Transparantietango

In juni 2012 diende ik een verzoek in bij Europol voor de inzage van een rapport opgesteld door Europese privacytoezichthouders. Het bevat een inspectieverslag over de uitvoering van het EU-VS ‘SWIFT’-akkoord, dat de doorgifte van betaalgegevens aan de VS regelt. De toezichthouders zelf hadden geen bezwaar tegen openbaarmaking, maar Europol drukte op de rode knop. Dit na ingrijpen van onze Amerikaanse bondgenoten blijkt nu.

Stap twee was een klacht indienen bij de Ombudsman, maar ook die kreeg nul op het rekest. Europol beroept zich op afspraken die zijn gemaakt tussen de Amerikaanse regering en de Europese Commissie. En dat is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk: de Commissie heeft op eigen houtje, zonder tussenkomst van het Europees Parlement of de Raad, afspraken gemaakt met de Amerikanen. Het recht van Europese burgers op democratische controle is onbeschaamd weg onderhandeld in achterkamertjes. Daarbij worden de bevoegdheden van onze eigen democratische instellingen van buitenaf aangetast.

Op basis van deze diplomatieke deal verbieden de VS, nota bene een bondgenoot van de Europese Unie, om de eigen wet op openbaarheid van bestuur na te leven. De Amerikanen beletten Europol zelfs om medewerking te verlenen aan de Ombudsman bij het uitoefenen van zijn wettelijke taken en bevoegdheden.

Deze kwestie laat eens te meer zien dat er duidelijke Europese wetgeving moet komen over het geheim verklaren van officiële documenten, ook in internationale context. Koehandel over de hoofden van Europeanen plaatst hen buitenspel en tast het vertrouwen aan. Transparantie staat niet voor niets boven aan de prioriteitenlijst van de Europese Ombudsman; het is een voorwaarde voor een volwaardige politieke unie.
De Europese Unie moet zich ontwikkelen van een Europa van diplomaten, discretie en geheimhouding naar een Europa van burgers, openbaarheid van bestuur en vertrouwen. Democratie kan niet zonder transparantie. It takes two to tango.