Iemand wil berichten van zijn gemeenten ontvangen en moet er dan zelf voor zorgen dat hij van alle andere gemeenten in Nederland geen berichten krijgt! O, wacht even. Je hoeft ze niet stuk voor stuk uit te vinken. Het kan in één keer.

En als je dat hebt gedaan, krijg je dit:

Dus dan word je nog opgescheept met drie weken post van gemeenten die je geen barst interesseren. Eruit ontsnappen kan dus niet minder dan drie weken kosten, terwijl je na een etmaal er al in zit. Dat is toch ook bizar!

Ik dacht dat ik je een beetje rustig kon krijgen door het over je eigen leefomgeving te hebben, maar als de digitale overheid dichterbij komt, blijkt er nog meer opwinding te ontstaan.

Inderdaad. Zeker als je je er een beetje verder in verdiept. Er schijnt ooit een programma i-NUP te zijn geweest. Dat gaf een blaadje uit, dat ze heel spitsvondig i-NUPdate hebben genoemd. Ik vond er eentje van juni 2013. En daarin las ik:

“De gemeente Rotterdam is blij met de Berichtenbox, en sluit nu al aan.” Want het past perfect bij de digitale dienstverlener die ze willen zijn. Dat was dus meer dan twee jaar geleden.

Nu verscheen er een half jaar terug weer een stuk, over ‘exponentiële groei’ van de Berichtenbox. Je kunt het nog teruglezen op de site van Digitale overheid: betrouwbaar, veilig, betaalbaar. Ik heb er een plaatje van gemaakt. Kijk naar de laatste zinnen.

Daar wordt een ‘kleine primeur’ aangekondigd: Rotterdam gaat op de Berichtenbox. Twee jaar na de aankondiging in dat i-NUP-krantje. Nou, de run is geslaagd.

Berichten voor het verlopen van uw reisdocumenten. Dat lijkt me inderdaad limited production.

Trouwens, van de gemeenten die in die lijst staan is het nog helemaal niet gezegd dat ze berichten sturen. Je kunt wel klikken op ‘Bekijk van welke organisaties u berichten kunt ontvangen’, maar dat suggereert meer dan er is.

De exponentiële groei is waarschijnlijk nog in aantocht. Met de zeven gemeenten die ik net heb moeten wegvinken erbij, die zijn er in september bijgekomen, staan nu 48 gemeenten in de lijst van de Berichtenbox. In april waren dat er 38.

En lopende zaken, schiet dat een beetje op? Oldenzaal doet al wel mee, zei je.

Dat ben ik ook even voor je nagegaan. 1 april 2013 deden daar 53 gemeenten aan mee. 1 september waren dat er 57. Dat zijn er twee per jaar. In dit tempo doorgaand kunnen we…, even rekenen…, voor deze e-overheidsdienst rond 2183 landsdekkende beschikbaarheid tegemoet zien. Nou, wel wat eerder, want er zal nog wel gefuseerd worden. Maar het loopt niet erg hard met lopende zaken. Misschien wat exponentieel groeien?

Ik geloof dat ik ga, Ronald.

Wacht even. Het zijn niet alleen gemeenten die aan lopende zaken doen.

O, wie dan nog meer?

Kijk, onderaan die gemeenten staat ook nog een ministerie.

Economische Zaken, Landbouw en Innovatie?

Ja, dat staat er inderdaad. Dat ministerie heet sinds november 2012 weer gewoon Economische Zaken.

Betrouwbaar? Mwah. Betaalbaar? Weet ik niet. Veilig? Ik hoop het. MijnOverheid.nl presenteert zich in ieder geval in een https-omgeving. Kijk maar naar het certificaat.

Verstrekt door QuoVadis CSP. Mooie naam. Quo vadis. Heb je Latijn gehad? “Waarheen gaat gij?”

Daar heb ik veel aan moeten denken als ik mijn weg zocht op die overheidswebsites. Laat ik het zo zeggen: ik wist niet in welke wondere wereld ik terecht zou komen.

***

Het was tijd om op te stappen. Maar niet dan nadat we met Ronald hadden afgesproken dat hij de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten zou houden (“Ik blijf het monitoren”, beloofde hij) en wij volgend jaar weer bij hem langs zouden gaan.

Het afscheid was bedrukt. Ronald slofte terneergeslagen naar de voordeur om ons uit te laten. De duisternis was reeds over Oldenzaal gevallen. Het was koud en het miezerde wat. De klinkers glinsterden in het bleke schijnsel van de straatlantaarns.

Nadat we een keer rond de Plechelmusbasiliek hadden gelopen, gingen we nog even bij Ronalds woning langs. De gordijnen waren dicht. We hoorden zachte muziek. Toen we dichterbij kwamen wisten we weer waarin Ronald troost vond en waarvan hij dacht dat het hem verbond met de e-overheidsminister in het verre Den Haag.

In het huisje klonk Bach, de cantate Ich habe genug.