Auteur bijdrage: Olaf Passchier, Benelux Lead voor Fraude, Compliance en Public Security bij SAS.
Bezuinigingen zijn het gesprek van de dag in Den Haag. Politici buigen zich over pijnlijke keuzes: minder geld voor onderwijs, sociale zekerheid en ontwikkelingshulp. Maar terwijl de spotlight op deze maatschappelijke thema’s staat, blijft één cruciale vraag onderbelicht: zijn er nog manieren waarop ons belastinggeld ongemerkt verdwijnt?
Want los van de vraag of en waarin we gaan snijden, moeten we eerst stoppen met verspillen.
De onzichtbare miljarden: Waar gaat ons geld echt heen?
De Nederlandse overheid geeft jaarlijks meer dan €116 miljard uit aan de inkoop van goederen en diensten. Denk aan de aanleg van wegen, ICT-systemen, adviesdiensten, kantoorartikelen en nog veel meer. Maar in dat enorme bedrag schuilt een stille sluipmoordenaar: verspilling, fouten en fraude.
En die kosten lopen snel op. Zelfs een klein percentage aan inefficiëntie betekent al miljarden euro’s verlies. Wereldwijd schatten experts dat organisaties gemiddeld 5% van hun uitgaven verliezen door fraude. Als we dat percentage toepassen op de Nederlandse overheidsinkoop, praten we over meer dan €5 miljard per jaar. Geld dat nu verdwijnt in de mist van onduidelijke processen, dubbele betalingen en onzichtbare fouten.
De blinde vlek: Hoe verspilling onopgemerkt blijft
De inkoopprocessen van de overheid zijn complex. Er zijn honderden afdelingen, duizenden leveranciers en miljoenen transacties. Door de jaren heen is er een lappendeken aan systemen ontstaan, wat het lastig maakt om overzicht te houden. En waar geen overzicht is, kunnen fouten ontstaan. Soms per ongeluk, soms bewust.
Veelvoorkomende problemen zijn onder andere:
- Dubbele facturen: dezelfde rekening wordt twee keer betaald.
- Spookleveranciers: geld gaat naar bedrijven die niet bestaan.
- Geheime prijsafspraken: leveranciers die onderling de prijzen kunstmatig hoog houden.
- Niet geleverde diensten: betalingen voor werk dat nooit is uitgevoerd, of waarvan het bewijs ontbreekt.
- Afwijkingen van het proces: gemaakte kosten volgen niet de voorgeschreven stappen of voldoen niet aan gestelde voorwaarden.
- Slechte datakwaliteit: dit is niet direct verspilling, maar belemmert goede controle en vormt indirect een risico dat aangepakt moet worden.
De Algemene Rekenkamer, de financiële waakhond van de overheid, waarschuwde onlangs dat er voor zeker €1,6 miljard aan fouten en onzekerheden in de uitgaven van het Rijk zitten. Een groot deel daarvan is direct te herleiden naar inkoop.
De oude aanpak: Jaarlijks en steekproefsgewijs controleren
Op dit moment worden fouten vaak pas na lange tijd ontdekt. Via steekproeven, audits en handmatige controles. Maar dat is alsof je pas naar je sloten kijkt als de inbreker al lang vertrokken is. Het is traag, inefficiënt en vaak te laat. Het geld is dan al verdwenen, en terughalen is zelden mogelijk.
Bovendien kost deze aanpak zelf ook geld. Controleurs moeten door bergen data spitten, op zoek naar een speld in een hooiberg. En terwijl zij zoeken, blijven nieuwe fouten zich opstapelen.
De nieuwe aanpak: Slimme technologie die voorkomt in plaats van geneest
Gelukkig is er een betere manier. Moderne analyse technieken maken het mogelijk om alle uitgaven continu en automatisch te controleren. Niet steekproefsgewijs, maar volledig. Niet een keer per jaar, maar dagelijks.
Dat biedt de SAS Payment Integrity for Procurement oplossing. Deze werkt als een digitale speurneus die alle procurement gegevens screent op verdachte patronen. Het fungeert als een waarschuwingssysteem dat ongebruikelijke uitgaven direct aan het licht brengt.
Hoe werkt het?
- Alle data integreren
Het systeem verzamelt informatie over bestellingen, contracten, leveranciers en betalingen op één centrale plek. - Slimme analyses
Het geavanceerde algoritmes worden patronen herkend die een mens nooit zou zien. - Directe waarschuwingen
Zodra het systeem iets verdachts ziet, krijgt een onderzoeker een seintje. Die kan de betaling direct onderzoeken en blokkeren voordat (meer) geld verdwijnt.
Wat levert dit op?
De voordelen zijn aanzienlijk:
- Directe besparingen
Fouten en dubbele betalingen worden direct gestopt. - Minder fraude
Wie weet dat er toezicht is, denkt twee keer na. - Meer vertrouwen
Burgers zien dat de overheid zorgvuldig omgaat met belastinggeld. - Efficiënter werken
Controleurs kunnen zich richten op de echte risico’s die het systeem aanwijst.
Van pijnlijk snijden naar slim sparen
De discussie over bezuinigen gaat vaak over minder uitgeven. Maar de eerste, logische stap is om het geld beter uit te geven. Want zolang we miljarden laten weglekken door inefficiëntie en fraude, ondermijnen we elke bezuiniging op ontwikkelingshulp, onderwijs en sociale zekerheid.
En dit is geen politieke kwestie. Of je nu links of rechts stemt, iedereen is het erover eens dat verspilling moet worden aangepakt. De technologie om dat te doen is beschikbaar. De urgentie is duidelijk. Wat nog nodig is, is de bereidheid om het echt in praktijk te brengen.
Conclusie: Dicht eerst de gaten, voordat we de broekriem aantrekken
Bezuinigen hoeft niet altijd pijn te doen. Door eerst te kijken naar waar geld onnodig verdwijnt, kunnen we miljarden besparen zonder dat het ten koste gaat van essentiële voorzieningen. Het is tijd om het debat te verschuiven van schrappen naar slim besparen. Want elke euro die we niet verspillen, is een euro die we kunnen investeren in wat er écht toe doet.
Ben jij beleidsmaker, financieel expert of betrokken bij overheidsinkoop? Dan is dit hét moment om actie te ondernemen. Laten we samen verspilling tegengaan voordat we gaan snijden in wat belangrijk is. Ontdek hoe jouw organisatie direct kan besparen, risico’s kan verkleinen en het vertrouwen van burgers kan versterken.
Slimmer bezuinigen begint vandaag. Zet de eerste stap.
