De digitale revolutie raakt ook de gemeente en haar bestuur. Die moet daar een antwoord op formuleren. Een ideale gelegenheid voor de nieuw te vormen Colleges om zich te bewijzen.
De verkiezingen voor de lokale democratie staan voor de deur. In veel gemeenten staan vooral praktische onderwerpen op de agenda. Volgens een breed onderzoek van NRC draait het om de volgende top drie: 1) Voor wie bouwen we? 2) Hoe organiseren we bereikbaarheid? 3) Hoe gaan we om met energie, duurzaamheid en afval? Voor de gemeenten die het raakt, is daarnaast herindeling een belangrijk thema.
Bijzonder is dat geen enkele partij blijkbaar de digitale transitie in zijn programma heeft opgenomen. Uitzondering is de Piratenpartij, maar die doet alleen mee in Amsterdam en Utrecht. Zelfs een digital native partij als D66 blijkt, als het programma voor Den Haag erop wordt nagelezen, zich voornamelijk te beperken tot drie thema’s: privacy, cybersecurity en dienstverlening.
Blijkbaar hebben lokale politieke partijen nog onvoldoende beeld bij de veranderingen die de komende digitale golf teweegbrengt. Technologie als big data, het Internet of Things, kunstmatige intelligentie en robotisering betekenen een transformatie van jewelste. Niet voor niks heeft het World Economic Forum, het informeel platform van leiders uit de politiek, het bedrijfsleven en de wetenschap, in 2016 een nieuwe industriële revolutie aangekondigd die wordt aangejaagd door eerder genoemde technologieën.
Politieke vragen
Deze digitale revolutie raakt ook de gemeente en haar bestuur. Dat brengt belangrijke politieke vragen met zich mee. Dit zijn geen vragen voor de toekomst, maar kwesties die al spelen in het hier en nu. Om er een paar te noemen:
• Steden ontwikkelen zich steeds meer tot smart cities, door de toepassing van slimme technologie in de fysieke infrastructuur. Zoals sensoren en het Internet of Things. Private bedrijven spelen daarbij een belangrijke rol spelen en verzamelen in toenemende mate grote hoeveelheden data over de stad. De vraag is: van wie zijn die data en hoe profiteren burgers zelf, maar ook het gemeentelijk beleid van deze data?
• De digitale economie zorgt voor spanning met bestaande bedrijvigheid. Platforms als Uber en Thuisbezorgd doen bestaande taxichauffeurs en koeriersdiensten concurrentie aan, terwijl online webshops klanten weghouden uit de traditionele winkelgebieden. De gemeente moet een visie hebben op deze ontwikkeling en kan beleid maken om bijvoorbeeld leegstand te voorkomen en lokale winkels te helpen bij een online strategie.
• Nieuwe technologie kan bouwen, vervoer, zorg, onderwijs, veiligheid aanzienlijk goedkoper en beter maken. Voorbeelden: robots kunnen kinderen helpen beter te rekenen, 3D-printing maakt het bouwen van nieuwe huizen aanzienlijk goedkoper, met domotica kunnen ouderen langer zelfstandig thuis wonen, parkeersensoren geven een actueel overzicht van vrije parkeerplaatsen en halen daardoor een belangrijk deel van de vervoersbewegingen weg. Durft de gemeente hiermee te experimenteren? Welke partners zoekt ze hierbij en welke financiering is zij bereid hiervoor te reserveren?
• Hoe bereidt de gemeente haar eigen organisatie op de toekomst voor? Het is duidelijk dat er banen zullen verdwijnen, maar ook nieuwe zullen verschijnen. Bovendien is de verwachting dat nieuwe technologie steeds meer complementair zal zijn aan het werk van mensen, zowel in hoge als in lage functies. Denk aan de accountant of de rechter die steeds meer met algoritmes krijgt te maken, of de parkeerwachter of de vrachtwagenchauffeur die door sensordata gestuurd op pad gaat. Hoe vindt de noodzakelijke sociale innovatie plaats? Welk HR-instrumentarium is nodig om medewerkers te reskillen of te upskillen? Wat zijn vooruitzichten voor medewerkers die niet meekunnen in deze technologische vooruitgang?
Gemeenten moeten een antwoord op deze vraagstukken formuleren. Dat vraagt om kennis, visie en leiderschap. De nieuw te vormen Colleges en bijbehorende programma’s vormen een goed moment om aandacht aan dit belangrijke thema te besteden. Ook benieuwd wie de nieuwe wethouder Digitale Transitie in uw gemeente wordt?
Evert-Jan Mulder is oprichter en directeur van Red Plume, adviesbureau voor de digitale transformatie van de publieke sector.
