Gemeenten willen vanuit de uitvoeringspraktijk samenwerken aan beleid. Zo staat in de VNG Verenigingsstrategie 2030. Het past in de lijn van het versterken van de uitvoering en het krachtiger worden van de stem van gemeenten en uitvoeringsorganisaties.
De band tussen beleid en uitvoering moet versterkt worden. Dat was in 2021 een conclusie van het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag. Sinds die tijd wordt er op verschillende manieren geïnvesteerd in het versterken van de uitvoering. Gemeenten willen nog een stap verder gaan, zo blijkt uit de VNG Verenigingsstrategie 2030, waarmee gemeenten in juni instemden op de algemene ledenvergadering van de VNG. Hierin staat dat gemeenten maatschappelijke opgaven signaleren en daarvoor zelf oplossingen willen aandragen bij het rijk. Waarna zij samen met het rijk beleid maken, het rijk de randvoorwaarden invult en gemeenten het beleid uitvoeren. Nathan Ducastel, directeur VNG Realisatie, vindt dat een logische stap: “In een gemeente, in de straat en bij een huishouden, komt alles bij elkaar. Mensen die in de uitvoering werken zien in de praktijk wat de gevolgen zijn van beleid. Zij weten vanuit hun eigen praktijk welke oplossingen uitvoerbaar zijn en welke niet.”
Stand van de Uitvoering
Meer gewicht geven aan de uitvoering vraagt ook wat van de uitvoerende organisaties zelf, zegt Ducastel. “Het vraagt dat we meer als één geheel opereren. Dat we van elkaar leren en elkaar verder helpen om onze uitvoeringskracht te versterken. Zodat we vanuit een krachtige uitvoeringspraktijk beleid kunnen voeden en medebepalen.” Een uiting daarvan is de Stand van de Uitvoering, die de VNG afgelopen zomer aanbood aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Hierin worden knelpunten in de gemeentelijke uitvoeringspraktijk beschreven en concrete oplossingen voorgesteld. Dit jaar is het thema bestaanszekerheid verder uitgewerkt. Het onderzoek bevat een actie-agenda waar gemeenten gezamenlijk met de rijksoverheid aan willen werken.
Uitvoeringstoetsen
Op het VNG Uitvoeringscongres op 2 november in Den Haag stond de uitvoering centraal. De VNG presenteerde hier het brede aanbod aan producten en diensten dat zij met en voor gemeenten ontwikkelt en beheert. Met het doel om de lokale uitvoeringspraktijk te versterken. Eén van de onderwerpen die aan bod zijn gekomen zijn uitvoeringstoetsen. In diverse workshops werd dit instrument verder uitgediept. Koen Wortmann, als manager verantwoordelijk voor het Kenniscentrum Analyse bij VNG Realisatie dat deze toetsen uitvoert: “De uitvoeringstoetsen en impactanalyses die we doen, zijn een effectief hulpmiddel om te zorgen dat wetten en beleid uitvoerbaar zijn.”
Mobiliteitsdata
VNG Realisatie voert uitvoeringstoetsen en impactanalyses uit op talloze dossiers, zo blijkt uit het overzicht dat de VNG op de eigen website publiceert. Zoals naar mobiliteitsdata. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vroeg VNG Realisatie te onderzoeken welke rol gemeenten spelen in een nieuw op te zetten registratie van mobiliteitsdata. Doel van dit ‘digitaal stelsel mobiliteitsdata’ is onder meer het verbeteren van de verkeersveiligheid. Omdat gemeenten samen de grootste wegbeheerder zijn, is hun betrokkenheid bij dit stelsel van groot belang. De uitvoeringstoets bracht in kaart welke randvoorwaarden belangrijk zijn voor gemeenten, om aan te sluiten op en gebruik te maken van dit stelsel. Het ministerie nam de conclusies over en startte een traject met gemeenten en de VNG, om deze voorwaarden verder uit te werken. Gedacht moet worden aan voorwaarden zoals standaardisatie van gegevens, een eenduidige architectuur en het maken van afspraken over financiering en governance.
Uitvoering vroegtijdig in beeld brengen
Naast uitvoeringstoetsen op Nederlandse wetgeving doet VNG Realisatie ook analyses op Europese regelgeving, zodat de uitvoering hiervan vroegtijdig in beeld komt. Een voorbeeld is de analyse van de samenhang van voorgenomen Europese digitale wetgeving. Deze analyse leidde tot een aantal aanbevelingen, gericht aan het rijk en aan gemeenten.
Zo wordt benadrukt dat bewustwording onder gemeenten vergroot moet worden, zodat zij beter zijn voorbereid op wat er aan Europese regels op hen afkomt. En wordt het rijk verzocht om de Europese wetten vanuit samenhang te benaderen en te zorgen voor integratie met nationale kaders, zoals de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren.
Politiek krachtenveld
Overigens worden de aanbevelingen van uitvoeringstoetsen niet altijd door het rijk overgenomen. Een voorbeeld is de uitvoeringstoets op de Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen (de zogenoemde Spreidingswet). Wortmann: “We formuleerden een aantal dringende adviezen om deze wet uitvoerbaar te maken. Toch legde het kabinet deze wet ongewijzigd voor aan de Kamer. Het laat zien dat we in een politiek krachtenveld opereren, waarin de uitvoerbaarheid helaas nog steeds op het spel kan staan.” Ducastel concludeert: “Beleid en uitvoering werken steeds vaker samen, maar we zijn er zeker nog niet. Het voorbeeld van de Spreidingswet laat zien hoe belangrijk het is om de uitvoering telkens weer op de kaart te zetten.”
Meer informatie:
Alle uitvoeringstoetsen die de VNG op dit moment uitvoert en heeft uitgevoerd zijn hier te vinden.
