Standaardiseren is geen vies woord

Standaardiseren is zelfs randvoorwaardelijk om maatwerk te kunnen leveren! Dit jaar hebben gemeenten belangrijke stappen gezet om standaardisering mogelijk te maken. In 2019 gaan we een groot aantal concrete resultaten zien.

Het staat wat bescheiden in het nieuwsbericht op de VNG-website, over de buitengewone algemene ledenvergadering van de VNG van eind november: ‘Het Proces Standaardverklaring is bij acclamatie aangenomen.’ Maar achter deze ogenschijnlijk eenvoudige zin zit een heel belangrijke stap voor gemeenten. Het is namelijk een concrete uitwerking van wat gemeenten besloten op de algemene ledenvergadering in juni, namelijk dat ze via het fonds Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering (GGU) collectief producten en diensten gaan ontwikkelen. Er komen standaarden voor beleidsneutrale taken die gemeenten uitvoeren, taken die in alle 380 gemeenten min of meer hetzelfde zijn. Hoe gemeenten die standaarden precies vaststellen, dat staat in het Proces Standaardverklaring.

Sommigen vinden standaardiseren een vies woord. Ze denken dat het de eigenheid aantast, dat er geen ruimte meer is voor lokale verschillen als er wordt gestandaardiseerd. Ik denk dat het tegenovergestelde waar is. Gemeenten willen juist standaardiseren omdat ze daarmee maatwerk mogelijk maken. Ik denk zelfs dat standaardiseren randvoorwaardelijk is voor maatwerk. Want de winst die je boekt door het gebruiken van standaard producten en diensten, in termen van tijd, geld en menskracht, kun je inzetten voor vraagstukken die een eigen, lokale aanpak nodig hebben. Dat soort toegespitste dienstverlening is over het algemeen behoorlijk kostbaar. Om dat te kunnen blijven doen, moet je als gemeente de dingen die overal praktisch gelijk zijn, collectief ontwikkelen.

Gemeenten willen dus standaardiseren en de VNG gaat hen daarbij ondersteunen. Maar hoe gaan we dat doen? Wat zijn precies die ‘beleidsneutrale taken’ waar we collectieve producten en diensten voor ontwikkelen? Dat staat in het Proces Standaardverklaring. Daarin is vastgelegd dat er drie niveaus van standaardisatie komen: een advies om een standaard te gebruiken met een zeker mate van dwingendheid, een advies volgens het principe ‘pas toe of leg uit’ en een algemeen bindend advies voor het gebruiken van een bepaalde standaard. Voor elk niveau zijn waarborgen ingebouwd over hoe deze standaarden worden ontwikkeld en onderhouden. Het is een totaalpakket: het zegt ‘dit is de manier waarop gemeenten het als sector doen, dit is hoe de standaard is opgebouwd, zo wordt de standaard onderhouden en we verwachten dat gemeenten deze standaard gebruiken’. Zodat gemeenten ook weten waar ze terecht kunnen met vragen en opmerkingen en we de collectief ontwikkelde producten en diensten met hun inbreng blijven verbeteren.

Er staan voor volgend jaar een aantal standaarden op de planning die op deze manier tot stand komen. Zoals de gezamenlijke gemeentelijke verwerkersovereenkomst. Er lopen daarnaast allerlei trajecten om standaarden te ontwikkelen, op vele onderwerpen, onder meer voor het sociaal domein, de Omgevingswet en collectieve infrastructuur. In het januarinummer van iBestuur magazine vertel ik hier meer over.

Ik denk dat we, vanuit de VNG en gemeenten, kunnen terugkijken op een jaar waarin gemeenten grote stappen hebben gezet die het mogelijk maken dat we concreet gezamenlijk optrekken. In 2019 gaan we daar concrete resultaten van zien.

Hugo Aalders is directeur van VNG Realisatie