Systeeminnovatie vanuit sociale wijkteams

Het is eind augustus en er zijn nog vier maanden te gaan voordat de ambulante AWBZ-zorg en de jeugdhulpverlening naar de gemeenten zijn gedecentraliseerd. Wat op die terreinen tot nu toe door Rijk en provincies wordt gedaan, moeten de gemeentes gaan doen met ca. 25% minder budget, omdat gemeenten die zorg beter en efficiënter (de 1-loket oplossing) zouden kunnen organiseren. Tegelijkertijd worden de huidige Wmo-middelen van de gemeenten fors gekort omdat de Rijksoverheid vindt dat veel meer zorg in de thuissituatie best gepaard kan gaan met een korting van 40% op de huishoudelijke zorg. Bovenop dit alles zijn Rijksoverheid en verzekeraars druk bezig om instellingen die intramurale zorg leveren “in te krimpen”, vooral in de ouderenzorg, maar ook in andere zorgsectoren. Dat betekent dat ook de mensen die tot voor kort – omdat ze het thuis niet konden redden – korter of langer konden worden opgenomen vanaf 1 januari thuis door hun gemeente moeten worden geholpen.
De consequentie van deze operatie – nog niet zo lang geleden als winst zonder veel nadenken door de VNG binnengehaald – is dat na 1 januari 2015 veel zorg niet kan worden voortgezet, veel nieuwe aanvragen voor noodzakelijke zorg niet kunnen worden gehonoreerd, de wethouder verklaart dat hij of zij er niets aan kan doen en de minister en staatssecretaris van VWS en de partijen die hen steunen hun handen in onschuld wassen, omdat de gemeenten nu aan zet zijn en dat moeten kunnen.
De Haagse redenatie is immers tweeledig:
1) We roepen dat vanaf 1 januari de “participatie-samenleving” er voor zorgt dat de hoeveelheid mantelzorg sterk wordt vergroot, zodat mensen vanaf dat moment minder een beroep zullen doen op professionele hulp. Dat veel mantelzorgers nu al overbelast zijn en dat veel sociale buurtstructuren door de veranderede bevolkingssamenstelling de afgelopen decennia zijn verdwenen kwam “Den Haag” niet uit en is “buiten beschouwing gelaten”.
2) Als professionals beter samenwerken (1 gezin, 1 plan, 1 hulpverlener) en meer met vrijwilligers samenwerken kan met minder geld meer worden gepresteerd. En hier verschijnt het “sociale wijkteam” ten tonele: integraal, efficiënt en effectief. Waarschijnlijk zijn er nog wel meer managementtermen te bedenken die hierop van toepassing worden verklaard. De positie van dat Sociale Wijkteam – in veel gemeenten moeten tegelijkertijd ook nog hierin de hulpverlening aan jeugd en volwassenen worden geïntegreerd – is bijna overal nog onduidelijk.
Ellen Boschker schets in haar column een aantal zorgen, risico’s en voor de werkers mogelijke dilemma’s die terecht zijn. Eén van de risico’s die zij niet schetst is dat in veel gemeenten nieuwe wethouders en nieuwe raadsleden nog nauwelijks zicht hebben op wat er op hun gemeente afkomt en “keukentafel-gesprekken” en “integrale sociale wijkteams” als een gegeven zien en niet als resultaat van een politieke afweging. Als na 1 januari blijkt dat het rooskleurige scenario van de regerings- en gedoogpartijen ongefundeerd zijn en de “participatie-samenleving” en de “integrale sociale wijkteams” niet de verwachte oplossing bieden zal de lokale politieke douche koud zijn, met als risico dat de werkers in het veld – in de sociale wijkteams – hiervan de schuld zullen krijgen. De oproep van Ellen Boschker om raadsleden en wethouders in de sociale wijkteams mee te laten lopen is dan ook zeer waardevol: politici leren wat de consequenties van de toegejuichte decentralisatie zijn en leren dat er meer nodig is dan een onduidelijk gepositioneerd sociaal wijkteam om de ergste problemen het hoofd te kunnen bieden. Doen dus!