VNG Realisatie, het programma Common Ground en de gemeente Delft gaven gezamenlijk het startschot voor publieke consultatie. Dit deden ze tijdens de Meetup Gemeentelijk Gegevensmodel (GGM) in Den Haag op 8 november, georganiseerd door het Kennisnetwerk Data en Samenleving. Met deze publieke consultatie inventariseert VNG de inzichten van gemeenten en leveranciers voor verdere opschaling en standaardisatie.
Informatiegestuurd werken vereist het verzamelen en op een logische manier samenvoegen van gegevens uit verschillende bronnen. Deze gegevens verschillen vaak sterk van elkaar en missen vaak samenhang. Daarom ontwikkelde de gemeente Delft een centraal datamodel dat inzicht geeft in alle gegevens binnen een gemeente en informatiegestuurd werken mogelijk maakt, het Gemeentelijk Gegevensmodel (GGM).
Samen organiseren
Tino van de Velde, manager en MT-lid van VNG Realisatie noemt het GGM een goed voorbeeld van Samen Organiseren tijdens de opening van de Meetup sessie in Den Haag.
De ongeveer 50 professionals van gemeenten en andere overheden luisterden naar Arre Zuurmond, regeringscommissaris informatiehuishouding, die naar eigen zeggen diep onder de indruk is van wat Delft heeft gedaan met het centrale datamodel. Het inzicht wat dit model mogelijk maakt helpt om misstanden te voorkomen, stelt hij.
Zuurmond geeft een aantal voorbeelden uit de praktijk van die hij als Ombudsman in de gemeente Amsterdam meemaakte. Van een weduwe die niet geloofd werd door de gemeente dat haar man was overleden, toen ze de auto op haar naam wilde zetten, tot voortvluchtige criminelen die makkelijk een paspoort kunnen aanvragen bij de gemeente. “Aan de ene kant hebben we dus een organisatie die deze voortvluchtigen probeert te vangen, tegelijk geeft een andere organisatie hen een paspoort. Ik kan het niet uitleggen”, aldus Zuurmond. “Waarom kunnen de informatie niet koppelen, zodat we de voortvluchtige kunnen arresteren als deze zijn paspoort komt ophalen?”
‘Laat professionals excelleren’
Gegevens zijn weliswaar belangrijk, maar de processen erachter nog belangrijker, stelt hij dan ook. Het GGM ontkoppelt de proceslaag van de gegevenslaag. Zuurmond vergelijkt het met een piano. Die is sterk gestandaardiseerd. Dat maakt het mogelijk om de professional, de muzikant, te laten excelleren. Het GGM noemt hij een cruciale stap voor het standaardiseren van de structuur. “Door de ontkoppeling van de gegevens kunnen processen beter lopen, en wordt de dienstverlening richting burger beter. Dan voorkom je dat mensen overtypen wat ergens anders bekend is.” Hij pleit voor een ideaal, namelijk een Bevrijdingsfront om professionals bij gemeenten te bevrijden van overbodige administratieve lasten. Professionals moeten zelf ook professioneler worden, stelt hij. “We moeten minder aanrotzooien met eigen formuliertjes en apps. Stap naar je BI afdeling toe, ga niet zelf een dashboard maken met Excel. Dat is jouw werk niet. Als wij het goed organiseren, kunnen professionals excelleren.”
Dromen van integraal overzicht
Daarom startte Delft zo’n vijf jaar geleden met een droom. “Delft kent veel opgaven, zoals woningtekorten, energietransitie en ondermijning”, vertelt Dirkjan van Dijk, CIO van de gemeente Delft. “Al die vraagstukken vragen om data. Op de manier hoe we het nu doen, kunnen we ze nooit helpen. Daarom wilden we een model ontwikkelen om integraal zicht op de gegevens binnen gemeente te hebben. Het model moest gebaseerd zijn op landelijke standaarden en de Common Ground gedachte. Vanuit die droom zijn we gaan werken.”
Vanaf het begin had Delft al voor ogen om het te delen met andere gemeenten. Het Gemeentelijk Gegevensmodel is daarom ook als open source model beschikbaar geworden voor hergebruik en samenwerking met andere gemeenten. Het leverde de gemeente vorig jaar de GemeenteDelers Award op. Rond het GGM is inmiddels een hele governance opgezet, inclusief een beheergroep voor de operationele activiteiten, een expertgroep die werkt aan de verbetering en actualisatie en daarover publiceert op GitHub, en een gebruikersgroep die kennis en kunde uitwisselt.
Maatschappelijke opgaven
“Maar het gaat niet zozeer om het model, maar om wat je ermee kan”, benadrukt Van Dijk. “Het gaat erom dat maatschappelijke opgave wordt opgelost, en dat we een sturingsvraagstuk met behulp van data over de domeinen heen kunnen organiseren.” Zo heeft Delft bijvoorbeeld met het GGM een dashboard ontwikkeld voor het sociaal domein. “We hebben nu bijvoorbeeld eindelijk zicht op de gestapelde jeugdzorg. Zo kunnen we gezinnen beter en effectiever helpen.” Ook heeft het model heeft verder beter inzicht gegeven in het domeinen van de energietransitie en vastgoed en ruimtelijke ontwikkeling. “Dankzij het model kunnen we sneller inspelen op informatie gestuurd werken vraagstukken, hebben we beter grip op onze data. Ook maakt het betere samenwerking en vergelijking tussen gemeenten mogelijk. Data gaan immers over grenzen heen. Onze droom is dat het GGM landelijk wordt ingezet.”
Common Ground
Het GGM heeft ook een basis neergelegd voor Common Ground, stelt Van Dijk? Het is zelfs een vliegwiel voor deze informatiekundige visie, vindt Sandra van Wijngaarden, programmamanager Common Ground. “Het mooie van het model is de integraliteit. Het gaat over verschillende domeinen heen. Dit hebben we nodig voor Common Ground.” Common Ground bestaat al als informatiekundige visie sinds 2016 maar is sinds dit jaar pas van start gegaan als transitieprogramma. Goede informatievoorziening is volgens Van Wijngaarden belangrijk om datagedreven maatschappelijke opgaven te ondersteunen en een samenhangende digitale dienstverlening aan burgers en bedrijven mogelijk te maken. “Het zal uiteindelijk helpen om het vertrouwen in de overheid te herstellen.”
Doe mee
Ook al doen al zo’n honderd gemeenten mee, het GGM kan nog wel een duwtje in de rug gebruiken om verder te komen, zegt Ashkan Ashkpour van de gemeente Delft. Hij doet dan ook nog een oproep aan andere gemeenten om mee te doen. “We hebben een groeiende community. Draag daar aan bij en doe ervaring op. Het wordt dé standaard voor informatiegestuurd werken. Ook leveranciers sluiten steeds meer aan. Laten we samen het model verder verbeteren.”
Consultatie
Precies daarom hebben Tino van de Velde (VNG), Sandra van Wijngaarden (Common Ground) en Dirkjan van Dijk (CIO bij de gemeente Delft) de publieke consultatie officieel geopend door samen op een grote rode knop te drukken ter afsluiting van de Meetup. “Hierbij willen we echt het land in om op te halen hoe wordt aangekeken tegen het GGM door zowel gemeenten als leveranciers.
Vragenlijst
Via de vragenlijst op deze pagina kun je feedback geven op het GGM. Reageren kan tot 6 december.
Meer informatie
Meer weten over de consultatie en het GGM?
Word lid van het Kennisnetwerk
Nog geen lid? Registreer je hier als lid van het Kennisnetwerk Data en Samenleving om de opname van de meetup terug te kijken en op de hoogte te blijven van interessante updates en toekomstige meetups.
