We moeten zorgen voor een veilige publieke ruimte
Er is geen tijd te verliezen. Het moet anders. Je nieuwe social mediastrategie kan geen minuut meer wachten. Laten we sociale media weer sociaal maken en doe mee: #MakeSocialsSocialAgain.
Toen sociale media hun intrede deden, vond ik dat geweldig. In tegenstelling tot de inzet van massamedia was het nu mogelijk online écht contact te maken en in gesprek te gaan! Ik was een Twitteraar van het eerste uur en genoot van de mogelijkheid opeens direct met een politicus of bestuurder in gesprek te kunnen gaan. Ook voor ons vak was dat een interessante uitdaging: hoe ga je als organisatie om met dat directe contact? Team Communicatie moest eraan wennen om een deel van de regie uit handen te geven, want opeens kon iedereen online. Ik leerde allerlei interessante mensen kennen, met wie ik eerst online in gesprek raakte, waarna soms een ontmoeting in real life volgde en zelfs in sommige gevallen een samenwerking ontstond.
In die tijd was er al een tegengeluid: Andrew Keen waarschuwde aan de lopende band voor het risico dat we experts niet meer voor hun kennis willen betalen en denken dat alles maar gratis is. Ik bevond me aan de andere kant van de schaal: ik wilde vooral de mogelijkheden zien die er nu waren om wereldwijd juist kennis en expertise te delen. Ik geloofde heilig in het woord ‘social’ van social media.
En eigenlijk doe ik dat nog steeds. Uiteindelijk gaat het om hoe je techniek en media gebruikt. En ja, achteraf kun je op je vingers natellen dat het onderliggende verdien- en organisatiemodel van een aantal platformen uiteindelijk heel giftig zou zijn. Maar ik voorzag eerlijk gezegd ook niet dat een stelletje techbiljardairs uiteindelijk een greep naar de wereldmacht willen doen. Die hebben voor zichzelf een virtuele wereld gemaakt, die niets meer met de realiteit te maken heeft. En als die realiteit kapot is, dan vluchten zij naar Mars.
Vrijheid van meningsuiting
Overdreven? Ik hoor een aantal mensen zeggen dat het toch echt om vrijheid van meningsuiting gaat. Dat het gevaarlijk is als de overheid gaat censureren. Met dat laatste ben ik het helemaal eens. Maar wat er nu gebeurt is dat het publieke domein een toxische omgeving wordt. Van vrijheid van meningsuiting is op een aantal sociale media geen sprake meer, omdat daar op grote schaal mensen worden geïntimideerd en weggepest en zij daar niet in bescherming worden genomen. Overigens: als je een hoop van de zeven vinkjes aantikt, dan ben je waarschijnlijk de laatste die dat merkt. Zoals Jaap van Zessen dat heel goed duidt: de normale gebruiker ontvangt geen doodsbedreigingen of scheldpartijen. Dit overkomt een kleine groep mensen die zich uitspreekt of bij een minderheid hoort. De overgrote groep merkt hier niets van.
Het moet echt anders, we moeten zorgen voor een veilige publieke ruimte. Het noodzaakt iedere professional en iedere organisatie om nú na te denken waar je je online nog wilt begeven en hoe veilig dat is voor je medewerkers en je klanten/inwoners. Bovendien is het de vraag wat de inzet van al die sociale media eigenlijk echt oplevert. Het woord ‘social’ is daar vaak al lang uit verdwenen, ook daar viert het zendgedrag hoogtij. En zuchten communicatieprofessionals en webcare-medewerkers onder het negatieve klimaat.
Alternatieven
En de alternatieven zijn er! Het vraagt alleen een wat steviger ruggengraat. Dus hup: weg van dat enge X en naar Mastodon of Bluesky. Whatsapp de deur uit en overstappen op Signal. Stop met adverteren op Facebook en Instagram en koop advertentieruimte in de lokale krant of ga de straat op. Geen zouteloze updates online die gemaakt zijn met AI, maar een gesprek met een inwoner bij diens voordeur of een ondernemer in diens zaak. Laat je bijvoorbeeld inspireren door het cosmeticabedrijf Lush, dat vier jaar geleden stopte met sociale media en nog steeds bestaat.
Dat dit hét moment is om keuzes te maken, blijkt ook uit het Nationaal Social Media Onderzoek 2025, dat deze week werd gepubliceerd door Newcom.nl. Een van de conclusies is dat gebruikers kritischer worden op de platformen die ze dagelijks gebruiken.
Op Bluesky ben ik begonnen met lijsten van al aanwezige gemeenten, wethouders, burgemeesters, waterschappen, ministeries en ministers. Laat je weten wie ik daar aan kan toevoegen?
Lees ook:
Goede zaak dat gebruikers kritischer worden, maar het is niet zo dat mensen maar 1 bron gebruiken. Jongeren zitten meer op korte termijn berichtjes op Tiktok en Snap. Ouderen hangen nog aan Facebook en Whatsapp of X. De eigenaren van deze platformen zijn weer geclusterd. Het maakt dus niet uit WAT je gebruikt, want je hebt toch geen invloed op de algoritmes die de data relaties leggen. We zitten dus niet zozeer in een platform gedreven sociaal media landschap, maar in een (data)model gedreven landschap. We moeten daarom genuanceerder gaan denken. Je kunt best radicaal overstappen op een ander netwerk hoor (#MakeSocialsSocialAgain), maar dat verandert niets aan het achterliggende data ecosysteem en de daaruit vloeiende beinvloeding van de publieke opinie, die JUIST dankzij sociale media en JUIST dankzij #, like en favorite de eigen demografie, sociometrie en psychometrie (wie je bent ,wie je kent en hoe je je voelt) doorzoekbaar en daarmee exploiteerbaar heeft gemaakt voor data scientists. De publieke ruimte is een commodity markt geworden. Was het vroeger ook al (libellen en pamfletten werden kranten, werden media-imperia van media magnaten), maar nu zit de now- en narrow casting 24/7 in je binnenzak. Daar heeft de Vrijheid van Meningsuiting weinig mee te maken, want WAT je denkt gaat niemand wat aan. Wel HOE je denkt: logisch, consistent, verifieerbaar, herleidbaar en hoe je communiceert – met aandacht voor openheid, respect en veiligheid. Dit kun je gewoon meten. Meet bijvoorbeeld het aantal ? vraagtekens? in een bericht. Dat is een indicatie van een open vraag, die leidt tot een antwoord. Mensen zullen verschillende antwoorden geven op verschillende momenten. Een social of political bot (de oudere) zullen duizenden antwoorden gegeven met vergelijkbare informatielading, vanaf een beperkt aantal IP adressen en niet altijd uit dezelfde tijdzone. Social media berichten worden altijd een een bepaald, beperkt moment gepost. Waar, hoe en wanneer (en vooral hoe vaak en op welke media) kun je gewoon meten. Maak dat nou eens transparant en zet dat op een open dashboard. Voorbeeld: https://www.gdeltproject.org/#intro