Veelbelovende AI-toepassingen bereiken de werkvloer niet
Zorgminister Fleur Agema (PVV) hoopt onder andere met AI de administratietijd te halveren in 2030. Veelbelovende AI-toepassingen zijn voorhanden, maar raken verstrikt in een web van complexe regelgeving, stelt Margo van Kemenade, associate lector Robotica aan Hogeschool InHolland. Om innovatie te versnellen is een betere balans tussen veiligheid, privacy en innovatie nodig.
De urgentie is groot. Personeelstekorten en vergrijzing blijven de druk op de zorgsector opvoeren. In 2034 is het personeelstekort in de zorg waarschijnlijk zo’n 266.000 werknemers. Halvering van de administratietijd zou de druk flink kunnen verlichten. Maar veel ziekenhuizen betwijfelen of op deze manier de personeelstekorten kunnen worden opgelost. AI-toepassingen blijken het in de praktijk minder goed te doen dan gedacht. Ook zijn er tal van voorbeelden van zorginnovaties die niet van de grond komen, omdat ze vastlopen op de huidige regelgeving.
De technologie is er
Hoewel de technologie er al is, blijft de praktijk achter. AI-modellen voldoen vaak niet in de ingewikkelde en dynamische aard van de zorg. ‘Daar ligt voor mij de echte uitdaging’, vertelde Tom van der Laan, KNO-arts en Chief Medical Information Officer aan RTL Nieuws. ‘Je zult het toch goed moeten inpassen in de werkprocessen zoals ze zijn’, aldus Van der Laan.
Toch kan AI de zorg wel degelijk helpen, mits we durven innoveren. Er zijn tal van veelbelovende toepassingen die niet op de markt komen, omdat ze vastlopen in een web van complexe regelgeving. Zorgvernieuwers, van publieke kennisinstellingen tot samenwerkingsverbanden tussen overheden en zorgorganisaties, ontwikkelen tal van AI-oplossingen met veel potentie om de druk op de zorg te verlichten. Er zijn systemen die administratieve lasten wegnemen, zoals Agema benoemde, maar ook systemen die zorgprofessionals ondersteunen bij diagnoses of helpen bij monitoring op afstand.
Maar doorontwikkeling is vrijwel onmogelijk
Toch is het vaak vrijwel onmogelijk om deze innovaties door te ontwikkelen tot inzetbare toepassingen. Een belangrijke oorzaak zijn Europese regels als de Medical Device Regulation en de aankomende AI Act. Die stellen terecht hoge eisen aan veiligheid en privacy, maar laten geen ruimte voor context, schaal of urgentie.
Neem bijvoorbeeld AI-gestuurde robotica die verpleegkundigen ondersteunt in revalidatietrajecten in de ouderenzorg, waar ik met een grote zorginstelling aan werk. De techniek werkt, zorgprofessionals willen ermee aan de slag, de maatschappelijke winst is evident. Maar het daadwerkelijk testen in de praktijk is vrijwel onmogelijk.
De juiste infrastructuur ontbreekt
Europese regels eisen langdurige juridische trajecten, iets waar publieke partijen simpelweg geen capaciteit voorhebben. Zo komt het met grote regelmaat voor dat potentieel impactvolle technologie nooit de werkvloer bereikt. Juist in de publieke sector, waar innovaties veelal ontstaan vanuit maatschappelijke behoeften, niet vanuit winstdoelstellingen, ontbreekt de juiste infrastructuur. Zonder ondersteuning kunnen deze partijen zich moeilijk een weg banen door de technische en juridische eisen.
Het moet mogelijk zijn om in gecontroleerde omgevingen sneller praktijkervaring op te doen. Nu duurt dat vaak jaren. En dat is tijd die we met de huidige druk op de zorg simpelweg niet hebben. Als we willen dat AI bijdraagt aan betaalbare, toegankelijke zorg, dan moet wetgeving ruimte bieden om zorginnovaties in de praktijk ook te toetsen en aan te kunnen scherpen, om vervolgens zo snel mogelijk te kunnen implementeren. Regelgeving die hoge eisen stelt aan veiligheid en privacy moeten we zeker niet loslaten. Maar het hoeft niet ten koste te gaan van ruimte voor maatschappelijke innovatie. Geef innovatie de ruimte. Dat kan bijvoorbeeld via speciale experimenteerregelingen voor publieke partijen, of een gespecialiseerd juridisch loket dat hen helpt bij het navigeren door Europese regelgeving.
Zolang zulke infrastructuur ontbreekt, is het de vraag of AI zelfs basisbeloftes over het verlichten van administratieve taken kan inlossen.
Lees ook:
