Wikipedia en AI: De les van de bovenbazen
In het stripverhaal ‘De bovenbazen’ van Marten Toonder is winst het hoogste doel. De natuur is daarin de vijand, want die werkt gratis. “Roei de natuur uit, want natuur is onze grootste vijand. Die vernieuwt zichzelf, voel je wel? En dat soort dingen meer…” Uiteindelijk wordt ingezien dat het vernietigen van de natuur ook het einde betekent van de winstmachine zelf. Deze les is actueler dan ooit nu AI-modellen gratis en massaal informatie gebruiken die door mensen is opgebouwd, zonder daar iets voor terug te geven.
AI vernietigt de bron
Wikipedia is een van de laatst overgebleven fijne plekken op internet, waar vrije kennisdeling zonder commercieel belang centraal staat. De encyclopedie wordt door vrijwilligers bijgehouden en verbetert zichzelf continu.
Maar net zoals de bovenbazen de natuur willen uitroeien, dreigt AI hetzelfde te doen met Wikipedia. Chatbots halen hun kennis grotendeels uit bronnen als Wikipedia, zonder dat Wikipedia daar iets voor terugkrijgt. Hierdoor dreigt de natuurlijke samenwerking tussen mensen wereldwijd te verdwijnen.
“Natuur? Bah, meneer! De natuur is de vijand van het kapitaal. De natuur werkt gratis! En gratis is een vloek! Een gruwel!”
Als AI Wikipedia overbodig maakt, droogt de bron op. Wikipedia heeft donateurs en actieve gebruikers nodig om te blijven bestaan. Als AI de rol van encyclopedie overneemt zonder iets terug te geven, zal het platform verzwakken en op den duur verdwijnen. Dit is hetzelfde principe als in ‘De bovenbazen’: als je de natuur uitroeit, verdwijnt ook de basis van je eigen bestaansrecht.
Hoe Wikipedia en AI naast elkaar kunnen bestaan
De les van ‘De bovenbazen’ is duidelijk: het vernietigen van de bron is uiteindelijk ook het vernietigen van jezelf. AI-bedrijven en Wikipedia zouden elkaar kunnen versterken in plaats van verdringen. Een mogelijkheid is dat AI-systemen Wikipedia ondersteunen, bijvoorbeeld door foutdetectie en suggesties voor verbeteringen, terwijl ze tegelijkertijd een vorm van compensatie bieden voor het gebruik van Wikipedia’s content. Dat kan door financiële bijdragen van AI-bedrijven, maar ook door integratie van Wikipedia-bronnen in AI-systemen, zodat gebruikers gestimuleerd worden om de originele encyclopedie te blijven raadplegen.
De toekomst vraagt om een samenwerking waarin AI Wikipedia versterkt in plaats van vervangt. Alleen dan blijft vrije kennis voor iedereen beschikbaar en voorkomen we dat de digitale wereld hetzelfde lot ondergaat als de natuur in ‘De bovenbazen’.
Bron: Marten Toonder, De bovenbazen (2012), uitgegeven door De Bezige Bij.
