Datagedreven werken in de gemeentelijke praktijk

Op 14 mei 2025 kwamen beleidsmedewerkers en IT-professionals bijeen in Utrecht voor de meetup ‘Datagedreven Gemeente: van inzicht naar uitvoering’, georganiseerd door Fatiha Alitou, programmamanager van het VNG-Kennisnetwerk Data en Samenleving. Zij opende met de vraag: hoe benutten gemeenten data bij maatschappelijke opgaven? De gemeenten Zwolle, Rotterdam en Hollands Kroon – elk in een andere fase van datagedreven werken – deelden hun aanpak.  

Wat datagedreven werken echt vraagt 

Anne Fleur van Veenstra, wetenschappelijk directeur bij TNO Vector en hoogleraar in Leiden, benadrukte dat succesvol datagedreven werken niet primair een technische opgave is. Het draait om drie voorwaarden: samenwerking tussen disciplines, een ondersteunend data-ecosysteem, en juridisch én ethisch verantwoord handelen. Veel gemeenten missen nog capaciteit en expertise om dit goed te organiseren. 

Van Veenstra stelde dat de beleidsvraag het startpunt moet zijn; de datavraag dient daar logisch op aan te sluiten. Gedeelde taal, bestuurlijk commitment en het vermogen om adaptief samen te werken zijn cruciaal. Technologische innovaties zoals machine learning zijn kansrijk, maar niet doorslaggevend. Het gaat vooral om organisatorische vaardigheden en omgaan met onzekerheid. 

Data-ecosystemen vragen dus méér dan systemen: ze vereisen bestuurlijke betrokkenheid, gedeeld eigenaarschap en samenwerking die past bij de context. 

Zwolle: datagedreven werken als leertraject 

Zwolle bevindt zich in de fase van verankering: datagedreven werken raakt steeds meer ingebed in de organisatie. Programmamanager Peter van Capelleveen beschreef hoe de gemeente dit benadert als een leertraject, met ruimte voor experiment en reflectie. 

Een belangrijk instrument daarin waren de databrigades: multidisciplinaire teams die in de praktijk leerden hoe datagedreven werken eruitziet. De nadruk lag niet op techniek, maar op cultuur, gedrag en draagvlak. Ook wordt veel aandacht besteed aan bewustwording van de rol van medewerkers, het verweven van data in werkprocessen en het actief delen van lessen. Niet techniek, maar gedragsverandering vormt de kern van succes. 

Rotterdam: van datastrategie naar waardecreatie 

Rotterdam koos voor een strategische verbreding. Chief Data Officer Reino Petrona zag dat de vorige datastrategie onvoldoende richting gaf. De nieuwe strategie is kort, praktisch en opgebouwd rond vier groeipaden: verantwoord datagebruik, datamanagement en governance, mens en cultuur, en een robuust datastelsel. 

De strategie wordt elk kwartaal herijkt, met een horizon van anderhalf jaar vooruit. De rol van de CDO is verbindend: zonder formeel mandaat is succes afhankelijk van het enthousiasmeren van afdelingen. Rotterdam past hiermee het ecosysteemdenken van Van Veenstra toe, waarin samenwerking en bestuurlijke betrokkenheid centraal staan. 

Hollands Kroon: bewustwording als vertrekpunt 

In plaats van te implementeren, startte Hollands Kroon met reflectie en bewustwording. Medewerkers gebruiken een app gebaseerd op de Interbestuurlijke Datastrategie om de datavolwassenheid van hun team te beoordelen. 

De app brengt kansen en knelpunten in kaart op thema’s als opgave, technologie en organisatie. Deze inzichten vormen de basis voor gesprekken over samenwerking en verbetering. Volgens CDO Brian Andrews is datavolwassenheid vooral een veranderopgave: het gaat om dialoog, bewustzijn en gedeeld eigenaarschap. Data-ecosystemen moeten groeien vanuit context, niet vanuit techniek. 

Tot slot 

De meetup liet zien dat gemeenten op verschillende manieren werk maken van datagedreven werken. Of het nu gaat om strategische verankering, lerend experimenteren of bewustwording, de rode draad is duidelijk: succesvol datagebruik vraagt niet alleen om technologie, maar vooral om menselijk handelen, samenwerking en bestuurlijke wil. 

Een uitgebreider artikel over de meetup kunt u HIER lezen.