Door vroegtijdig met een diverse groep mensen te bedenken hoe diensten en services straks gaan werken, ontstaat een scherper beeld van waar we het nu precies over hebben.
De overheid heeft de grootste moeite om grote ICT-trends bij te benen. Denk aan kunstmatige intelligentie, conversational interfaces, blockchain, enzovoorts. De eerste reflex is om ons hieruit te vergaderen en dikke beleidsdocumenten te produceren met veel abstract taalgebruik, waardoor miscommunicatie en verkeerde keuzes op de loer liggen.
In deze bijdrage introduceer ik daarom de methode van Mass Prototyping om abstracte overheidsvisies op de toekomst snel om te zetten in concrete voorbeelden van dienstverlening. Door deze techniek kunnen we snel zien hoe abstracte visies in de praktijk uitpakken. Dit geeft een scherper zicht op de voordelen en beperkingen. En dit helpt de overheid om sneller, goedkoper en vanuit de behoeftes van burgers en ondernemers te kunnen innoveren.
Van miscommunicatie naar een gezamenlijk beeld
De overheid produceert vaak grootse visies over hoe de toekomst eruit ziet en wat de rol van de overheid daarin wordt. Deze visies bevatten vaak semi-technische oplossingen zoals ‘MijnOverheid omvormen tot een portaal waar de burger zelf regie op zijn of haar (persoons-)gegevens kan voeren’, ‘we moeten een overheidsbrede app-store hebben’ of ‘computer-leesbare open data levert economische voordelen voor marktpartijen’. Deze oplossingen zijn vaak vrij abstract en bevatten dikwijls onuitgesproken aannames. Hierdoor verdoen we tijd en geld door miscommunicatie of, erger nog, door het doormodderen op basis van een onrealistisch of gebrekkig concept. We moeten nu echt eens stoppen om vanuit vaag omlijnde concepten als ‘privacy’ of ‘zelfbeschikking van burgers’ meteen door te schieten in een ongevalideerde oplossing als ‘alle ballen op MijnOverheid’.
Maar wacht even. Het soort veelomvattende visies waar we het hier over hebben, maken als het goed is op grote schaal nieuwe of verbeterde diensten mogelijk. Toch? Door vroegtijdig met een diverse groep mensen te bedenken hoe tientallen van dit soort diensten straks gaan werken, ontstaat een scherper beeld van waar we het nu precies over hebben. Ik noem deze methode Mass Prototyping. Ik licht dit toe aan de hand van een voorbeeld dat we allemaal kennen.
Mass Prototyping: hoe werkt het?
Om te laten zien hoe je de methode van Mass Prototyping kunt inzetten om de toekomst te voorspellen, kan ik je het beste meenemen naar 2007 (ik weet het, Back to the future is er niks bij). Stel, je was betrokken bij de introductie van de iPhone 1. Iedereen geloofde Steve Jobs toen hij zei dat een gebruiksvriendelijk zakcomputertje met GPS, internet en een camera een revolutionary product that changes everything’ zou zijn. Inmiddels, 11 jaar en miljoenen apps later, weten we natuurlijk aardig goed wat de impact van smartphones is. Hadden we dat destijds al goed kunnen voorspellen? Want een term als revolutionary geeft wel een onderbuikgevoel weer, maar geeft nog weinig richting.
Mass Prototyping helpt met het concreet maken van een breed palet aan diensten die je zou verwachten op basis van een technologische doorbraak. Mass Prototyping bestaat in hoofdlijnen uit een paar eenvoudige stappen:
1. Zet de vraag op basis van de technologische doorbraak neer.
In het voorbeeld van de iPhone: Stel, je hebt een gebruiksvriendelijke smartphone met GPS, internet en een camera. Welke nieuwe diensten kun je daarmee maken?
2. Ga brainstormen over een breed palet aan diensten die vanaf nu mogelijk zijn.
Welke brainstormtechniek je exact inzet, hangt van de vraag af. In het voorbeeld van de iPhone zou je kunnen terugdenken aan de afgelopen 3 dagen: wat deed je uur voor uur en hoe zou de iPhone dit kunnen veranderen?
3. Selecteer de meest interessante diensten en werk in groepen van twee meerdere user scenario’s uit.
Voor deze workshop volstaan korte stripjes van hoe je als gebruiker een handeling doet. Het plaatje hieronder illustreert deze stap.
4. Analyseer de belangrijkste kenmerken van alle user scenario’s en bespreek deze plenair.
In stap drie ontwerpt de groep tientallen voorbeelden van hoe de technologische doorbraak door gebruikers in de praktijk toegepast kan worden. Vanuit deze praktijk kunnen mensen met diverse rollen hun conclusies trekken vanuit hun eigen perspectief. Niet op basis van abstracte termen, maar op basis van een gedeeld concreet beeld. In het iPhone voorbeeld:
De productmanager van Apple denkt: “GPS is belangrijk in een kwart van deze diensten. Er moet dus een GPS chip in.”
De Apple strateeg denkt: “Deze diensten kunnen we nooit allemaal zelf bouwen. We hebben een open app store nodig.”
De Apple engineer denkt: “Voor QR-codes moet de camera een hoge resolutie hebben”.
Een software ontwikkelaar denkt: “Internet? Camera? Cool! Ik start een nieuwe berichtendienst en noem het WhatsApp.”
Een game designer denkt: “Epic! We zetten vol in op dit platform. Farmville mobile!”
De meerwaarde van Mass Prototyping is onder meer om in de breedte te kijken naar mogelijke nieuwe of verbeterde diensten en zo beter de veranderingen te duiden. Uiteraard zijn de user scenario’s nog niet zo gedetailleerd en met gebruikers gevalideerd als je wellicht zou willen, dus een logische volgende stap zou kunnen zijn om de beste kandidaten verder uit te werken (bijvoorbeeld via een Google Design Sprint).
Mass Prototyping: de voordelen in de praktijk
De methode werkt in de praktijk goed. Inmiddels hebben we een eerste workshop gedaan op basis van de methode van Mass Prototyping, met als case Regie op gegevens. De vraagstelling daarbij was: “Welke diensten zou je kunnen ontwikkelen als jij op magische wijze al jouw gegevens op een betrouwbare manier bij de juiste organisaties zou kunnen laten belanden?” Uit de analyse tijdens deze workshop kwamen nuttige vragen naar boven, zoals hoe bescherm je gebruikers tegen het te makkelijk delen van gegevens, hoe krijg je de infrastructuur veilig, hoe ga je om met transparantie naar je gebruikers, et cetera.
Mass Prototyping biedt verschillende voordelen. Ten eerste reduceert het gezamenlijke beeld de kans op miscommunicatie tussen mensen met verschillende achtergronden. We dwingen onszelf om concreet te worden. Blockchain kan zowat alles decentraliseren, zeg je? Prima, laat me dan maar eens 20 diensten zien als voorbeeld van waar we het over hebben. Op die manier kun je beter gefundeerd nadenken over de randvoorwaarden en implicaties. Is er nieuwe wetgeving nodig? Wat zijn de technische implicaties? Moet je een open of gesloten business model hanteren? Et cetera. Door het gezamenlijke beeld kunnen mensen met verschillende perspectieven zinvoller bijdragen. Een concept als ‘privacy’ betekent voor een ICT-er iets heel anders dan voor een beleidsmaker of voor een jurist. Dit kan een enorme hoeveelheid kosten besparen, want als pas bij de bouw van nieuwe diensten de misverstanden naar boven komen, dan is er al veel geld verbrand.
Ten tweede kun je al vroegtijdig de nieuwe diensten die je verwacht gaan testen op eindgebruikers (want je kunt tenslotte al testen met prototypes). Zo kun je zo snel mogelijk inschatten of het concept voldoende waarde toevoegt en begrijpelijk genoeg is.
Tot slot zegt het gemak waarmee je ideeën kunt verzinnen iets over het nut en de reikwijdte van de technologie. Kun je eigenlijk maar twee diensten verzinnen voor die mooie open datasets van je, en kun je voor geen van beide een duurzaam businessmodel bedenken? Dan kun je je achter je oren krabben hoeveel moeite je erin wilt steken om de datasets te publiceren. Omgekeerd laten de miljoenen apps in de appstore het gelijk van Steve Jobs zien toen hij zei dat de iPhone ‘revolutionary’ was. Een aangezien we hier de toekomst aan het voorspellen zijn: voor mij persoonlijk liet de workshop over Regie op gegevens zien op hoe ontzaglijk veel domeinen dit van toepassing kan zijn en hoe radicaal de verbetering in dienstverlening kan zijn. In veel user scenario’s hoef je als gebruiker alleen nog maar op een akkoord knopje te drukken. Het werd mij duidelijk dat de financiële baten in de honderden miljoenen kunnen lopen.
Ervaren hoe Mass Prototyping werkt?
Op 5 november 2018 gaan we de workshop voor Regie op gegevens nogmaals houden tijdens het Gebruiker Centraal Festival. Op 6 november worden de resultaten hiervan meegenomen en verder uitgewerkt op het evenement Maak het mogelijk. Je bent van harte welkom om mee te doen.
Heb je zelf een interessante case waar je deze techniek voor wilt inzetten? Kan dit helpen om de onrust rondom de Plus 1-gemeente weg te nemen wellicht? Helpt het bij het scherper krijgen waar Common Ground toe leidt? Kan het kleuring geven aan de overheidsbrede interactiestrategie? We denken vanuit Gebruiker Centraal graag mee.
Edo Plantinga is projectleider & productowner in de online overheid en mede-initiatiefnemer van Gebruiker Centraal
Deze bijdrage is ook geplaatst op de website van Gebruiker Centraal
Wij hebben onlangs een Google Design Sprint gevolgd bij: designthinkingmethode.nl/google. Was een erg leuke dag en veel geleerd. Goede manier om snel een prototype in de markt te zetten.