Wat doet Nederland om digitale afhankelijkheid te verkleinen?
Volgens staatssecretaris Zsolt Szabó van digitalisering hebben we 25 jaar geleden in Europa een afslag gemist. De Tweede Kamer wilde graag weten wat hij doet om alsnog op de goede route te komen en de digitale afhankelijkheid van Europa te verkleinen.
Cloudsoevereiniteit
Waaruit bestaat de Nederlandse inzet om Europa digitaal autonomer te krijgen? Het was een van de vragen die tijdens het Commissiedebat Desinformatie en digitale inmenging op donderdag 16 januari in verschillende vormen terugkeerde.
Wat is dat precies, autonomie of soevereiniteit? Met betrekking tot de cloud is dat nooit zo precies onder woorden gebracht. Een motie van Henk Vermeer (BBB) om daar in de nieuwe Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) eens en voor altijd duidelijkheid aan te geven is net aangenomen. De staatssecretaris geeft aan dat het tijd wordt dat de cloud strakker wordt aangestuurd, mede naar aanleiding van de conclusies uit het rapport van de Algemene Rekenkamer over het gebruik van de cloud door de rijksoverheid.
Digitale gemeenschapsgoederen
In antwoord op vragen van onder meer Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA), Marieke Koekkoek (Volt) en Martijn Buijsse (VVD), zegt Szabó dat hij wil investeren in Europese digitale infrastructuur. Nederland wil samen met Frankrijk, Duitsland en Estland een Europees consortium oprichten, dat samenwerkt rond digitale gemeenschapsgoederen. Dat komt als een aangename verrassing voor sommige aanwezige Kamerleden, maar werd in feite in juni 2024 al aangekondigd. ‘Het doel is te komen tot een meer weerbaar Europees online ecosysteem, waarbij bijvoorbeeld privacy, transparantie, keuze vrijheid centraal staan,’ aldus de staatssecretaris tijdens het debat. Hij belooft hier in het voorjaar een aparte brief aan te wijden.
Open source-oplossingen
Daarnaast heeft de CIO Rijk met zijn Franse en Duitse collega’s een intentieverklaring getekend voor gezamenlijke open source-oplossingen. Szabó, in het verleden een open source-scepticus, wil graag met de open source community om de tafel om zijn kennis te delen, want ‘een kwart eeuw open source-beleid heeft geleid tot niet al te veel successen om over te nemen.’ Hij verwacht dan ook niet dat het vergroten van de successen van de ene dag op de andere zal gebeuren.
Ook worden er stappen gezet in het kader van de Verordening Interoperabel Europa voor harmonisering qua standaarden en IT-architectuur. Standaardisering is één van de onderwerpen die als een soort overkoepelende laag over de nieuwe Nederlandse digitaliseringsstrategie ligt. Die strategie kan volgens de staatssecretaris op grote belangstelling uit de ons omringende landen rekenen. Nederland wil hierin zo veel mogelijk met Europese bondgenoten optrekken.
Geen kader voor sociale media
Er komt geen kader voor overheden en bewindspersonen om te bepalen van welke sociale media ze wel of geen gebruik moeten maken. Kathmann had gevraagd of de staatssecretaris dit overweegt, maar die geeft aan dat hij ze daarin zo veel mogelijk de vrije keuze wil laten. Op de vraag of hij stopt met platformen die haat stimuleren, zegt hij: ‘We gaan ervan uit dat ze zich houden aan de DSA (digitaledienstenverordening – red) en dat de Europese Commissie dit ook handhaaft.’
Lees ook:
Beetje kort door de bocht om te stellen dat Europa 25 jaar geleden verkeerde keuzes heeft gemaakt. De ontwikkeling van IT en de digitale wereld is niet enkel het resultaat van specifieke beslissingen of het missen van afslagen, maar vooral beïnvloed door een complex samenspel van historische, economische, culturele en institutionele factoren. Na WW2 hadden de VS nou eenmaal een historisch momentum in wetenschap en technologie, dankzij grootschalige investeringen in onderzoek en ontwikkeling tijdens en na de oorlog. Silicon Valley ontstond in een uniek ecosysteem dat ondernemerschap, kapitaal, talent en een risico-nemende innovatiecultuur combineerde. Die omstandigheden had Europa niet in die mate. Wij richtten ons meer op wederopbouw en het realiseren van sociale welvaart en economische stabilisatie. De VS profiteerden ook van een grote, geïntegreerde thuismarkt met een gemeenschappelijke taal en juridisch systeem en tegen die schaalvoordelen doe je niet zo veel. Europa kende een gefragmenteerde markt met verschillende talen, wetten en regelgevingen, wat de groei van start-ups en de adoptie van nieuwe technologieën bemoeilijkte en nog altijd bemoeilijkt.
Daar staat tegenover dat – vooral de Nederlandse Open Economie – veel wil kan hebben van de stringente Europese regels. Natuurlijk beperken die innovatie, maar – goed toegepast – kunnen ze ook bijdragen aan verifieerbaar Vertrouwen (Trust), dankzij verifieerbare Identiteiten. Als je data en het actoren netwerk beter digitaal kunt vertrouwen, dan durf je er ook meer risico mee te nemen, wat juist een vruchtbare bodem biedt voor snelle groei en innovatie.
Goede zaak dus om in de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) duidelijkheid te verschaffen over de definitie van cloudsoevereiniteit en cloud implementaties strakker aan te sturen. Ook de vorming van een Europees consortium, met deelname van Nederland samen met Frankrijk, Duitsland en Estland, gericht op het ontwikkelen van digitale gemeenschapsgoederen belooft veel goeds, omdat het juist privacy, transparantie en keuzevrijheid centraal stelt. Allemaal allang uitgewerkt binnen de EU Data Spaces architectuur. De focus op harmonisatie van standaarden en IT-architectuur onder de Verordening Interoperabel Europa is ook een goede indicatie van een coherenter Europees digitaal landschap. Het is niet voor niets dat Amerikaanse partijen tegendruk bieden aan de DSA (Digitaledienstenverordening) want de EU heeft hier een punt. Handhaving om de integriteit en veiligheid van online ruimtes te waarborgen is cruciaal voor het Europees MKB ondernemerschap.
Als we dan een beetje ons best doen met 6G, Data Spaces, AI, Quantum, robotisering en materiaalkunde richting een Industry 6.0 zijn er nog prima kansen. Ook in een vergrijzende samenleving.
Nederland zet al decennia in op digitale gemeenschapsgoederen, open source en standaarden. Alleen houdt niemand zich er aan. Zelfs de overheid publiceert kamerstukken nog in DOCX-format.