Verkiezingen 2023: Amper IT-expertise op verkiesbare plekken
De roep om ICT-kennis in de Tweede Kamer is groot. Tegelijk verlaat een flink deel van de ‘harde kern’ van de Commissie Digitale Zaken de politiek. iBestuur, Binnenlands Bestuur en AG Connect legden politieke partijen de vraag voor wie zij aanwijzen als IT-expert op kandidatenlijst. Het resultaat blijkt mager, er staat amper IT-expertise op verkiesbare plekken.
Een sterke Tweede Kamercommissie Digitale Zaken is hard nodig en de IT-kennis bij bewindslieden én Kamerleden moet verder vergroot worden, om zo nieuwe wetgeving en beleid te kunnen beoordelen op digitale uitvoerbaarheid. Terwijl de zorgen hierover toenemen en de werklast toeneemt, stoppen diverse Kamerleden die zich jarenlang hebben vastgebeten in IT-dossiers. IT-politicus van het Jaar 2022 Renske Leijten (SP) neemt afscheid,. Farid Azarkan (Denk), betrokken bij diverse IT-onderwerpen vertrekt eveneens. Ook Danai van Weerdenburg (PVV), jarenlang een van de weinige vaste gezichten in de commissie Digitale Zaken (DiZa), is na de aanstaande verkiezingen op 22 november niet terug te vinden in de Tweede Kamer. CDA-Kamerlid Raymond Knops, die als staatssecretaris jarenlang verantwoordelijk was voor digitalisering, zwaait ook nog eens af.
Aanleiding voor iBestuur, Binnenlands Bestuur en AG Connect om politieke partijen de vraag voor te leggen wie zij zien als hun experts op het gebied van Digitale Zaken. Expertise kan hierbij bestaan uit eerdere ervaring als Kamerlid met ingewikkelde IT-dossiers, maar ook uit IT-beroepservaring.
VVD: IT-specialisten blijven op de lijst behouden
“De portefeuilleverdeling van de nieuwe fractie wordt natuurlijk pas gemaakt na de verkiezingen in de nieuwe fractie. Zodoende worden mensen nu niet ‘aangewezen’. Wel staan er mensen op onze lijst met tech-expertise”, laat een woordvoerder van de VVD weten. Eén klinkende ‘IT-naam’ lijkt in elk geval kansrijk om terug te keren: Queeny Rajkowski (nr.12), vorig jaar gekozen tot ‘Meest digibewust Kamerlid‘.
Rajkowski geldt in de Tweede Kamer als één van de vaste gezichten was als het gaat om IT-onderwerpen. Ze was bij vrijwel alle commissievergaderingen van Digitale Zaken aanwezig en diende vele Kamervragen en moties in over IT-onderwerpen zoals digitalisering van de overheid, de risico’s van AI, het cloudbeleid van de Rijksoverheid en het ontwikkelen van een structurele cybercrisisoefening voor de overheid. Op basis van de laatste peilingen lijkt een terugkeer realistisch.
Hawre Rahimi, IT-ondernemer, is iets minder lang actief als VVD-Kamerlid, maar maakte in korte tijd ook naam als ICT-specialist. Hij was betrokken bij diverse onderwerpen zoals het functioneren van DigiD, de aanpak van grote ICT-projecten en tegengaan van phishing met een eigen overheidsdomeinnaam. Op dit moment staat Rahimi op plek 44, waardoor een terugkeer lastig lijkt, maar zelf geeft hij aan strijdbaar te blijven.
Daarnaast wijst de partij ook naar Harry Bevers (nr. 27), die in het verleden ruime ervaring opdeed in de IT-wereld als directeur van een softwarebedrijf en een hostingbedrijf. Verder springt Arash Rahmani (plek 64) in het oog, die als CISO bij de Nederlandse Zorgautoriteit een IT-functie met grote verantwoordelijkheid bekleedt.
NSC: Jesse Six Dijkstra moet het doen
Bij Nieuw Sociaal Contract, de partij van Pieter Omtzigt, moet er op het moment van contact nog veel werk verzet worden.
De partij heeft echter wel een kandidatenlijst klaar en laat weten dat Jesse Six Dijkstra is de eerste en hoogste kandidaat (nummer 9) is met veel ICT-expertise op de lijst. Six Dijkstra is ervaren in het verbinden van bestuurlijke en technische perspectieven in het digitale domein. Dijkstra moet ervoor zorgen dat de overheid verantwoord blijft omgaan met grootschalige dataopslag en zelflerende algoritmes. Zijn entree lijkt op basis van peilingen behoorlijk zeker.
GroenLinks/PvdA verliest ICT-topper
Op de kieslijst van PvdA/GroenLinks staat onder meer de naam van Kauthar Bouchallikht (nr. 17). Haar situatie is een ingewikkeld, omdat ze na een meningsverschil over de oorlog tussen Hamas en Israël heeft aangegeven van de kieslijst gehaald te willen worden. Ze zal een eventuele zetel in de Tweede Kamer niet innemen.
Bouchallikt onderscheidde zich in de afgelopen jaren door diverse IT-onderwerpen aan de kaak te stellen. Ook nam ze in het merendeel van de commissievergaderingen van Digitale Zaken deel. Ze diende een petitie in voor het beschermen van adresgegevens in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en is voorstander is van open source software en open standaarden.
Haar collega van de PvdA Barbara Kathmann (nr. 18), is eveneens ervaren in IT-onderwerpen en een vast gezicht in de commissie Digitale Zaken. Ook Kathmann stelde diverse zaken aan de kaak. Ze diende onder meer een motie in voor het onderzoeken van big tech-alternatieven voor onderwijswereld. Ook richtte ze zich op beveiligingslekken in Citrix-software. Haar terugkeer lijkt op basis van de peilingen zeer aannemelijk.
PVV: Brok aan ervaring vertrekt
PVV-Kamerlid Danai van Weerdenburg zwaait na jarenlang trouwe dienst in de Tweede Kamer af. Bij de PVV was zij bij uitstek de aangewezen persoon als het gaat om IT-onderwerpen. De Commissie Digitale Zaken verliest daarmee één van de drijvende krachten. Van Weerdenburg maakte zich onder meer hard voor de belangen van privacy en encryptie. Ook maakte ze zich zorgen over het gebrek aan kennis van het onderwerp binnen de Tweede Kamer.
IT is in de Haagse politiek ‘niet zo sexy’, vertelde Van Weerdenburg eerder aan AG Connect. “Het kost ook veel tijd. We ontvingen laatst een 500 pagina’s tellend WRR-rapport over kunstmatige intelligentie. Een superbelangrijk onderwerp, maar het lezen kost uren. Die tijd hebben we meestal niet, dus slaan Kamerleden het vaak over.” De Vragen over die de opvolgers wordt voor Van Weerdenburg bleven onbeantwoord. PVV lijkt op de lijst op hoge posities geen personen met aantoonbare kennis van IT te hebben.
BBB: ‘IT is een belangrijke portefeuille’
BBB heeft momenteel slechts één afgevaardigde in de Kamer, maar daar lijken er straks op basis van peilingen een hoop bij te komen. De partij heeft twee kandidaten in huis met de nodige IT-expertise, zo geeft de partij aan. Henk Vermeer, die jarenlang in de communicatie werkzaam was, is aangewezen als IT-specialist. Hij lijkt de Kamer op basis van de peilingen te halen.
De partij wees in eerste instantie ook naar Jasper Rekers (nr. 13), die in zijn werkzame leven Digitaal Transformatie Strateeg is. Hij trok zich echter terug nadat hij in opspraak raakte vanwege haatzaaiende berichten op X. De nr. 2 op de lijst, Mona Keijzer, heeft als staatssecretaris Economische Zaken te maken gehad met diverse IT-beleidsonderwerpen.
“De ontwikkelingen op het gebied van IT en AI volgen elkaar in rap tempo en gaan de komende jaren nog meer invloed hebben op ons leven en werken. Voor BBB is Digitale Zaken dan ook een belangrijke portefeuille die extra aandacht krijgt”, aldus een woordvoerder. Het is belangrijk dat kandidaten in begrijpelijke taal complexe thema’s kunnen uitleggen aan een breed publiek.” Voor BBB is de digitalisering van de samenleving een essentieel thema voor de toekomst. “In de Tweede Kamer missen we vaak de kennis over digitalisering en een helicopterview. Bij de ministeries werken veel IT-specialisten. Deze kennis is echter versplinterd en niet logisch georganiseerd. Daarom pleiten wij voor een Ministerie van Digitalisering, waar expertise gebundeld kan worden.”
D66: 'IT-power house' in de gelederen
D66 heeft met Lisa van Ginneken (r. 12) als het gaat om IT een ‘power house’ in de gelederen. Niet alleen heeft ze een achtergrond als IT’er, ook werd ze in 2021 gekozen als IT-politicus van het Jaar en voerde ook zo’n 1,5 jaar het woord over digitale zaken in de Tweede Kamer. Van Ginneken behandelde specifiek cybersecurity en digitale burgerrechten.
Op de D66-lijst staat verder de naam van Hind Dekker-Abdulaziz (46), die voor ze de politiek in ging ervaring opdeed in onder meer de telecomsector en daarnaast in de afgelopen 1,5 jaar voor D66 woordvoerder Digitale Zaken was. Dekker-Abdulaziz focust zich in de Tweede Kamer met name op AI, privacy en het bestrijden van discriminerende algoritmes binnen en buiten de overheid. De kans dat Dekker-Abdulaziz zijn als nummer 46 normaal gesproken erg klein.
Een woordvoerder voegt toe dat genoeg kennis over IT in de Tweede Kamer van groot belang is. “Er is nu een aparte commissie Digitale Zaken in de Tweede Kamer en onze partij leverde de allereerste staatssecretaris voor Digitale Zaken. Maar, we zijn er nog lang niet. We zien ook dat de kennis over IT en zich op de invloed van digitalisering in de Tweede Kamer nog niet zo verspreid is als zou moeten. Lang niet alle partijen zitten helaas aan tafel bij de commissie Digitale Zaken. Wat ons betreft verdient IT echt meer draagvlak en toewijding.”
PvdD: Van Raan lijkt voor nieuwe periode te gaan
Bij de Partij voor de Dieren was Lammert van Raan de afgelopen jaren de aangewezen persoon voor IT-onderwerpen. Hij werkte zelf in de ICT-wereld en schoof meermaals aan bij de commissie Digitale Zaken waar hij debatteerde over diverse onderwerpen waaronder privacyzorgen over generatieve AI zoals ChatGPT.
Van Raan (nr. 6) werd aanvankelijk ingedeeld op plek 20, waarmee een plek in de Tweede Kamer een onhaalbare missie leek te worden. Omdat hij genoeg steun kreeg van partijgenoten komt hij nu op plek 6 en keert hij op basis van de peilingen vermoedelijk terug in de nieuwe Tweede Kamer.
SP: Nicole Temmink als opvolger van Renske Leijten?
We kennen Renske Leijten van haar niet aflatende inzet omtrent de verwoestende werking van algoritmes bij het toeslagenschandaal.
De partij heeft met Nicole Temmink, (nr. 7) iemand die wat IT-onderwerpen betreft het stokje kan overnemen. Temmink is de huidige woordvoerder digitale zaken van de SP en voorheen was ze medewerker van Renske Leijten op het gebied van digitale zaken. Op basis van peilingen is het echter zeer onzeker of ze het haalt.
Haar eerdere ervaring met de politieke vraagstukken rondom digitale zaken speelden bij deze toewijzing een rol, verklaart de SP. “Je hoeft geen developer of security-specialist te zijn om een goede IT-woordvoerder te kunnen zijn. Maar je moet wel weten waar je het over hebt en aan die kennis ontbreekt het te vaak nog wel. Tegelijkertijd zie je dat, zeker door de komst van de commissie digitale zaken, er steeds meer en grondigere aandacht voor de positieve en negatieve gevolgen is van digitalisering.” De SP wil dat bij digitalisering de menselijke maat voorop staat: Of het nou gaat om digitaal geld, het verzamelen en analyseren van data of het gebruik van sociale media. We willen daarom onder andere een permanent onderzoeksinstituut dat kan adviseren over de ethische vraagstukken die nieuwe technologieën met zich meebrengen.”
ChristenUnie: Don Ceder blijft
De ChristenUnie lijkt mits het aantal zetels niet erg tegenvalt in elk geval te kunnen rekenen op de ICT-expertise in de Tweede Kamer van voormalig advocaat Don Ceder (nr. 3).
Ceder maakte zich onder meer hard voor een TikTok-verbod, het toegankelijk maken van overheidsapplicaties en inzet, regulering en toepassing van digitale technologie door de overheid. Ceder was geen vaste gast in de commissie Digitale Zaken, maar schoof er in vergelijking met andere Kamerleden wel meer dan gemiddeld aan.
Bij De ChristenUnie is verder ook Christiaan van der Krift (nr. 13) terug te vinden, een manager bij het hightechbedrijf ASML. “Politiek wil ik me inzetten voor technologische ontwikkeling die menselijk blijft, bijdraagt aan duurzaamheid, en gelijkheid en dienstbaarheid in de samenleving respecteert.”
Volt: Lijst puilt uit van IT-kennis
Aan expertise op gebied van IT is er bij Volt geen gebrek. De partij wijst maar liefst zes kandidaten aan die door de partij als specialist worden gezien.
Marieke Koekkoek (nr. 2) is momenteel de woordvoerder digitale zaken van Volt in de Tweede Kamer, waar ze diverse problemen met big tech-bedrijven aankaartte. Bjorn Beijnon (nr.9) onderzoekt voor zijn dagelijkse werk IT-toepassingen op het gebied van sociaal-maatschappelijke waarden.
Robin Twickler (nr. 10) werkt als data-scientist aan geneeskundig onderzoek met Natural Language Processing (NLP) en wordt beschreven als een unieke bron van inhoudelijke kennis op gebied van digitalisering en AI. De partij noemt verder nog nr. 14 Sylvia van Laar, die zich heeft verdiept in text mining voor de verzameling van data uit de praktijk, nr. 15 Michael Teng-Li Tai, die is verantwoordelijk voor het managen en optimaliseren van IT-processen en -projecten in zijn rol als projectmanager en business analist. Nr. 16 Valérie Pajak is supply chain engineer die onder meer programmeertalen SQL en Python kan.
“Volt vindt het belangrijk dat digitalisering duidelijker op de politieke agenda komt. In de afgelopen jaren heeft de politiek niet genoeg geïnvesteerd in de gegevensbescherming van burgers en in de educatie over het gebruik van algoritmen. Met deze kandidaten brengt Volt kennis en ervaring naar de Tweede Kamer met betrekking tot politiek over data en IT-processen”, geeft een woordvoerder aan. Op basis van de peilingen haalt alleen Koekkoek de Tweede Kamer
CDA: Zwaargewichten nemen afscheid
Het CDA werd jarenlang gekenmerkt door een grote hoeveelheid ICT-kennis op de lijst, maar lijkt op dit gebied hard worden getroffen. Onder meer zwaargewicht Raymond Knops (voormalig staatssecretaris Digitale Zaken) zwaait af. Eerder nam Harry van der Molen, die zich in het verleden heeft onderscheiden met diverse IT-onderwerpen, afscheid.
Twee ervaren IT-politici die volgens de partij wél beschikbaar blijven zijn nr. 12 Evert Jan Slootweg en nr. 5. Harmen Krul, die al enige tijd het woord voeren over digitale zaken. Op basis van de peilingen lijkt alleen Krul kans te maken.
“De samenleving in Nederland en wereldwijd is sterk gedigitaliseerd en het tempo waarin nieuwe technologieën opkomen ligt ongekend hoog. Het CDA vindt het daarom belangrijk dat er in de nieuwe fractie voldoende IT-expertise aanwezig is. Een steeds groter deel van de samenleving vindt tegenwoordig online plaats. Dat vraagt een Tweede Kamer met voldoende verstand van digitale zaken”, laat een woordvoerder weten.
Forum voor Democratie: ervaren developer op 9
Forum voor Democratie werkte niet mee aan vragen van AG Connect. Toch is er wel IT-expertise te vinden op de lijst.
Andreas Bakir (plek 9) is de hoogst genoteerde ICT-expert op de kandidatenlijst. De IT’er heeft werkervaring als developer voor zowel web als mobile en kent de belangrijkste moderne programmeertalen. Een plek lijkt in de Tweede Kamer lijkt niet erg realistisch, aangezien de partij in de peilingen op drie zetels wordt geschat.
SGP: Dankbaar gebruik maken van kennis op de lijst
De SGP heeft drie kandidaten op lage posities met ervaring in de IT. Het gaat om Leendert de Knegt (23), Arnold Versteeg (33) en Ruben van Heteren (40). Zij hebben volgens een woordvoerder kennis van ICT en ervaring met ICT-projecten in relatie tot beveiligingsvraagstukken. Omdat de fractie klein is lijkt de kans dat zij in de Tweede Kamer terechtkomen echter klein. Maar hun kennis is voor de partij zeker welkom.
De partij vindt het van belang dat er een goede vertegenwoordiging is van alle burgers in het land met verschillende expertises. “IT is daar onderdeel van. De overheid voert verschillende voorstellen met betrekking tot IT-projecten door. Het is van groot belang dat er kundige Kamerleden zijn die deze voorstellen controleren en waar nodig bijschaven.” De partij wil inzetten op security van belangrijke infrastructuur, ziekenhuizen en gevoelige informatie. Ook de bediening van bruggen, sluizen en spoorwissels die kwetsbaar zijn voor digitale aanvallen en verstoringen zijn een speerpunt. “Investeringen in goede beveiliging en betere IT-systemen zijn nodig.”
JA21 & Denk: geen IT-expertise
JA21, 50Plus, Denk & BIJ1 reageerden niet op de vraag welke personen op de kandidatenlijst de aangewezen IT-experts zijn. De partijen hebben op de hoge posities geen van allen kandidaten met aantoonbare ICT-expertise. Het lijkt daarmee onwaarschijnlijk dat zij een kandidaat met IT-expert afleveren in de Tweede Kamer.
Op digitaliseringsgebied dient volgens mij het (verder) realiseren van ONZE digitale overheid topprioriteit te krijgen!
Om daar redelijk over mee te kunnen praten/denken/beslissen dient een redelijke mate van daadwerkelijke IT-ervaring bij het TK-lid aanwezig te zijn.
Als IT-onderlegde burger (zeer lange diverse ervaring in IT en tweevoudig oud-hoogleraar IT), beoordeel ik de bovengenoemde kandidaten toch iets anders dan Sjoerd.
Als Sjoerd daar prijs opstelt, wil ik graag na 22 november mijn oordeel geven over de nieuwe TK-leden waarop Nederland echt zit te wachten, in de commissie ‘Digitale Zaken’.
Wat ik nog veel belangrijker vind, is of het probleemdossier ‘IT van de overheid’ op de agenda komt van de (in) formateurs. Gezien de lage mate van digitale geletterdheid van het merendeel van de lijsttrekkers, heb ik daar een zwaar hoofd in.
Het meest belangrijke vind ik wie de volgende staatssecretaris voor Digitale Zaken wordt. Een minister van Digitale Zaken lijkt mij nog iets te vroeg, desnoods een minister voor Digitale Zaken ondergebracht bij AZ.