Zes suggesties vanuit het Informatievak om kabinetsdoelen te bereiken

Het wordt nog wel eens vergeten maar professionals in Informatiemanagement, Informatietechnologie en Informatievoorziening hebben een belangrijke rol in het realiseren van politieke wensen. Nu het kabinet het hoofdlijnenakkoord ‘Hoop – Lef – Trots’ deze zomer gaat vertalen naar een regeerprogramma mag een inhoudelijke blik vanuit het informatievak niet ontbreken. Namens de Koninklijke Nederlandse Vereniging van Informatieprofessionals (KNVI) dragen Wouter Bronsgeest, Kees Verhoeven en Klaas Brongers daar graag aan bij in de vorm van zes suggesties.

Met innovaties proberen we het beste uit de mensheid te halen. Hierbij zijn informatieprofessionals verantwoordelijk voor het maken van ICT, het beheren van ICT-voorzieningen en het helpen inzetten hiervan. Een grote verantwoordelijkheid in een wereld die via digitale processen verbonden is. Het legt ook een grote verantwoordelijkheid op de schouder van deze professionals: technologie is niet goed of fout. Pas bij de toepassing door mensen krijgt technologie richting en helaas kunnen er dan ook ongelukken gebeuren.

1. Bevorder kennis van informatie en digitalisering

Het was even spitten in het hoofdlijnenakkoord, want ICT staat er maar één keer in en aandacht voor informatie en digitalisering ligt er niet dik bovenop. Wie echter een spade dieper gaat, ziet diverse onderwerpen waarvoor vergaande digitalisering noodzakelijk is. Het nieuwe kabinet heeft een goed oog voor de digitale economie, de digitale infrastructuur en digitale burgerrechten. De versterking van de kenniseconomie en innovatiekracht krijgen prioriteit. En dat begint al in het onderwijs waar het belang van lezen, schrijven en rekenen wordt benadrukt. Als eerste suggestie voor het regeerprogramma stellen wij voor ook de nodige aandacht te besteden aan kennis van programmeren en kennis van digitale hulpmiddelen, inclusief het gebruik van sociale media.

2. Investeer in ethisch handelen

In het overheidsdomein wordt gesproken over regie op de digitalisering door de Raad voor de Rechtspraak en aandacht voor informatiedeling tussen de politie en de ggz. Kapstokhaakjes die smaken naar meer, want er zijn meer overheidssectoren waar betere digitalisering en gegevensuitwisseling zou passen. Digitale technologie en data bieden kansen, maar kunnen ook maatschappelijke vragen oproepen. Voorwaarden stellen aan AI-gebruik door de overheid en een wetenschappelijke standaard voor modellen en algoritmes zijn goede ideeën maar onvoldoende om tot een betrouwbare overheid te komen. Als tweede suggestie zouden we graag investeringen zien in het ethisch handelen van de professionals die zich met deze technologieën bezighouden.

3. Aandacht voor informatiemanagement en informatiehuishouding

Hoewel de termen informatiemanagement en informatiehuishouding niet voorkomen in het regeerakkoord, is er wel degelijk aandacht voor, namelijk onder de kop kennisinfrastructuur verbeteren en overheidsarchieven op orde brengen. Een concrete prioriteit hierbij is de de versterking van de informatiepositie van Kamerleden. Mogelijk kan de NPO met haar digitaliseringsopgave daar een bijdrage aan leveren. De informatiepositie van Kamerleden, burgers en bedrijven is van essentieel belang. Dit vraagt een duidelijke aanpak waarbij wetgeving via beleid wordt vertaald in heldere processen binnen uitvoeringsorganisaties. Helaas is dit nog een grotendeels onontgonnen terrein. Daardoor gaan discussies vaker over het handelen van individuele functionarissen dan het handelingsperspectief dat overheidsinstellingen hebben meegekregen van de wetgever. Het functioneren van kaderstellende beleidsfuncties binnen de overheid en vakkennis van -onder meer- de archiefwet, Woo, de AVG en NIS2 zijn dan ook essentieel. Hier meer invulling aan geven is onze derde suggestie.

4. Verbeter de zorg met digitale ondersteuning

Ronduit positief is de aandacht voor de opschaling van digitale zorg in de wijkverpleging, verpleeg- en gehandicaptenzorg. Technologische ondersteuning en een decentraal elektronisch patiëntendossier kunnen voor grote vooruitgang zorgen. Door verbinden van kennis van zorgprofessionals over patiënten kan de zorg efficiënter en beter worden. Deze win-win voor zowel patiënt als zorgverlener vraagt wel gespecialiseerde kennis en op sommige vlakken een systemische ingreep in het gehele zorgstelsel. Benut de digitale mogelijkheden van vandaag, betrek informatieprofessionals in de opschaling van de eerstelijnszorg van de huisartsen en de gespecialiseerde zorg van ziekenhuizen.

5. Benut nieuwe technologieën

In het hoofdlijnenakkoord is veel aandacht voor de landbouw. Informatieprofessionals zie je zelden actief op het boerenland, maar hun werk gaat steeds vaker zij-aan-zij met dat van boeren, tuinders en vissers. Doelgerichte technologie kan de gehele sector hun bedrijfsvoering op orde te brengen. In het akkoord staat al een verwijzing naar een innovatieprogramma voor robotisering in de landbouw. Wij denken groter, en dat is onzevijfde suggestie: Naast robotisering van de processen, zien wij drones om metingen te doen, analyseapparatuur om te bepalen welke mest en andere voedingsstoffen nodig zijn op het land, alsmede het monitoren van waterstanden, waterkwaliteit, temperatuur, luchtkwaliteit en windkracht als mogelijkheden om boeren te ondersteunen.

6. Maak financiële ruimte voor cybersecurity

Tot slot, als zesde suggestie, is naast aandacht ook budget voor cybersecurity essentieel. Dit kabinet kan niet anders dan de nationale cyberveiligheid en digitale slagkracht vergroten. De aanpak van digitale dreigingen door statelijke actoren en cybercriminelen wordt versterkt, dat is wat ons betreft inclusief de invloed van niet-democratische organisaties. De zekerstelling van vitale infrastructuur volgens de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer uit 2022 juichen we toe. Deze hedendaagse politieke topprioriteiten moet echter niet alleen hoog op de agenda, maar ook goed in de begroting staan. Daarnaast zou een digitale onderraad bestaande uit Binnenlandse Zaken, Economische Zaken en Justitie en Veiligheid van grote coördinerende meerwaarde zijn.

Tot slot

Als Informatieprofessionals proberen we los te staan van politieke en religieuze standpunten – en kijken we door de bril van de professional naar de inhoud. Met als grondhouding om bij te dragen aan de samenleving. We dragen graag bij aan een -in onze woorden- Smart Humanity, waarbij technologie ons als mensen helpt om beter te worden en onszelf te overstijgen. We zien graag terug op welke wijze de zes suggesties vanuit de KNVI een plek krijgen in het aanstaande regeerprogramma.