De crux van iedere succesvolle digitale staat, zit hem in vier simpele oplossingen. Hoe makkelijk wil je het hebben?
Dat was de belangrijkste boodschap van de vorige CIO van Estland, Taavi Kotka. Deze sjofele veertiger, die zijn ervaring uit het bedrijfsleven heeft toegepast op een Europees land, deelde rake klappen uit in een zaal vol IT-architecten bij het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Laat ik dat even illustreren. Na verschillende cyberaanvallen van “een bepaalde buur”, heeft Estland haar complete digitale infrastructuur – inclusief gegevens – verhuisbaar gemaakt. Dus binnen enkele seconden kan de CIO het hele land digitaal naar één van de vijf backup servers wereldwijd verhuizen. Dit zijn zaken die je in 2019 als natie als eerste op orde moet hebben. Nederland, met zijn miljardenbudget en overschrijding, dus duidelijk niet.
De tweede klap kwam toen privacy weer eens werd opgeworpen als dealbreaker. Het is ook gewoon een heerlijk random excuus waar mensen lukraak mee strooien: “Jullie praten over privacy?”, vroeg hij de zaal. Vervolgens mocht iedereen, die wist wie het afgelopen jaar online in zijn of haar medische gegevens had gekeken, een hand opsteken.
Je raadt het al – nul handen natuurlijk. Taavi logt vervolgens in op het portaal van Estland en laat ons, op de seconde precies, zien wie wanneer in zijn gegevens heeft gekeken. Zaal stil.
De crux van iedere succesvolle digitale staat zit hem in vier simpele oplossingen:
– Centrale aansturing van IT. Grootste winst: Er gaat geen cent meer naar bodemloze projecten. Die zijn namelijk eenvoudig af te schieten op grond van veiligheid. Als ministerie x een portaal begint wat al bestaat, of gegevens gaat uitvragen die de staat allang heeft, is het helaas pindakaas. Klagen bij politieke vriendjes of je baas heeft geen zin. De CIO heeft allang bij zijn minister-president duidelijk gemaakt dat hij enkel uit landsbelang handelt, door de kwetsbaarheid zoveel mogelijk in te perken.
– Een stok om mee te slaan. Naar een tandeloze tijger knikt men alleen aan de vergadertafel. Dus wat deden ze in Estland? Een paar belletjes naar de pers als topambtenaren aan het klooien waren. Meestal waren de projecten dan net zo snel weer afgetuigd als dat ze opgetuigd werden. En o ja, mensen die ongeautoriseerd die zorggegevens van hierboven bekijken, gaan gewoon de cel in.
– Inclusie niet overdrijven. Als 99.999 mensen online een vinkje moeten zetten omdat er 1 uitzondering is, wordt uitzondering de regel. Ambtenaren zijn er bedreven in, maar het gaat ten koste van gemak.
– Een cultuur waarin afgerekend wordt. “Zonder keiharde resultaatafspraken met vervolg ontstaat een cultuur waarin iedereen achterover leunt”. Herkenbaar?
Alle smoesjes dat Estland klein is of zij van scratch af aan begonnen zijn, kunnen overboord. In ieder land worden mensen geboren, gaan mensen trouwen, gaan mensen dood. Heel Scandinavië hanteert de strategie van Estland: een kopieerbaar en schaalbaar model dat hout snijdt. Wanneer gaan wij snijden?
Seger de Laaf is programmamanager bij de Rijksoverheid. De blog is op persoonlijke titel. Hij is ook lid van het actieteam van Gebruiker Centraal, een overheidsbrede kenniscommunity die streeft naar een servicegerichte en gebruiksvriendelijke (digitale) overheid.
