De digitale transformatie van Rijkswaterstaat
In een tijd waarin digitalisering de samenleving in rap tempo verandert, staat ook Rijkswaterstaat (RWS) voor een grote uitdaging. De organisatie, verantwoordelijk voor het beheer van Nederland’s cruciale infrastructuur, moet meer werk verzetten met minder middelen. Hoe gaat RWS deze uitdaging aan?
Ron Kolkman is al drie jaar CIO bij Rijkswaterstaat (RWS) en verantwoordelijk voor data, informatievoorziening en industriële automatisering. Eerder werkte hij zeven jaar bij Defensie op IT-gebied en had hij eindverantwoordelijke functies bij het Kadaster en de Rechtspraak. Raymond Knops, voormalig staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, was in die tijd verantwoordelijk voor de digitale overheid. Tegenwoordig is hij partner bij Valcon, en benadrukt hij hoe digitalisering en veiligheid altijd een rode draad in zijn carrière zijn geweest. Beiden delen een achtergrond in IT en overheidsdiensten en spreken in dit interview over technologische ontwikkelingen bij Rijkswaterstaat, Valcon en in de publieke sector.
Meer werk, minder ambtenaren
De uitdagingen voor Rijkswaterstaat zijn groot. Bruggen, tunnels en wegen verouderen sneller dan ze kunnen worden vernieuwd, terwijl de vraag naar onderhoud blijft groeien. “We moeten 25% meer werk verrichten met hetzelfde aantal mensen, en de lifecycles van bruggen en viaducten verlengen” legt Ron Kolkman uit. Digitalisering biedt hier een oplossing.
Een treffend voorbeeld is het gebruik van drones en sensoren om olievlekken in de Nederlandse havens te detecteren. Op dit moment zet Rijkswaterstaat drone-teams in om luchtfoto’s van olievlekken te maken, die door experts handmatig worden onderzocht om zo een schoonmaakstrategie te bepalen. Deze stap is tijdrovend dus zette Valcon een team van data-experts in om de data kwaliteit te verbeteren en de vlekken sneller te identificeren doormiddel van AI.
Samenwerking bij RWS
Digitalisering is geen soloproject. Wanneer het primaire proces van RWS kampt met een – probleem -, worden -zogenaamde – High Fives georganiseerd: een intensieve vijfdaagse waarin collega’s uit de business en IT samen oplossingen ontwikkelen. High Fives dragen bij aan het succes van IT projecten, benadrukt Kolkman.. Een mooi voorbeeld is het gebruik van AI bij analoge tekeningen van viaducten en bruggen, waarbij een database opgezet werd met chatfunctie. De medewerkers kunnen nu met één druk op de knop bij alle informatie en dragen zo bij aan een cultuur waarin innovatie centraal staat.
Cybersecurity: de onzichtbare wachter
Met de toenemende kwetsbaarheid en veiligheid van systemen groeit ook de noodzaak voor cybersecurity. Rijkswaterstaat investeert fors in de beveiliging van zijn netwerken en systemen. “Cybersecurity heeft continu de aandacht bij RWS,” zegt Kolkman. Knops herkent dit vanuit de Valcon-praktijk: ‘Er zijn altijd dreigingen en aanvallen omdat jullie cruciale uitvoeringsorganisaties zijn van de overheid.’
Hoewel Rijkswaterstaat minder te maken heeft met privacygevoelige data dan bijvoorbeeld de Belastingdienst, speelt ethiek een belangrijke rol. Bij toepassingen zoals kentekenherkenning in tunnels worden strikte privacyregels gevolgd. “Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook wenselijk,” benadrukt Knops. Overheidsorganisaties moeten een balans vinden tussen efficiëntie en ethische afwegingen, vooral bij het delen van data met marktpartijen.
AI en datagedreven werken: de toekomst van RWS
AI wordt zorgvuldig toegepast binnen RWS, al jaren maken we gebruik van machine learning modellen. Sinds kort maakt RWS ook gebruik van meer geavanceerdere algoritmen. Een interessant voorbeeld waarbij RWS gebruik maakt van AI is bij het plaatsen van weginspecteurs op strategische plekken waar de kans op een ongeluk het grootst is. Hierdoor zorgen we dat de wegen na een ongeluk sneller begaanbaar zijn. Op basis van verschillende databronnen kan RWS de locatie van de weginspecteurs zo efficiënt mogelijk inzetten.
De menselijke factor: cultuurverandering en acceptatie
Digitalisering is niet alleen een technische uitdaging, maar ook een menselijke. “We kunnen natuurlijk iets briljants bedenken, maar dan moet de medewerker het ook daadwerkelijk gaan, kunnen en willen gebruiken,” benoemt Kolkman. Valcon benadrukt dat het veranderingsproces hierbij cruciaal is. “Door medewerkers actief te betrekken bij innovaties en hen te enthousiasmeren, creëren we niet alleen draagvlak, maar zorgen we er ook voor dat veranderingen echt impact maken,” voegt Knops toe.
Conclusie: digitalisering als middel, niet als doel
Rijkswaterstaat heeft een ambitieuze toekomstvisie: binnen vier jaar moet 85% van de infrastructuur datagedreven worden beheerd. Dit betekent een verdere integratie van AI, sensoren en andere technologieën. Maar digitalisering is geen doel op zich. Het is een middel om Nederland veilig, leefbaar en bereikbaar te houden.
Door slim gebruik te maken van technologie, samen te werken met partners en te investeren in mensen, laat Rijkswaterstaat zien hoe innovatie de publieke sector kan transformeren. De boodschap is duidelijk: met minder middelen meer werk verzetten, zonder concessies te doen aan kwaliteit en veiligheid. Dat is de kracht van digitalisering.
