Kijk naar buiten. Zie hoe de wereld verandert. Zie hoe technologie zich ontwikkelt en pak vervolgens uit het palet van technologische mogelijkheden die dingen op die je kunt inzetten voor de samenleving. Dat is de even Gronings nuchtere als idealistische aanpak waarmee de relatief kleine gemeente Zuidhorn groot uitpakt met blockchaintechnologie.
Met financiële steun van het Kindpakket kunnen minderbedeelde kinderen onder meer een fiets aanschaffen. Beeld: Pixabay
Van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie. Dat is in het kort de strekking van het bestuursakkoord van Zuidhorn. Met andere woorden: de burger kiest wanneer hij de overheid nodig heeft. De overheid controleert niet, maar denkt mee. Dat is een omslag die om andere ambtenaren, andere samenwerkingsvormen én om nieuwe technologische oplossingen vraagt. En uiteraard om geld en politieke wil. “Daarom is hier een portefeuille kenniseconomie en innovatie gecreëerd, waar ik de verantwoordelijk wethouder voor ben. Om te onderstrepen dat dit echt speerpunten zijn in ons beleid”, zet Fred Stol uiteen. “Maar wat nog belangrijker is dan beleid bedenken, is gewoon doen. In deze wereld van verandering is alles wat je in je ivoren toren bedenkt alweer anders zodra je naar buiten stapt. Daarom hebben wij het Living Lab Zuidhorn bedacht, een fysieke en virtuele ruimte rond het gemeentehuis waarin we kunnen leren, experimenteren en uitvoeren. Zoveel mogelijk in samenwerking met ondernemers, onderwijs, onderzoekers en ondernemende inwoners. En altijd met de blik naar buiten.’
Kindpakket
‘Buiten’ zag Zuidhorn de groeiende belangstelling voor blockchaintechnologie. “Kan dat wat voor ons betekenen in die omwenteling naar een nieuwe overheid?” In plaats van een uitgebreide studie deed de gemeente een oproep op internet. Een van de mensen die reageerde was Maarten Velthuijs, student van de Hanzehogeschool. “Maarten heeft een team van medestudenten samengesteld – een zeer internationaal gezelschap – en meegedaan aan de Dutch Blockchain Hackathon, die in februari in Groningen plaatsvond. Het team won in de categorie Reinventing Government. Voor ons was dit het startschot om intensief samen te werken. Niet alleen vanwege Maartens kennis van de materie, maar ook omdat zijn benadering matcht met die van ons. Kortgezegd: niet lullen, maar poetsen en transparantie en toepassing van blockchain voor het publieke domein. We hebben er geld voor vrijgemaakt en bedacht met welk dienstverleningsproces we zouden starten. We kwamen uit bij het Kindpakket, ook omdat dat een relatief overzichtelijk proces is. Collega-wethouder Bert Nederveen, verantwoordelijk voor het Sociaal Domein, heeft dit enthousiast opgepakt.”
Georganiseerd vertrouwen
Het project is uitgevoerd binnen de tweede ronde blockchainpilots van de Pilotstarter. In individuele pilots onderzochten gemeenten hoe blockchain voor hun uitvoeringspraktijk van meerwaarde kan zijn. Zuidhorn is een van de vier gemeenten die een use case in blockchain hebben uitgewerkt en de eerste die een werkend platform heeft gebouwd. De op blockchaintechnologie gebaseerde uitvoering van het Kindpakket is op 1 november jongstleden live gegaan.
Het Kindpakket is een financiële voorziening (van 300 euro) voor minderbedeelde kinderen. De afgelopen drie jaar bestond het uit waardebonnen die de kinderen konden uitgeven bij lokale ondernemers. Bijvoorbeeld voor schoolspullen of een fiets. “Dat was best een gedoe met veel stappen; van identiteitscontrole tot uitgifte van bonnen waardoor de gemeente niet wist of het geld goed was besteed. Door een platform te bouwen dat gebaseerd is op blockchain, programmeer je al die stappen veilig en gebruiksvriendelijk. En je creëert georganiseerd vertrouwen. Er komen geen bonnetjes aan te pas. Het kind of diens ouder ‘betaalt’ met een QR-code, de ondernemer scant die met een app, en zodra de goedkeuring er is, krijgt hij het bedrag op z’n rekening.”
Schaarste versus delen
Het Kindpakket staat wat Stol betreft niet op zichzelf. “Het past in de visie van Zuidhorn waarin we zien dat de wereld verandert van een samenleving gebaseerd op schaarste naar een samenleving gebaseerd op delen. Zo hebben we veel meer lokale ondernemers bij het Kindpakket betrokken, waardoor de plaatselijke economie profiteert. Samenwerken over sectoren heen is essentieel in alles wat we doen in het Living Lab. Met schaarste versus delen bedoel ik ook het volgende. In de schaarste-economie was kennis vaak ingekapseld bij een beperkt aantal partijen, bijvoorbeeld de klassieke media en de banken. Met de komst van social media en crowdsourcing raken zij hun monopoliepositie kwijt. Blockchain kan enorm bijdragen aan die beweging. Ik schat dat we door deze technologie wel tachtig procent van de bureaucratische controlefunctie van de overheid kunnen weghalen. Via de nieuwe netwerkstructuren die zullen ontstaan regelen de mensen het zelf wel.”
Open source
Inmiddels hebben Maarten Velthuijs en zijn jeugdvriend Jamal Vleij Stichting Forus opgericht. De stichting gaat de komende tijd door met de ontwikkeling van het platform voor het Kindpakket. Op de agenda staan uitbreiding naar de overige gemeenten binnen het Westerkwartier en naar andere gemeenten, en het ontwikkelen van meerdere gemeentelijke diensten via dit platform. Dit platform is de basis voor een daadwerkelijk decentraal werkende overheid. Stol: “Uiteraard doen we ook dit in samenwerking. Onder meer met de provincie Groningen, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), andere gemeenten waaronder Emmen, en organisatieadviesbureau Berenschot. Dat past in de filosofie van delen én van het afbreken van het monopolie van grote commerciële partijen. We willen als gemeente de afhankelijkheid van grote partijen (vendor lock-in) verkleinen en de vrijheid voor de inwoner vergroten (vendor lock-out). De jongens van Forus zijn benaderd door allerlei partijen, maar zij kiezen nadrukkelijk voor het publieke belang. Alles wat ze doen zal uiteindelijk open source worden, zodat het voor iedereen toegankelijk is. Op deze manier vormen we van onderop een eigen blockchaincoalitie. Onafhankelijk van de grote leveranciers. Puur gedreven vanuit de behoeften van de samenleving.”
Het blijft opmerkelijk dat een kleine Groningse gemeente zo groot denkt. Fred Stol: “Bert Nederveen en ik worden steeds naar voren geschoven als het over ons blockchainproject gaat, maar zowel raad, college als ons ambtenarenkorps is gedreven door het gedachtegoed van de nieuwe samenleving. Wij geloven in de kansen die technologie als blockchain biedt om die wereld vorm te geven.”
