Van uitstel komt in het geval van de Omgevingswet zeker geen afstel. En al lijkt de ingangsdatum van 2021 de gemeenten nog genoeg tijd te geven, de operatie is zo omvangrijk dat alle tijd en middelen nodig zijn om tot een goede in- en uitvoering van de wet te komen. Slimme digitale tools maken dat eenvoudiger en leuker.
Fragment uit de video over TransfortmCity.
Zoals zo vaak bij belangrijke ontwikkelingen kwamen er op het juiste moment een paar dingen samen. Een economische crisis, de nieuwe netwerksamenleving, voortsnellende technologie, de urgentie van de Omgevingswet en – last but not least – de gedrevenheid van een enkele persoon. Die persoon is Saskia Beer, ooit werkloos architect, tegenwoordig CEO van TransformCity, een inmiddels internationaal gelouterde tool voor gebiedsontwikkeling. “Het is bijna niet meer voor te stellen, maar een paar jaar geleden stond ik samen met een paar duizend andere architecten op straat. Oorzaak: de economische crisis. Diezelfde crisis was ook zichtbaar in de stad, in dit geval Amsterdam. Vooral de kantoorgebieden aan de stadsranden kampten met leegstand en verloedering. Blijkbaar ontbrak het de traditionele opdrachtgevers aan organiserend vermogen om de boel in beweging te zetten. Ik heb toen – in 2011 – zelf Amstel3 geadopteerd, een enorm bedrijvengebied waarin alle ontwikkeling stilstond. De gemeente Amsterdam gaf mij het vertrouwen om te onderzoeken hoe we de gebiedsontwikkeling in beweging konden trekken.”
Klein beginnen met groot verhaal
Beer pakte het voortvarend aan. Te beginnen met het bellen van de vastgoedeigenaren, zo’n tachtig stuks. “Het bleek dat er erg weinig eigenaarschap en betrokkenheid gevoeld werd. En uiteraard zijn beleggers gewend om in financiën te denken en niet in ruimte. Er was geen overzicht en geen verbinding met elkaar en met het gebied. Toen dacht ik: ik ga klein beginnen met een groot verhaal. Ik heb het Glamourmanifest opgericht en via allerlei campagnes – erg lowbudget, van flyers tot stoepkrijten tot social media – enthousiasme en optimisme aangewakkerd. En het welbegrepen eigenbelang: niets doen betekent immers verlies. Op de eerste fysieke samenkomst kwamen veel stakeholders af: niet alleen beleggers, maar ook huurders, makelaars, hypotheekverstrekkers en zelfs de citymarketeer. Daar was het om te doen: het opbouwen van een duurzame lokale community en draagvlak rondom de gebiedstransformatie.”
TransformCity is in feite een digitale keukentafel
Het draagvlak was er, de inhoud en de ideeën ook. Maar budget en mankracht om het echt te laten vliegen ontbrak. Saskia Beer: “Iedereen belde mij als er vragen waren, ik zat klem als een spin in een zelfgesponnen web. Dat moest anders. En hoe organiseer je tegenwoordig een platform waar je stakeholders, thema’s, data integraal kunt bundelen? Met een digitale tool. Ik heb een innovatiesubsidie aangevraagd en samen met een bureau de pilotversie van TransformCity gebouwd.”
Het bijzondere aan TransformCity is de organisatievorm. “Er zijn wel meer participatieplatforms voor gebiedsontwikkeling, maar die zijn veelal centraal georganiseerd”, aldus Beer. “De gemeente stuurt aan en communiceert top down met de stakeholders. Bij TransformCity gaat het juist om horizontaal samenwerken tussen alle stakeholders. Daarmee past de tool ook helemaal binnen de Omgevingswet, waarin de informatieplicht en participatieplicht gelden. Tussen gemeente en stakeholders en tussen stakeholders onderling. Daar heb je veel afspraken voor nodig en dat is precies wat TransformCity faciliteert. Het is in feite een digitale keukentafel.”
Betere workflow
Planvorming, inzicht en overzicht, TransformCity biedt het in de vorm van een interactieve online kaart van het gebied. Gemeente, vastgoedeigenaren, bedrijven en burgers kunnen via het dashboard informatie, ideeën en middelen met elkaar delen. Ze kunnen allianties vormen, crowdfunding doen en projecten starten. Er is ook rekening gehouden met parallelle ontwikkelingen zoals energie, mobiliteit, groen en openbare voorzieningen. En er wordt momenteel een koppeling gemaakt met het Digitaal Stelsel Omgevingswet, waarmee meteen wordt voldaan aan de plicht tot informeren en participeren. Beer: “We zijn de tool nu aan het doorontwikkelen en ik ben ambtenaren van de gemeente Amsterdam aan het trainen om het te integreren in hun workflow. We merken nu al dat het tot optimalisatie in de workflow leidt, omdat allerlei taken geautomatiseerd kunnen worden; dat scheelt tijd en geld. Daarmee komt er voor de gemeente, maar ook voor alle andere deelnemers, tijd en ruimte om echt creatief te zijn in gebiedsontwikkeling. We kunnen veel sneller allerlei ontwikkeldoelstellingen overeenkomen en met elkaar, de stakeholders, de regie nemen over de eigen gebiedstransformatie. Het wordt meteen veel leuker!”
Pilotstarter
Als straks de Omgevingswet van kracht is, verandert de rol van gemeenten bij de ontwikkeling van de fysieke ruimte. Inmiddels zijn er allerlei (digitale) tools ontwikkeld, vanuit de markt en de publieke sector, die gemeenten en andere stakeholders kunnen helpen bij de in- en uitvoering van de wet. Van ontwerpen vanachter de pc tot en met juridische en financiële tools. TransformCity is een van de tools die worden ingezet om omgevingsplanning, omgevingsvisie en gebiedstransformatie in te zetten binnen de Omgevingswet. Het platform gaat live, te beginnen in Amstel3 en Sloterdijk2 in Amsterdam. Onderzoeksvragen zijn onder meer hoe je planvorming, participatie, samenwerking en financiering organiseert. Via de Pilotstarter worden andere gemeente uitgenodigd om mee te denken en de tool door te ontwikkelen.
De Pilotstarter bundelt innovatiekracht van gemeenten
Elke gemeente herkent het: je barst van de ideeën om inwoners en ondernemers beter van dienst te zijn. Of omgekeerd: je hebt juist geen idee hoe je het aan moet pakken en bent benieuwd hoe anderen dat doen.
De Pilotstarter is het platform waar gemeenten elkaar kunnen vinden. Om ideeën vorm te geven en samen aan de slag te gaan met gemeenschappelijke vraagstukken. Om mogelijkheden te verkennen en expertise te delen. En vooral: om met elkaar innovaties op te pakken. Samen kom je immers verder.
VNG Realisatie ondersteunt bij de opzet van de pilots, zorgt voor de communicatie en bekijkt of een pilot breder ontwikkeld moet worden. Zo wordt een lokaal idee misschien wel de praktijk voor alle Nederlandse gemeenten!
