Vuile data
PNR-gegevens: oftewel Passenger Name Records, dat is de verzamelnaam voor alle gegevens die opgeslagen zijn in airline reservation systems. Het gaat om namen, adressen, telefoonnummers, e-mailadressen, alle betalingsinformatie plus factuuradres, frequent flyer deelname; kortom je hele aviare doopceel.
De Eerste Kamer heeft afgelopen zomer een wet over het gebruik van PNR’s goedgekeurd; dit in het kader van het voorkomen, opsporen, onderzoeken en vervolgen van terroristische misdrijven en ernstige criminaliteit. Die wet kent zijn oorsprong in een Europese richtlijn. En in andere landen is er al ervaring mee opgedaan.
In Duitsland bijvoorbeeld is de wet reeds geïmplementeerd sedert eind 2018. Tussen 29 augustus 2018 en 31 maart 2019 zijn er al zo’n 3.5 miljoen gegevens doorgestuurd. Dat gaat om 1.2 miljoen passagiers, wellicht zit u erbij.
Daarvan zijn er 94.098 zogenaamde technische treffers. Nadat 41 ambtenaren alles nog met de hand doorzochten zijn er 277 echt positief beoordeeld. Dus het systeem levert 99.7 procent vals-positieven op. Dat is ongeveer hetzelfde als zeggen dat het systeem niet werkt. Problematisch want dat leidt tot signaalmoeheid: als je toch al weet dat het vrijwel altijd om vals-positieven gaat, dan haal je de echte treffers er niet goed meer uit. Dus dan is het middel niet effectief.
Gek genoeg is het antwoord op vragen over hoeveel misdrijven dit nu voorkomen heeft of opgelost als volgt: “De mate waarin de verwerkte PNR-gegevens hebben bijgedragen aan het onderzoek naar strafbare feiten, wordt niet verzameld.” Dat lijkt me nu net de enige KPI die er echt toe doet.
Als je vervuilde gegevens combineert met andere vervuilde gegevens, dan moet je niet gek opkijken van veel vals-positieven. Ook in Nederland hebben we daar ruimschoots ervaring mee. In 1996 al noteerde opinieblad de Groene: “Over het hele land levert de vergelijking van bestanden tussen de belastingdiensten en sociale diensten nog minder op. Minder dan tien procent leidt tot daadwerkelijke fraudebestrijding. Dat is de keiharde conclusie van P. Lemmen, voorzitter van de verenigingen van directeuren van sociale diensten (Divosa).”
Dus of dat PNR-systeem ons voor misdaden gaat behoeden..? Maar wie weet heeft het een onverhoeds neveneffect: de klimaatdoelstellingen gaan we ruimschoots halen, want niemand gaat meer vliegen als je weet dat de kans groot is dat je onterecht in de kraag gevat kan worden. Schiphol hoeft niet te groeien, rust boven de bulderbaan. Een zegen zo’n systeem.
Chris Verhoef is hoogleraar informatica aan de Vrije Universiteit in Amsterdam
Deze column staat ook in iBestuur magazine 32
