Eerste gemeentelijke Stand van de Uitvoering toont brede en complexe uitvoeringspraktijk

De VNG wil voortaan jaarlijks een Stand van de Uitvoering vanuit gemeentelijke perspectief op te stellen. | Beeld: Cover Stand van de Uitvoering 2022

De eigenheid en diversiteit van de gemeentelijke uitvoering

Dé gemeente bestaat niet. Nederland kent momenteel 344 gemeenten, elk met een eigen lokaal bestuur en eigen dynamiek. Gemeenten hebben een breed takenpakket dat reikt van het verstrekken van paspoorten tot het tegengaan van ondermijning en het opstellen van bestemmingsplannen. Ook de nieuwe grote opgaven als klimaat, woningbouw en de hervormingen in het sociaal domein komen samen bij gemeenten; zij hebben daardoor te maken met veel verschillende wetten, verantwoordelijkheden en taken. Hierin onderscheidt de gemeentelijke uitvoering zich van de uitvoeringspraktijk van veel andere overheidsorganisaties. Integraliteit is dan ook een sleutelbegrip dat in de gemeentelijke ‘Stand van de Uitvoering’ naar voren komt.

Heldere landelijke kaders en voorspelbaarheid

De ‘Stand van de Uitvoering’ toont dat gemeentelijke professionals er dagelijks in slagen om veel inwoners te voorzien van het ‘integrale en gezaghebbende antwoord’ waarop zij recht hebben. Toch zijn er ook diverse knelpunten waar professionals in hun dagelijks werk tegenaan lopen. Individuele wetten zijn steeds complexer geworden en vragen een behoorlijke specialisatie in de uitvoering. Knelpunten ontstaan op de grensvlakken tussen verschillende wetten, verantwoordelijkheidsniveaus en financieringsstromen. Dit komt bijvoorbeeld naar voren in de vraag of een inwoner vanuit de Wmo (lokaal), beschermd wonen (regionaal) of de Wlz (landelijk) ondersteuning moet ontvangen. Hierdoor gaat veel tijd op aan ‘het systeem’ in plaats van aan de inwoner. Om de menselijke maat terug te krijgen moet het eenvoudiger. Dit kan alleen opgelost worden als gemeenten, ketenpartners en rijk samenwerken aan de uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving, een stabiel financieel kader en goede afspraken over informatie-uitwisseling.

Vergroten van de lokale uitvoeringskracht

Ook op lokaal niveau is het van belang dat de uitvoering de aandacht krijgt die zij verdient. Dit betekent dat er ook vanuit bestuur en management meer aandacht moet komen voor de uitvoering, naast de gebruikelijke aandacht voor politiek en beleid. Op veel vlakken wordt van gemeenten verwacht dat zij een regierol pakken. Dit blijkt bijvoorbeeld in de huisvesting van statushouders. De gemeente is weliswaar verantwoordelijk voor de woningbouwopgave, maar voor de kortere termijn is zij afhankelijk van het beschikbare aanbod van (onder andere) de woningcorporatie. Samenwerking in netwerken en ketens kan en moet eenvoudiger en begint met ‘elkaar kennen’.

Veel gaat goed, veel kan beter: zes casussen tonen dat het echt eenvoudiger moet.

Ook de professionals zelf moeten beter worden toegerust. Dit betekent niet alleen in kennis en expertise, maar ook het imago en de functies van de uitvoeringsprofessionals verdienen een herwaardering. Het verminderen van de control- en verantwoordingsdruk en aandacht voor behoud van kennis en expertise zijn daarbij nodig. Dit is extra urgent omdat gemeenten (net als vele andere organisaties) in de huidige arbeidsmarkt grote moeite hebben om geschikt personeel te vinden voor de vele uitdagingen waar ze voor staan.

Vervolg

Deze eerste gemeentelijke ‘Stand van de uitvoering’ past in een bredere beweging. De afgelopen jaren is een toenemende aandacht te zien voor de uitvoering van overheidsbeleid. De overheidsbrede programma Werk aan Uitvoering (WaU) richt zich specifiek op de (randvoorwaarden voor een goede) uitvoering. De VNG juicht deze aandacht voor de uitvoering toe en heeft vorig jaar het position paper ‘Samenwerken aan vertrouwen: focus op Uitvoering’ vastgesteld. Onder dezelfde noemer zet de VNG zich in om de uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving te verbeteren, de menselijke maat in de gemeentelijke uitvoering te waarborgen en de uitvoeringskracht van gemeenten te vergroten. Deze gemeentelijke ‘Stand van de Uitvoering’ vormt de basis voor deze acties en zal vanaf nu jaarlijks verschijnen.

Meer informatie over de gemeentelijke uitvoering

Rapport gemeentelijke Stand van de Uitvoering
Position paper Samenwerken aan vertrouwen: focus op uitvoering