Overheden wereldwijd staan onder grote druk door steeds geavanceerdere fraudeurs die gebruikmaken van AI-technologie. Uit een recent wereldwijd onderzoek van SAS en Coleman Parkes blijkt dat AI-gestuurde fraude inmiddels een structureel probleem vormt: vrijwel alle ondervraagde overheidsorganisaties zijn al slachtoffer geweest. De gebruikte technieken worden steeds verfijnder, met onder meer synthetische identiteiten en gepersonaliseerde phishing campagnes. De schade is fors: naar schatting gaat 16% van de overheidsbudgetten verloren aan fraude, verspilling en misbruik.
Tegelijkertijd groeit de vastberadenheid onder overheden om deze uitdaging met gelijke middelen aan te gaan. Wereldwijd verwacht 97% van de organisaties binnen twee jaar AI en generatieve AI (GenAI) te implementeren. Nu al noemen gebruikers van AI vooral de efficiëntere inzet van personeel als belangrijkste winstpunt – zelfs boven snellere fraudedetectie. De adoptie van technologieën zoals netwerkanalyse, synthetische data en LLM’s versnelt.
Toch zijn er obstakels. Veel overheden kampen met tekorten aan technologie, budget en analytische vaardigheden. Slechts 10% beschikt over alle noodzakelijke middelen om fraude adequaat te bestrijden. Ondanks deze uitdagingen leeft het besef dat effectieve inzet van AI niet alleen fraude tegengaat, maar ook kan bijdragen aan bredere transformatie: efficiëntere processen, hersteld vertrouwen van burgers en meer ruimte voor maatschappelijke impact van ambtenaren.
Fraudebestrijding met AI is daarmee niet alleen een verdedigingsstrategie, maar ook een kans om digitale transformatie in de publieke sector te versnellen – mits strategisch aangepakt.
Als strategisch adviseur digitale transformatie die samenwerkt met teams in de publieke sector in de Europese landen, zie ik fraudebestrijding niet alleen als een controlemechanisme, maar als een krachtige katalysator voor bredere werktransformatie. Goed uitgevoerd, zijn anti-fraude strategieën niet puur gericht op naleving, maar juist op het vrijmaken van tijd, het verbeteren van focus en het creëren van meer maatschappelijke waarde.
Hoe dat in de praktijk eruit ziet en wat de voordelen zijn heb ik in zeven punten proberen duidelijk te maken:
- AI als productiviteitsverhoger
AI helpt bij het filteren van laagrisicoclaims, het samenvatten van dossiers en het realtime signaleren van verdachte transacties. Dit leidt tot minder tijdverlies en meer focus. - Automatiseer repetitief werk en houdt tijd over voor het complexe werk
Door repeterende en regelgebaseerde taken te automatiseren, zoals identiteitsverificatie, blijft er meer tijd over voor het oplossen van complexe dossiers. - Investeer in vaardigheden
46% noemt gebrek aan analysevaardigheden als obstakel. Training in data-analyse en samenwerking tussen analisten en fraude-experts is cruciaal. - Begin met quick wins
Kleine AI-projecten, zoals slimme triage bij identiteitsfraude, tonen snel impact en verhogen motivatie. - Doorbreek datasilo’s
Slechts 7% werkt regelmatig samen met andere instanties. Gegevensdeling voorkomt dubbele onderzoeken en versnelt besluitvorming. - Benut ongestructureerde data
AI maakt analyses van e-mails, transcripties en formulieren mogelijk, wat leidt tot betere risicobeoordeling. - Maak productiviteitswinst zichtbaar
Communiceer verbeteringen om intern draagvlak en extern vertrouwen te vergroten.
Kortom
AI is niet alleen een verdedigingsmiddel tegen fraude, maar een strategisch instrument om publieke middelen beter te benutten, vertrouwen te herstellen en de overheid wendbaarder en effectiever te maken.
Achtergrond onderzoek
Het onderzoek werd uitgevoerd onder 1.100 ambtenaren wereldwijd, actief in onder meer sociale diensten, belastingdienst, justitie en nationale veiligheid. Hiervan is 4% afkomstig uit Nederland en België. Voor overheidsprofessionals in deze regio onderstreept dit rapport niet alleen de urgentie, maar ook de enorme potentie van AI als hefboom voor effectievere fraudebestrijding én hogere productiviteit.
Auteur kennisbijdrage: Stephane Godde, Head of EMEA Fraud & Security Intelligence voor SAS.
