Een burgemeester moet continu ‘inline’ zijn om te weten of de gemeentelijke agenda nog gelijk oploopt met de sentimenten in de samenleving, zegt Franc Weerwind, burgemeester van Velsen. De rol van de gemeente verandert door de kracht van informatie en samenwerking is daarbij essentieel.
Burgemeester Franc Weerwind van de gemeente Velsen.
“Alles wat ik doe in dit huis wordt bepaald door informatie,” zegt Weerwind, naast burgemeester van Velsen ook vice-voorzitter van de VNG-commissie Dienstverlening en Informatiebeleid. “Toen ik startte in dit werk was het voldoende als ik drie keer per dag mijn mail checkte. Toen was ik online actief. Nu ben ik continu ‘inline’.” Hij is zelf niet actief op Twitter en ook niet te vinden op Facebook, maar hij gebruikt deze en andere (social) media wel. “Als burgemeester moet je weten wat er leeft in de samenleving. Je hoeft het er niet mee eens te zijn, dat is niet relevant. Het gaat erom dat je weet wat de agenda van de samenleving is en of die correspondeert met de gemeentelijke agenda. Ook het nieuws rond onze partners volg ik. Zoals Tata Steel, heel belangrijk voor de arbeidsmarkt in deze gemeente. Ik hoef niet alles te weten over Tata Steel, maar ik volg het nieuws over de ontwikkelingen in de staalindustrie. Het is de kracht van onze informatiesamenleving dat je zoveel moderne tools hebt om nieuws te vergaren.”
Nieuwe rol voor de gemeente
“De gemeente is een facilitator geworden, die randvoorwaarden schept en condities creëert. Wij brengen partijen bij elkaar.” Dat is de nieuwe rol van de gemeente, zegt Weerwind. Hij geeft een voorbeeld: “In 2011 signaleerden wij dat technisch geschoold personeel een probleem gaat worden in deze regio. We realiseren nu samen met het bedrijfsleven TechniekCampus Techport. Wij hebben partijen bij elkaar gebracht en onder meer mensen van ASML in Eindhoven hier naartoe gehaald om te laten zien hoe het ook kan. Het bedrijfsleven bouwt nu aan deze campus.” De gemeente is één van de partners in de samenleving, naast maatschappelijke organisaties, bedrijven en inwoners, zegt hij. “De gemeente is niet meer allesbepalend. Er is in deze samenleving niet meer één onderwerp dat geheel van één van deze actoren is. We moeten dus samenwerken in de keten om dingen voor elkaar te krijgen. Dan kan informatie kennis worden en inzicht en overzicht bieden.”
Een veiliger havengebied
Eén van de projecten waarin samenwerking en de rol van informatie heel duidelijk wordt, is de revitalisering van het havengebied van IJmuiden. “Dat is voor onze gemeente het belangrijkste economische gebied, er werken 5.500 mensen. We willen daar een goede en veilige werkomgeving. We komen echter nogal wat criminele activiteiten tegen in dit gebied. Illegaal wonen, hennepplantages, witwassen via vastgoed. We pakken dit sinds twee jaar aan samen met partners als het Openbaar Ministerie, de Belastingdienst, de Douane en de Koninklijke Marechaussee. Al deze partners hebben een schat aan informatie en door die naast elkaar te leggen, kunnen we grote slagen maken. We werken nu informatiegestuurd en gebiedsgericht aan het thema veiligheid en dat maakt ons als overheid veel effectiever en efficiënter.” De gemeente legt bijvoorbeeld haar gegevens over een pand naast de gegevens van de Belastingdienst en onderzoekt welke waarnemingen de politie over het pand heeft. Men voert samen in het gebied controles uit. Soms sluit de burgemeester het gebied helemaal af, waarna de samenwerkende partners al het verkeer van en naar het gebied controleren. “Op die manier hebben we een lijn naar een hennepplantage opgerold. Er kwamen auto’s met stekjes vanuit Aalsmeer naar een hennepplantage in het havengebied.”
Fors geïnvesteerd in hard- en software
De gecombineerde aanpak in het havengebied is succesvol, vertelt Weerwind: “De Belastingdienst heeft tonnen aan openstaande belastingschulden geïnd, criminelen die hun straf nog moesten uitzitten zijn weer in hechtenis genomen, hennepplantages zijn opgerold en illegale bewoning is aangepakt, zodat panden weer geschikt gemaakt kunnen worden voor bedrijfsdoeleinden. De maatschappelijke impact is enorm. Mensen gaan hun panden weer opknappen, illegale huurders trekken weg. De veiligheid en leefbaarheid is er beter door geworden, al zijn we er nog lang niet en moeten we blijven monitoren.” Voor deze samenwerking is het bij elkaar brengen en aan de praktijk toetsen van informatie vanuit de diverse partners van essentieel belang. “Ik moest een forse investering doen in de hard- en software in dit huis om te kunnen praten met mijn ketenpartners. Vooral voor het opslaan en het uitwisselbaar maken van gegevens. Gezien de maatschappelijke impact van deze samenwerking is het de investering waard geweest.”
Niet meer langs elkaar heen werken
Weerwind voorspelt dat gemeenten voor hun digitale basisinfrastructuur steeds meer generieke voorzieningen zullen gebruiken. “In de VNG-commissie Dienstverlening en Informatiebeleid noemen we dat ‘massaal digitaal en maatwerk lokaal’. Voor onze bulkprocessen kunnen we gebruikmaken van wat er in de markt voorhanden is. Ik zie steeds meer gemeenten en andere overheden die die stap willen zetten.” Dit zal leiden tot een herontwerp van werkprocessen om de dienstverlening zo effectief mogelijk in te vullen, voorspelt hij. “Daar hoort informatieveiligheid en privacybescherming bij. Wij moeten als overheid heel zorgvuldig omgaan met de gegevens van onze burgers. Wat er gebeurde met de SUWI-gegevens, toen bleek dat ambtenaren makkelijk bij die gegevens konden en data van bekende Nederlanders ineens op straat lag, dat mag absoluut niet meer gebeuren.” Voor de overheid is het ook een kwestie van leren en ontwikkelen, zegt hij, “en we worden daar steeds scherper in”.
Als voorbeeld noemt hij de samenwerking in het havengebied van Velsen: “We wisselen met onze partners veel informatie uit, daarmee valt of staat het effect van onze acties. Je mag heel veel informatie uitwisselen, maar je moet het wel kunnen verantwoorden. Je moet dus van tevoren heel goed nadenken wat je aan elkaar geeft en met welk doel.” Hij vindt dat dit op meer terreinen mag gebeuren en ziet daar zeker kansen voor. “Neem de aanpak van woonfraude. Dat mensen zich inschrijven op een adres en allerlei toeslagen aanvragen. Dat gebeurt veel, meer dan we denken. Onze ambtenaren Burgerzaken zouden in de aanpak van deze fraude een veel grotere rol kunnen spelen, samen met onze mensen op straat en ook de woningcorporaties. Daar kunnen we afspraken over maken. We moeten de privacy van onze inwoners goed beschermen, maar we moeten ook niet toestaan dat er zoveel misbruik wordt gemaakt van het feit dat overheden en maatschappelijke organisaties langs elkaar heen werken.” Met meer samenwerken, nadenken over welke informatie nodig is en goede afspraken maken over hoe je die gebruikt kunnen gemeenten en hun partners de kracht van informatie veel beter benutten, concludeert hij.
De kracht van informatie
Informatie was en is dé grondstof voor de overheid. Het hebben van de juiste informatie is van essentieel belang voor het maken van adequaat beleid en effectieve uitvoering. In onze huidige informatiesamenleving is meer informatie voorhanden dan ooit. Dat biedt kansen en uitdagingen en heeft een forse impact op organisaties. In deze serie interviews komen burgemeesters, wethouders en gemeentesecretarissen aan het woord over de kracht van informatie en de impact daarvan op de rol van de overheid, de organisatie, hun medewerkers en hun werk. De serie is geschreven in opdracht van KING, onderdeel van VNG.
