Artikel

Slimme vragen over digitalisering

Digitalisering is een wezenlijk onderdeel van ons dagelijks leven en onmisbaar voor het functioneren van onze organisaties. Dat is inmiddels bekend. Dat digitalisering ook bestuurders aangaat, is duidelijk. IT wordt niet voor niets ‘Chefsache’ genoemd. Maar hoe krijg je grip op complexe onderwerpen als cybersecurity en datagedreven werken?

Maarten Hillenaar nodigt bestuurders uit hun IT-kennis bij te spijkeren. | Beeld: Centric

Om bestuurders een handje te helpen bij het stellen van goede vragen over de mogelijkheden en uitdagingen van IT, maakte Centric een boekje: ‘Slimme Vragen voor Slimme Bestuurders’. Hierin worden acht belangrijke thema’s uitgelegd. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een aantal slimme vragen die bestuurders in hun eigen organisatie over dit thema kunnen stellen.

Heldere uitleg

De publicatie is een initiatief van Maarten Hillenaar, algemeen directeur van Centric Public Sector Solutions. “Elke bestuurder krijgt te maken met digitalisering, maar niet iedereen heeft de benodigde IT-kennis. De IT-wereld maakt het er bovendien niet altijd even gemakkelijk op. Als je alleen al kijkt naar de onbegrijpelijke afkortingen die in de IT worden gebruikt, zoals Log4J, 2FA en API’s… het is niet gek dat je daar als niet-IT’er weinig van begrijpt.” In de publicatie ‘Slimme Vragen voor Slimme Bestuurders’ wordt IT op een heldere manier uitgelegd, vertelt hij. Hillenaar heeft een lange loopbaan als bestuurder in de overheids-IT achter de rug. Hij was de eerste CIO Rijk, werkte als hoofd Informatiebeleid bij de VNG en adviseerde als consultant bij PBLQ talloze overheidsorganisaties over digitalisering. Hij weet welke slimme vragen bestuurders kunnen stellen om ontwikkelingen in de digitale wereld te duiden. En te weten wat je daar, geredeneerd vanuit het publieke belang, mee kunt of moet doen.

Moderne gemeentelijke dienstverlening

In de publicatie komen acht voor de lokale overheid belangrijke ontwikkelingen aan bod. Zoals de digitale aspecten van de invoering van de Omgevingswet, digitalisering in het sociaal domein, datagedreven werken, Common Ground en digitale veiligheid. Henk Verbunt, gemeentesecretaris van de gemeente Noardeast-Fryslân, schetst het bestuurlijke perspectief en vertelt wat hij doet om ervoor te zorgen dat zijn organisatie de juiste keuzes maakt als het gaat over de inzet van digitalisering. Bijvoorbeeld om de gemeentelijke dienstverlening bij de tijd te houden. Eddy van de Werken, die zich bij Centric bezighoudt met Common Ground, legt deze voor gemeenten belangrijke ontwikkeling in begrijpelijke taal uit. Hij noemt een aantal vragen die bestuurders meer grip geven op Common Ground. In het hoofdstuk over digitale veiligheid gaat het onder meer over hoe je de risico’s inschat die je organisatie loopt en welke afwegingen je kunt maken om vast te stellen welke risico’s je wel en niet kunt nemen. Het zijn een paar voorbeelden van onderwerpen die aan bod komen in de publicatie.

Neem het stuur in handen

“Als het over IT gaat, dan hoor je weleens zeggen dat je daar geen verstand van hoeft te hebben. Want je kunt toch immers ook autorijden zonder dat je weet hoe een motor werkt? Maar die vergelijking gaat mank. Om bij de metafoor van de auto te blijven: als je niet een beetje gevoel ontwikkelt voor de impact van digitalisering, dan zit je niet aan het stuur, maar op de achterbank. Dan word je gereden naar de plek die de chauffeur voor jou kiest. En dan zou je zomaar kunnen uitkomen op een bestemming die jij liever niet wilt. Bijvoorbeeld omdat die niet past bij publieke waarden zoals privacy en veiligheid”, besluit Hillenaar. Hij nodigt bestuurders uit om hun IT-kennis bij te spijkeren. De publicatie helpt daarbij.

Slimme vragen

Welke slimme vragen zou Maarten Hillenaar zelf stellen over digitalisering als hij bestuurder was bij de lokale overheid?

1. Aan welke maatschappelijke opgave draagt een digitale toepassing of IT-project bij?
2. Hebben andere gemeenten dit al met succes gedaan? Zo ja, wat kunnen we daarvan leren?
3. Kun je het me zo vertellen dat ik het aan mijn collega kan uitleggen?
4. Wat gaat het ons aan interne inspanningen kosten? Het is immers een verandering.
5. Hebben we naast de verkoper ook de mensen die het gaan doen gesproken en zo ja, hebben die dit al eerder gedaan?
6. Sluit het aan op de uitgangspunten van Common Ground?

Slimme vragen

De publicatie ‘Slimme Vragen voor Slimme Bestuurders’ kunt u hier online aanvragen.

  • Vincent Hoek | 10 maart 2023, 11:42

    Hoewel nuttige vragen, spreekt hier impliciet een traditioneel perspectief.
    Aanstormende regelgeving, zoals de EU Data Act, eist veel meer verfijning van de Bestuurder. Aanvullende vragen zouden moeten zijn:

    * Waar begint en eindigt Uw organisatie? (de EU Data Act gaat eisen dat je ook weet welke niet-persoonsgegevens door je apparatuur stromen en van wie die doosjes dan zijn?)
    * Hoe is de samenhang in de datavoortbrengingsketen gemodelleerd? (AVG vraagt om datavoortbrengingsketen inzicht, dus inclusief wie de back-up van jouw back-up host.
    Een beetje overheidsorganisatie maakt deel uit van een multidisciplinair ecosysteem)
    * Is jouw organisatie Data Eigenaar, Data Provider of Data Consument (EU Data ACT!)
    * Welke data moeten worden beschermd en waarom?
    * Wie zou toegang tot de data moeten hebben en waarom? En hoe lang?
    En tegen welke tegenprestatie if-any? En onder welke veiligheidsvoorschriften?
    * Wanneer zouden de data toegankelijk moeten zijn? (Tijd en Ruimte/jurisdictie context)
    * Waar moet het onderliggend beleid worden afgedwongen? (Data Governance!)
    De huidige bestuurder werkt in een Twilight Zone. Max Webers functionele-hiërarchie met verticale verantwoordingslijnen voor organisaties die nog zijn opgebouwd rond fysieke middelen (infra van een verkoper implementeren) staat allang op gespannen voet met genetwerkte gedataficeerde samenwerking over organisaties heen. De meeste data die de Staat gebruik zijn NIET van de Staat.
    Elke ambtenaar loopt allang rond met genetwerkte sociale media en samenwerkingstools.
    Er bestaan 4600+ publiekrechtelijke organisaties die allang genetwerkt samenwerken.
    Er stromen allang meer data TUSSEN dan BINNEN organisaties, wat betekent dat je risico’s in de 3e, 4e of zelfs 5e factor liggen. Precies die risico’s waarop de EU Data Act de bestuurder o.a. gaat afrekenen. Dataficatie laat complexiteit en verantwoordelijkheid juist voor bestuurders simpeler orkestreren.
    Complexe (hybride cloud-/edge) omgevingen draaien op policies en scripts. (over organisaties heen) Taxonomie en ontologie zijn allang grondstof voor kunstmatige intelligentie. (Algoritme register?) Netwerkstructuren zijn immuun voor afnemende opbrengsten en kennen ook andere waardeketens. Denk aan peer2peer modellen en crowdsourcing, in plaats van ‘my mess for less’.
    Concepten als Common Ground zijn daarmee nu al achterhaald.
    Waarom niet bewust inzetten op digitaal gedecentraliseerde en gedistribueerde middelen? Steeds de juiste informatie snel genoeg bij de juiste persoon (of machine) kunnen krijgen is toch veel beter dan moeizaam andermans Best Practises proberen te kopiëren, met mensen die er toen niet bij waren, die de vraag van toen en het pijnlijke groeiproces nooit in die specifieke context doorleefd hebben? Waarom niet meteen door naar de NEXT Practise? We zitten op een bom data die wij met zijn allen nog nauwelijks beveiligen, delen of valoriseren. Door relaties te leggen tussen data kunnen waardeketens veel slimmer worden ingericht. Op het hoogste abstractieniveau bestaat een moderne, gedataficeerde beschaving slechts uit entiteiten die data maken, aanbieden of consumeren. Een bestuurder zou moeten weten waar zijn verantwoordelijkheid in dat spelletje ligt. Als je de contextuele voorwaarden stabiel inregelt (o.a. ishare.eu, fiware.org) dan valt de verandering ontzettend mee. Bestuurlijke cultuur is de rem, niet de techniek. Als je data los trekt van functie en los trekt van presentatie laag merkt niemand iets op zijn beeldscherm. Een Tesla heeft ook nog steeds een stuur en een ‘gaspedaal’, net als een T-Ford. Het enige dat verandert is keiharde eigenaarschap voor de relatie tussen bedrijfsvoering, procesmodellering en IT-realisatie en daarmee voor de exacte grenzen van organisatie en mandaat. Maar dat moest toch al onder de aanstormende EU regels

Plaats een reactie

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Registreren