ICT is een operationeel middel, maar het heeft ook strategische betekenis. Waarom spreken we in de gemeenteraad dan toch zo weinig over het informatiebeleid van de gemeente?
Je kunt geen vakblad openslaan of het gaat wel over Informatie Gestuurd Werken (IGW), Evidence Based Beleid (EBB) of smart cities. Allemaal zinvolle hulpmiddelen. Bij de toepassing van deze technieken is echter wel enige voorzichtigheid op zijn plaats. We zeggen niet voor niets ‘a fool with a tool is still a fool’.
De politiek is de wereld van ideologieën. Deze ideologieën worden vertaald in normen en waarden. Dat bepaalt hoe we met elkaar omgaan en dus ook hoe de gemeente met haar inwoners omgaat. Doordat de hierboven genoemde hulpmiddelen steeds verder in ons leven en ons beleid en onze besluitvorming en ons handelen ingrijpen, raken ze ook aan onze normen en waarden. Kortom, tijd voor een politiek debat over de inzet van dit soort middelen.
ICT is wereld van nullen en enen. Het is allemaal rationeel, maar in het openbaar bestuur is ook de niet-rationele kant van belang. Je kunt het misschien vergelijken met die keren dat de Europese Unie de Grieken hielp en onze overheid de banken. Rationeel was dit misschien de beste beslissing, maar het appelleerde niet aan ons gevoel voor rechtvaardigheid. Het paste niet binnen onze politieke visie en binnen onze normen en waarden. Dit gevaar dreigt ook voor de innovatieve technieken, die wij in onze steden (willen gaan) toepassen.
Laten we eens naar een aantal voorbeelden kijken, hoe deze nieuwe technieken raken aan onze normen en waarden. Voor al deze technieken wordt informatie verzameld. Informatie gaat altijd over het verleden. Dus zelfs als we met deze informatie voorspellingen voor de toekomst doen, zijn die voorspellingen op het verleden gebaseerd. We weten allemaal dat het verleden anders is dan de toekomst. Niet alleen de context verandert, maar ook het beleid. Dat beleid is gebaseerd op een politieke ideologie; normen en waarden dus. We zullen dan ook steeds op ons hoede moeten zijn voor veranderingen die deze voorspellingen onbetrouwbaar maken. Want als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd al kreeg.
Een ander voorbeeld is benchmarken op basis van informatie. Vooral IGW is hierop gebaseerd, maar het geldt ook voor EBB. Dit is immers mede gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijk onderzoek gebruikt data. Meestal wordt die data verzameld buiten de context waarin het weer wordt toegepast. Uw stad is de mijne niet en de politieke visie van uw stad is ook anders. Het is dus maar de vraag of deze data iets voorspelt over de situatie en de effectiviteit van het beleid in mijn stad.
Stel je nou eens voor dat uit de data blijkt dat mannen van 49 vaker frauderen met uitkeringen. Dit is natuurlijk een fictief voorbeeld, maar stel het je het eens voor. Ik ben ook 49 en een man. Ik heb nog nooit gefraudeerd, dus moet de gemeente mij nog steeds met vertrouwen benaderen. De rest lijkt te veel op discriminatie.
Kortom, we dienen deze nieuwe technieken met enige omzichtigheid te behandelen. Voor we het weten, is het middel erger dan het doel. ICT wordt meestal niet als politiek onderwerp gezien. De enige keer dat het op de agenda van de gemeenteraad staat, is tijdens de begrotingsbehandeling. Ergens in dat document van honderden pagina’s staat één regeltje met ICT-kosten.
Informatie is een productiemiddel, net als mensen en financiën. Ook over personeelsbeleid wordt in de gemeenteraad gesproken. Vooral als het over flexwerkers en inhuur van externen gaat. Waarom dan niet spreken over de uitbesteding van ICT? Over financieel beleid hebben we het als het over schulden en treasury gaat. Waarom spreken we dan zo weinig over het informatiebeleid van de gemeente? Kortom, ICT is een operationeel middel, maar heeft ook strategische betekenis.
Ik nodig alle ICT-wethouders uit om over deze strategische rol van informatie met uw gemeenteraad in gesprek te gaan. Nu innovatieve technologieën (zoals IGW, EBB en smart cities) zover in ons leven en ons beleid en onze besluitvorming en ons handelen kunnen ingrijpen, moeten we nadenken over de normen en waarden die we daarbij hanteren. Want waardenloze inzet van ICT is in mijn ogen waardeloos.
Paul Ruijgrok is gemeenteraadslid voor de VVD in Gouda en zelfstandig adviseur informatiemanagement en –architectuur
