We zijn slimmer, sneller en innovatiever

Beeld Lex Draijer/De Beeldredaktie
Tineke Netelenbos is door het ministerie van Economische Zaken aangesteld als digital champion, op verzoek van eurocommissaris Neelie Kroes. Alle EU-landen hebben zo’n champion: een voortrekker die in de woorden van Netelenbos “samen met burgers, organisaties en bedrijfsleven belangrijke trends en vraagstukken van de digitale economie op de agenda zet”. Netelenbos is ook voorzitter van het publiek-private programma Digivaardig & Digiveilig, dat de samenleving wil helpen omgaan met digitale toepassingen en het beschikken over een veilige, digitale omgeving.

Als digital champion zegt ze vooral oog en oor te zijn voor wat er speelt: “Ik heb heel veel gesproken met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, belangenorganisaties en het onderwijs. Iedereen erkent dat het ICT-onderwijs in Nederland tekortschiet. Het onderwijs vergrijst en feminiseert.” Volgens Netelenbos ligt daar deels de oorzaak van het gebrek aan ICT-aandacht.

‘Mismatch’

Als staatssecretaris Onderwijs was Netelenbos in de jaren negentig boegbeeld van de invoering van het VMBO. Een verandering waarvan ze nu zegt dat deze niet heeft uitgepakt zoals ze had bedoeld. De oorzaak hiervan ziet Netelenbos deels in de structuur van het onderwijs: “De moeilijkheid van het onderwijs is dat niemand dat goed kan sturen. Je kunt de wetgeving wel aanpassen maar daarmee verander je het onderwijs nog niet. Het onderwijs mist bovendien de slagkracht om de snelle ICT-ontwikkelingen bij te houden.”
De door het ministerie van EZ in het leven geroepen Taskforce e-Skills wees vorig jaar al op het tekort aan e-vaardigheden dat ‘de kenniseconomie smoort’. De taskforce constateerde zowel een tekort aan goed opgeleide ICT-professionals als een te laag opleidingsniveau van ICT’ers. Bovendien signaleerde de taskforce een ‘mismatch’ tussen waartoe wordt opgeleid en waaraan behoefte is.

Urgentieprogramma’s

Netelenbos denkt dat er urgentieprogramma’s moeten komen voor meer kennis en kunde. “We kunnen niet wachten op het reguliere onderwijs.” Ze meent dan ook dat dit deels gepasseerd moet worden om tot snelle oplossingen te komen. Netelenbos: “Bijvoorbeeld door speciale zaterdag- en zondagscholen. Nu zakken we in de ranking van goed presterende landen terwijl er volop kansen zijn. ICT is de grote groeier.” Nederland zou volgens Netelenbos kunnen excelleren in ICT. “We hebben hier weinig maakindustrie en zijn hoogopgeleid. We zijn slimmer, sneller en innovatiever dan in de meeste landen. We zijn dwarsdenkers.”

Het onlangs gelanceerde Techniekpact laat volgens Netelenbos een oude denkwijze zien: “Het pact benadrukt vooral de technische, ‘nerdy’ kant.” Volgens Netelenbos moet het over een andere boeg om ook meisjes en vrouwen te interesseren. Slechts een op de tien ICT’ers is vrouw. Netelenbos meent dat meisjes en vrouwen best te interesseren zijn voor ICT. Finland heeft volgens haar het bewijs geleverd. “ICT wordt er onderwezen als computertaal en de creatieve kant wordt veel meer benadrukt. Dit dankzij de Finse digital champion, Linda Liukas. Netelenbos: “Ze bedacht tijdens haar studententijd een nieuw onderwijsprogramma. Het blijkt te werken. Ze heeft een fantastisch verhaal. We hebben haar naar Nederland gehaald om dat verhaal over te brengen.”

Openstellen

Dat is de kracht van het Europese netwerk van digital champions, meent Netelenbos. “Leren van elkaar.” Doelstellingen of een duidelijke omschrijving van haar rol als digital champion zijn er niet. Neelie Kroes zegt ermee de voordelen van een digitale samenleving te willen promoten. Netelenbos: “Een ruime omschrijving. Het is uiteindelijk wat je er zelf van maakt.” Dat blijkt ook uit de uiteenlopende achtergronden van verschillende digital champions van Europa: van leiders van digitale programma’s binnen overheden tot internetondernemers. Binnenkort gaan ze naar Dublin om met alle digital champions nieuwe ontwikkelingen te bespreken. Ze komen twee tot drie keer per jaar bij elkaar.

Haar ervaring in de programma’s Digivaardig en Digiveilig komt goed van pas in haar rol van digital champion. Het zijn publiek-private programma’s waarin ze met verschillende departementen en grote belangenorganisaties samenwerkt, zoals VNO en FNV. Ze constateert dat het departement onderwijs hierbij niet of nauwelijks is betrokken. “Jammer”, vindt Netelenbos. “Het onderwijs zou zich meer moeten openstellen. Goed moeten luisteren naar het bedrijfsleven en de behoeften vooral. En de overheid moet een aantal kerndoelen voor het onderwijs formuleren. Anders verandert er niets.”

Perspectief

Er wordt volgens Netelenbos structureel veel te weinig over departementen heen gekeken. Ze mist de ‘grote’ debatten op metaniveau die politici volgens haar in de jaren negentig tijdens het kabinet Paars 1 wel hadden. “We moeten ons afvragen waar we naartoe willen en dan duidelijke keuzes maken. Kijk naar Denemarken. Het land gaat helemaal over op digitaal werken met de overheid. Papier verdwijnt. Wij willen én digitaal én papier. Leg mensen eens de keuze voor. Als je 2 miljard kunt bezuinigen door de papieren stroom weg te halen, kun je daarmee heel veel doen. Bijvoorbeeld in de zorg stoppen of in de scholing die zo nodig is. Dat biedt burgers weer eens wat perspectief.”