Als het gaat om toegankelijkheid van digitale informatie, dan is er nog een wereld te winnen. Nog te vaak is die informatie niet toegankelijk voor mensen met een beperking, zoals dove mensen. Eva Westerhoff is één van hen. Zij pleit voor een andere mindset. “Als je de toegankelijkheid van informatie voor mensen met een beperking beter maakt, heeft iedereen daar baat bij.”
Beeld: Blinkerd
Video. Als er iets de laatste jaren een hoge vlucht heeft genomen, dan is het deze tak van sport. Alleen al op YouTube worden er dagelijks wereldwijd meer dan 300.000 video’s geüpload, en dan te bedenken dat dat nog maar een van de kanalen is. Ook overheden weten de weg naar video steeds beter te vinden. Daarbij gaat het niet alleen om nieuwsaankondigingen of impressies van bijeenkomsten, maar bijvoorbeeld ook om columns in de vorm van een vlog.
De toename van video’s hoeft geen probleem te zijn, mits die óók toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. En daar schort het nog weleens aan. Zoals voor de 1,5 miljoen mensen in Nederland die slechthorend of doof zijn. Eva Westerhoff ondervindt dat dagelijks. Op haar vierde was zij al slechthorend en rond haar zestiende jaar is dat overgegaan in volledige doofheid. “Het is natuurlijk prima dat steeds meer bedrijven en organisaties hun informatie en boodschap via video verspreiden, maar het is jammer dat vaak niet wordt gedacht aan mensen met een beperking.”
Ook overheden maken steeds meer gebruik van het videokanaal. In een groot aantal gevallen is de video daarbij niet voorzien van een goede audiobeschrijving, met name van belang voor blinden, of ondertiteling/transcriptie, van belang voor doven. Of er wordt gebruikgemaakt van een ondertiteling die wordt geleverd door de aanbieder van het videoplatform. “Het is een understatement wanneer ik zeg dat die automatische ondertiteling vaak niet deugt, ook al omdat de Nederlandse Gebarentaal een heel andere grammatica heeft dan het geschreven Nederlands.”
Eenvoudige taal
Naast het ontbreken van ondertiteling van video’s, of een gebrekkige ondertiteling, speelt er nog een ander probleem wanneer het gaat om mensen die vroeg doof zijn. “De meeste van hen hebben ook grote moeite met lezen en schrijven en zijn praktisch analfabeet. Als je van jongs af aan doof bent en geen goede opleiding hebt of geen goede communicatievaardigheden hebt meegekregen, dan heb je echt een achterstand in maatschappelijke informatie. Wat dat betreft ben ik geen doorsnee dove. Een en ander betekent wel dat de meeste doven erg veel moeite hebben met taal, met name de taal die gehanteerd wordt door overheden. Overheden richten zich veelal op de groep van B2-niveau, terwijl het taalniveau voor doven vaak een stuk lager ligt. Dus als doven al video’s aantreffen die voorzien zijn van ondertiteling, haken zij vaak alsnog af omdat de tekst voor hen te ingewikkeld is. Voor die (grote) groep is het belangrijk om informatie door te geven in zo eenvoudig mogelijk Nederlands, Nederlandse Gebarentaal ondersteund met visuele beelden. Zoals pictogrammen.”
Toegankelijkheid raakt niet alleen de webdeveloper of de ICT’er, maar het raakt de hele organisatie
Op landelijk, Europees en mondiaal niveau is er steeds meer aandacht voor het onderwerp (digitale) toegankelijkheid. Eva Westerhoff is daar blij mee, maar zou nog liever zien dat er een omslag kwam in de manier van denken. “Nu is het zo dat mensen met een beperking om aanpassingen moeten vragen en niet andersom. Het is daarom ook belangrijk dat de manier van denken binnen (overheids-)organisaties gaat veranderen en dat toegankelijkheid vanaf het eerste moment wordt opgenomen in werkprocessen. Over het algemeen maken ICT-afdelingen die stap al vaker, maar bij bijvoorbeeld communicatieadviseurs leeft het onderwerp totaal niet. Dat is juist wel de groep die met mooie campagnes komt, onder meer over belastingaangiftes, maar vaak geen flauw benul heeft hoe blinden of doven die aangifte invullen. Toegankelijkheid raakt niet alleen de webdeveloper of de ICT’er, maar het raakt de hele organisatie. En als er al iets gedaan wordt aan digitale toegankelijkheid, dan is het meestal voor blinden. Blinden hebben vaak genoeg aan een website met een bepaalde tekstopbouw en labels, maar doven of mensen die dyslectisch of laaggeletterd zijn, zijn vaak niet blij met alleen maar tekst. Zij zijn meer gebaat bij een website die afwisseling kent. Met name visuele afwisseling. Als je als gemeente een item hebt over afvalheffing, dan zou het bijvoorbeeld prettig zijn als daar een plaatje over afval bij zou komen en niet alleen het woord afval. Er is een grote groep die daar erg nerveus van wordt.”
Ondersteuning
Naar verwachting zal later dit jaar een besluit worden genomen over de Europese Accessibility Act, een richtlijn die onder meer gaat over toegankelijkheid van audiovisuele diensten en software die breder gaat dan alleen de overheid. Westerhoff verwacht dat de richtlijn vooral gebruikt gaat worden als pressiemiddel, maar echt rekenen op snel succes doet ze niet. “Het zal ongetwijfeld helpen bij de bewustwording over toegankelijkheid en het wettelijke aspect van de richtlijn, maar harde maatregelen of het uitdelen van boetes verwacht ik niet.”
Westerhoff ervaart dat er nog veel werk aan de winkel is voordat toegankelijkheid werkelijk in alle lagen van de bevolking en de overheid een feit is. “In het najaar van 2017 waren we met een groep mensen met een beperking voor een kennismakingsbezoek bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het is jammer dat gehandicapten gedropt zijn bij VWS. Niet omdat het een slecht ministerie is, integendeel. Maar wel omdat wij gezien worden als patiënt die zorg nodig heeft. Ik ben niet ziek, ik heb alleen een beperking. Als mijn omgeving dingen aanpast, dan kan ik gewoon meedoen. Daarom is het jammer dat je ook bij het Rijk zo snel in een hokje wordt gestopt, in dit geval van VWS. Toegankelijkheid is iets dat ons allen aangaat, dus ook het ministerie van Binnenlandse Zaken, de Belastingdienst, UWV of gemeenten.”
Toegankelijkheid opgetekend
Als het gaat om digitale toegankelijkheid, is er een groot aantal websites en richtlijnen. Zoals de website DigiToegankelijk. Wat betreft richtlijnen kende Nederland tot voor kort de Webrichtlijnen. Verder is er het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (2016), de Europese richtlijn ‘inzake de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties (2016) en de Europese Accessibility Act, waarover naar verwachting dit jaar (2018) een besluit valt.
