Digitale veiligheid is voor gemeenten een soort tweeledig zwaard: enerzijds moeten ze de veiligheid van hun dienstverlening garanderen, anderzijds hebben ze een taak om de digitale weerbaarheid van inwoners en ondernemers verbeteren. In de Agenda Digitale Veiligheid 2028 beschrijft de VNG wat ervoor nodig is om deze twee doelen te bereiken.
(Gedrags)norm
Deze materie moet tussen de oren gaan zitten, is de strekking van de agenda, die voortbouwt op een eerdere versie uit 2020. Daarom luidt de titel ‘Digitale veiligheid is de (gedrags)norm in onze gemeenten’. Er zijn drie hoofdthema’s: voorbereiding op digitale ontwrichting, weerbare inwoners en ondernemers en eigen huis op orde – robuuste informatiebeveiliging.
Digitale veiligheid mag misschien klinken als ‘iets met computers’, maar gemeenten worden steeds vaker geconfronteerd met de fysieke gevolgen van digitale veiligheid, zoals online aangejaagde ordeverstoringen. Ook aanvallen van statelijke actoren en cybercriminelen hebben in potentie grote gevolgen voor de fysieke leefomgeving, bijvoorbeeld voor de watervoorziening.
Bij voorbereiding op digitale ontwrichting gaat het dus allereerst om samenwerken, zowel op informatiebeveiliging als op openbaar orde en veiligheid, onder meer met de veiligheidsregio’s. Essentieel voor het gemeentebestuur is een lokaal integraal informatiebeeld. Er komt een meldpunt waar bestuurders onrechtmatige of schadelijke online content kunnen melden. Ook vinden er in de komende periode cybercrisisoefeningen plaats.
Geld nodig
Om inwoners en ondernemers te ondersteunen is er allereerst meer geld nodig, zoals de cyberburgmeesters onlangs al waarschuwden. Ook hier is de informatievoorziening belangrijk: met periodieke (politie)regionale cyberbeelden kunnen gemeenten bepalen welke interventies ze moeten plegen om inwoners goed te helpen.
Voor eigen huis op orde – robuuste informatiebeveiliging is een van de ambities voor 2028 dat gemeenten precies weten wat ze nodig hebben om te voldoen aan de zorg- en meldplicht uit de Cyberbeveligingswet (Cbw) en wat het toezicht op deze wet voor gemeenten inhoudt. Ook een belangrijke ambitie: voor de inzet van technologie in de gemeentelijke domeinen worden de afgesproken kaders voor ethiek, grondrechten en digitale veiligheid toegepast.
Collectieve oplossingen
Voor alle drie de thema’s geldt dat gemeenten zich moeten voorbereiden op verschillende Europese en nationale wet- en regeling, zoals de Cyberbeveiligingswet. De VNG belooft zich in te zetten om de implementatie van de nieuwe richtlijnen voor gemeenten zo haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar mogelijk te maken en om collectieve oplossingen uit te werken. Zo publiceerde de VNG vrijdag een collectieve aanbesteding Cyberweerbaarheid waar 75 gemeenten en gemeentelijke organisaties aan meedoen.
Een ander subthema is leiderschap en professionalisering bij de digitale veiligheid van de lokale overheid. Concreet moet vooral de governance in de komende jaren op orde worden gebracht. Bestuurders krijgen ‘een realistisch handelingsrepertoire aangereikt’ van de VNG, zodat ze weten wat ze moeten doen om cyberincidenten te voorkomen, zich erop voor te bereiden en ze af te wenden.
Arbeidsmarktkrapte
Ten slotte is er het probleem van de arbeidsmarktkrapte: de beste plannen stranden op een gebrek aan beschikbare digitale veiligheidsexperts. VNG gaat een ‘gedegen probleemanalyse’ doen van de beschikbare en benodigde expertise. Ook wil de koepel gemeenten gaan ondersteunen bij het binnenhalen en -behouden van gekwalificeerd personeel en adviseren over het optimaal gebruikmaken van het huidige personeelsbestand, onder meer met behulp van technologische oplossingen.
Lees ook:
